Nga Preng Lleshi
Replikë me Dr. Artan Puto për shkrimin "Nga Skënderbeu mitik në atë historik"
Ideja mbi "mitin e Skënderbeut" duket se e ka bërë për vete edhe doktorin e shkencave Artan Puto. Kjo vihet re qartë në shkrimin e tij "Nga Skënderbeu mitik në atë historik", botuar në gazetën "Shekulli" në të cilin, si edhe kolegu i tij A. Klosi, i ngre himne "veprës" së Oliver Schmit kushtuar Heroit Kombëtar të shqiptarëve - Gjergj Kastriotit-Skënderbeut.
"Libri i fundit i prof. Oliver Schmit- e nis ligjërimin e tij A. Puto, është një ndër librat më të rëndësishëm(?!) për historinë e Shqipërisë". (?!) Dhe, për ta "argumentuar" idenë e tij mbi rëndësinë e kësaj "vepre", doktori sjell frazën absurde: "Kjo për arsyen se ai trajton një figurë si ajo e Gjergj Kastriot Skënderbeut, një ndër protagonistët e skenës politike të pjesës perëndimore të Ballkanit të mesit të shekullit XV".
Por , kur njihen me këto ‘‘konkluzione'' të A. Putos, shqiptarët kanë të drejtë të pyesin: Vallë nuk i njeh ky ‘‘doktor'' veprat e historianëve M Barleti, F.S. Noli, A.Buda, K. Frashëri, S. Prifti kushtuar Heroit tonë Kombëtar?!  Se veprat e këtyre historianëve, për nga vërtetësia e trajtimit të çeshtjeve, qëndrojnë në lartësi të tilla, ku nuk mund të ngjitet ajo e profesorit austriak!
Më tej A. Puto, duke i bërë reklamë "veprës"së këtij profesori, pohon se libri i Oliver Schmit, paska "rëndësi" sepse "ndriçon një periudhë të mesjetës së vonë", për të cilën ne paskemi "pak njohuri".(?!) Paska rëndësi ky libër edhe pse na ofroka njohuri "për një periudhë shndërrimesh rrënjësorë (?!) që lidhen me fillimin e dominimit turk në Ballkan". Por doktori duhet ta dijë se nuk mund te flitet për progres e për " shndërrime rrënjësore" në jetën e një populli që bie në robëri!
Përveç këtyre, duket se për doktorin tonë libri i Oliver Schmit paska rëndësi të veçantë edhe sepse "zhvesh nga mbulesa e trashë e mitit (?!) një personazh si Skënderbeu dhe e vendos atë në sfondin e vet të kohës"; sepse, sipas A. Putos, Skënderbeu paska "qenë dhe ende është një ndër mitet themelues (?!) të kombit shqiptar". Dhe, kështu, doktori me një gur godet dy zogj : Duke u "zhveshur nga mbulesa e trashë e mitit", Skënderbeu nuk mund të jetë , sipas këtij autori, as " një ndër mitet themelues të kombit shqiptar".(?!) Â
Veçse A. Puto nuk mund t'i mashtrojë shqiptarët as me togfjalëshin "Skënderbeu mitik", as me "mbulesën e trashë të mitit" mbi Heroin tonë kombëtar, as me idenë mikluese se kryetrimi ynë "ka qenë dhe ende është një ndër mitet themelues (?!) të kombit shqiptar". Sepse doktori dhe kolegët e tij, të cilët flasin me zë të lartë për "mitin e Skënderbeut", duhet të dinë se Gjergj Kastrioti nuk është një personazh mitik, por një personazh historik, në sfondin e një kohe të përcaktuar mirë.
Për t'u bindur për vërtetësinë e këtij konkluzioni, jemi të detyruar t'i rikujtojmë A. Putos dhe ndjekësve të tij domethënien e fjalës "mit", e cila zbërthehet në Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe, botim i vitit 1980. Miti përcaktohet këtu si "lloji i veçantë i krijimtarisë gojore popullore - rrëfenjë për qenie të mbinatyrshme, për heronj legjendarë, për ngjarje e dukuri të çuditshme, ku pasqyrohen përfytyrimet primitive të njerëzve…" (FQSSH, bot. 1980, faqe 1150).
Pas kësaj rikujtese, ne kemi të drejtë të pyesim A. Puton dhe ndjekësit e tij: Kush na e përcolli në rrjedhën e shekujve historinë e Gjergj Kastriotit: "Krijimtaria gojore popullore", siç e përcakton mitin Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe, apo historianët e shkrimtarët? Dhe përgjigjen kësaj pyetje ia jep Fan S. Noli i madh kur shkruan: "Burimet… kryesore të historisë së Skënderbeut janë të dy biografitë e tij të gjata prej Antivarinos dhe prej Barletit. Këto plotësohen nga të dy biografitë e shkurtra prej Dhimitër Frangut edhe prej Gjin Muzhaqit". ("Historia e Skënderbeut", botim i vitit 1976, f. 168).
Por, që doktori të bindet se gabon rëndë, si dhe ndjekësit e tij kur flasin për "Skënderbeun mitik", po i rikujtojmë se, më tej, në Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe, thuhet se miti është "rrëfenjë e trilluar për diçka që nuk ka qenë dhe nuk është e vërtetë, përrallë, legjendë… diçka që shtrembërohet me qëllim e paraqitet krejt ndryshe nga ç'është, duke i veshur një petk të rremë legjendar e përrallor" (Po aty).
Dhe, pas këtij citimi, doktori duhet pyetur përsëri: Mos e konsideroni historinë e Gjergj Kastriotit "rrëfenjë të trilluar për diçka që nuk ka qenë dhe nuk është"? Mos doni ta quani historinë e Skënderbeut "përrallë", të cilës i është "veshur një petk i rremë legjendar"? Jo, zotëri! Historia e Skënderbeut është histori e jetës dhe e bëmave reale të kryetrimit shqiptar, i cili kishte një baba me emrin Gjon dhe një nënë me emrin Vojsavë dhe pat organizuar qëndresën shqiptare një çerek shekullore kundër invadorëve osmanë!
"Në sajë të këtij libri, përrallis më tej doktori, duke dashur ta ngrejë më lart "veprën" e Oliver Schmit për Gjergj Kastriotin, Skënderbeu zbret nga lartësia e figurës legjendare dhe vjen si një përsonazh tokësor". Dhe, si për t'u dhënë mësime të gjithë historianëve të sotëm shqiptarë, A. Puto shkruan: "Rikonstruktimi i figurave mitike (?!) mund të ndihmojë në njohjen e historisë". ("Shekulli", 18.01.2009)
Dhe shqiptarët e ditëve tona, të cilët i revoltojnë "konkluzionet" e Oliver Schmit për Gjergj Kastriotin, kanë të drejtë ta pyesin përsëri doktorin tonë: Vallë historia e Skënderbeut, që na është përcjellë nga historianë të ndryshëm vendas dhe të huaj, qenka ndërtuar mbi bazën e miteve? Mos vallë historia e kryetrimit tonë qenka ndërtuar mbi bazën e fantazisë së masave popullore?! Jo, zotëri! Figura e Skënderbeut nuk mund të "zbresë nga lartësia e figurës legjendare". Se në këto lartësi ai është ngritur si një "personazh tokësor" e jo si mit !
Përveç këtyre, doktori duhet të dijë të vërtetën e thjeshtë se figurat mitike, ndonëse Gjergj Kastrioti nuk është figurë e tillë, nuk revizionohen, nuk "rikonstruktohen" sipas dëshirës së këtij apo atij mendimtari a krijuesi mitesh! Askush nuk ka guxuar ta revizionojë, a ta "rikonsrtruktojë" mitin e Sizifit, mitin e Akilit, mitin e parajsës a të ferrit, mitin e Prometeut, mitin e flijimit, mitin e ringjalljes e mite të tjera!
Të "rikonstruktosh" "mitin e Skënderbeut" sipas ideve të mbrapshta të A. Putos dhe të pasuesve të tij A. Klosi, F. Lubonja e të tjerë, do të thotë të rrëzosh majën e malit të historisë së Shqipërisë: Do të thotë t'i lësh shqiptarët pa simbolin e krenarisë së tyre kombëtare! Të "rikonstruktosh" "mitin e Skënderbeut" sipas ideve të A. Putos, do të thotë t'i mohosh Europës Rilindasin e saj të madh, heroin që e mbrojti nga furia e sulmeve të invadorëve osmanë!
Dhe duhet pyetur përsëri doktori ynë: Vallë për një figurë mitike bënte fjalë studiuesi gjerman H. A. Barnatzik, kur shkruante se "Që nga viti 1444, gjer më 1468, u zhvilluan 24 beteja të përgjakshme, në të cilat Skënderbeu, heroi gjenial i shqiptarëve, arriti t'i zmbrapste turqit, të cilët, pa dyshim, do të kishin vërshuar në të gjithë Evropën"? Po Papa Nikolla V, bashkëkohës i Gjergj Kastriotit, e konsideronte si "mit" kryetrimin shqiptar kur i dha titullin "Kampion i Krishterimit"?!
Por duke pohuar se në historiografinë shqiptare Gjergj Kastrioti nuk ka qenë kurrë, siç nuk është edhe sot, një personazh mitik, por historik, nuk duhet mohuar se në shtegtimin pesëshekullor historia e Skënderbeut, në krijimtarinë gojore të popullit, është shoqëruar edhe me elementë mitologjikë, të cilët nuk i prekin e nuk i cenojnë të vërtetat historike për jetën dhe bëmat e Heroit tonë Kombëtar.
Kështu disa elementë mitologjikë, që historianë të ndryshëm i kanë marrë nga goja e popullit, të cilët janë edhe në funksion të figurave artistike, nuk ka pse i bëjnë neohistorianët e ditëve tona, ose "modernët", siç i quan dikush, të kërkojnë rishikimin dhe "rishkrimin" e historisë së Gjergj Kastriotit, për ta "zhveshur nga mbulesa e trashë e mitit", siç kërkon A. Puto!
Për të mos u zgjatur me "mite" të ndryshme rreth figurës së Skënderbeut, të cilat, përgjithësisht, janë krijime të fantazisë popullore, duhet t'i kujtojmë doktorit se dijetarja e madhe Elena Gjika kishte të drejtë kur shkruante se "Gjergj Kastrioti… s'është si… trimi i idealizuar mbi fantazi. …Ai nuk kishte nevojë për t'i rritur madhështinë, as për mitet, me të cilët bardët shqiptarë kanë zbukuruar legjendat e Tij". (A, Shehu, gazeta "SOT", 09.01.2009)
Duke dashur të propagandojë "vlerat" e librit të Oliver Schmit, A. Puto shtrembëron keq të vërtetat historike dhe konkluzionet e gjersotme të historiografisë shqiptare dhe jo vetëm shqiptare. Sipas këtij neohistoriani, "Parimi etnik (është fjala për shkaqet e luftës së shqiptarëve nën udhëheqjen e Skënderbeut - shënimi im) nuk ishte një parim i rëndësishëm… kur më të rëndësishme ishin dallimet fetare - të krishterë/myslimanë, ose edhe qytet/malësi". Dhe përmbyll mendimin e tij origjinal me këto fjalë: "Ky dallim i fundit është një ndër shpjegimet më të rëndësishme të librit".
Konkluzioni i doktorit duket se është antihistorik. Ai sikur u thotë shqiptarëve të ditëve tona: Të parët tanë, me Gjergj Kastriotin në ballë, nuk u ngritën për të mbrojtur trojet shqiptare nga pushtuesit turq, por për shkak të dasive fetare midis të krishterëve dhe myslimanëve; bile edhe për shkak të kontradiktave qytet/malësi. Ky shtrembërim i pacipë i të vërtetave historike, që i revolton shqiptarët, përgënjeshtrohet nga mali i librave që janë shkruar për Heroin tonë Kombëtar!
Por A. Puto thotë një marrëzi tjetër, që i çudit njohësit në nivel mesatar të historisë së Gjergj Kastriotit. Përparimin e pushtuesve turq në Ballkan, duke iu referuar Oliver Schmit, e shpjegon në mënyrë krejt origjinale. Për këtë përparim, sipas A. Putos, "Një rol të veçantë luajtën interesat e përbashkëta (?!) të osmanëve me elementë të fisnikërisë vendase, qofshin këta arbër, serbë, bullgarë, grekë".
Dhe lind përsëri një pyetje: Vallë, a nuk dëshmon të kundërtën Kuvendi i madh i princave shqiptarë më 1 mars 1444, i cili, siç dëshmon Fan S. Noli ynë, mblidhej "për të lidhur aleancë dhe për të organizuar një ushtri të përbashkët për mbrojtjen e atdheut"? (Histori e Skënderbeut, f. 40). Ta kërkosh shkakun e përparimit të turqve në Ballkan tek "interesat e përbashkëta të osmanëve me elementë të fisnikërisë vendase", do të thotë të mohosh shpirtin liridashës të shqiptarëve!
Se shfaqet një antishqiptar i thekur, si një përbaltës i historisë së Skënderbeut, doktori i shkencave A. Puto, kur shkruan se "Sundimi vetjak dhe shtimi i hapsirës së këtij sundimi ishin motivet kryesore të luftës së tij dhe jo "motivet kombëtare", që në atë kohë nuk kanë (duhej thënë: nuk kishin!) asnjë kuptim". (?!) Dhe duket këtu se neohistoriani ynë "mendjendritur" nuk i përfill as pohimet e bashkëkohësve të Gjergj Kastriotit; nuk i përfill as deklarimet lavdëruese të papëve të Romës për Heroin tonë Kombëtar!
Për të mos e lodhur doktorin me citime që tregojnë të kundërtën e "konkluzioneve" të tij, por thjeshtë për t'i freskuar kujtesën, po sjell për të dhe për lexuesit shqiptarë një konsideratë të historianit Stefan Prifti, i cili, duke komentuar veprën madhore të Marin Barletit për historinë e Skënderbeut, shkruan: "Atdheu, liria, pavarësia,… vendosmëria e paepur për ta mbrojtur e shpëtuar,… këto e një tok vetish të tjera, me përmbajtjen që u jepte atyre koha, janë në sfondin shoqëror dhe vlojnë në mendje e në zemër të popullit në këtë periudhë nga më heroiket të historisë së tij. Këto vlojnë edhe në mendje e në zemër të Skënderbeut". (Figura e Skënderbeut-simbol i popullit të vet, f. 38).
Po ku do t'ia dijë A. Puto për këto pohime lapidare, të cilat sikur janë gdhendur me shkronja të arta jo vetëm në librat e historianëve shqiptarë, por edhe të shumë dashamirësve të popullit tonë! I pushtuar nga mendimi absurd për ta zhveshur figurën e Skënderbeut "nga mbulesa e trashë e mitit", A. Puto bën përpjekje të maskuara, jo thjeshtë për ta "ç'mitizuar" këtë figurë, por për ta zbritur "nga lartësia e figurës legjendare" e për ta paraqitur, siç thotë doktori, "si një përsonazh tokësor".
Për t'ia arritur këtij qëllimi të mbrapshtë, pasi thekson se "Historia e Skënderbeut është një histori tipike e një prijsi mesjetar", A. Puto shkruan: "Ky ishte një prijës malësish", duke shtuar: "Sundimi i Skënderbeut ishte më shumë një sundim mbi njerëz, se sa mbi hapsirë". Dhe kanë të drejtë të revoltohen shqiptarët e ndershëm nga këto "konkluzione" të doktorit të shkencave. Se ata kanë mësuar nga historia e gjersotme e Shqipërisë se Gjergj Kastrioti ishte udhëheqësi kombëtar i tyre dhe jo thjeshtë "një prijës malësish"!
Për këtë na bind mali i librave, që i janë kushtuar Gjergj Kastriotit, mali i dokumenteve që ndriçojnë jetën dhe bëmat e Heroit tonë Kombëtar. Për këtë na bind jo vetëm Edit Durham, kur e quan Skënderbeun "Burri i Shqipërisë" ose "Princi i Shqipërisë", por edhe pohimi i mbretëreshës Elisabetë të Anglisë, e cila, më 1559, thoshte: "Më 17 janar, si këtë ditë, vdiq Princi i mirë Skënderbeu-mbret i Epirit e ngadhënjimtar kundër turqve". (Agim Shehu, gazeta "SOT", 08.01.2009)
Apologjeti i pacipë i veprës së Oliver Schmit vazhdon të hedhë baltë mbi historinë e Shqipërisë dhe mbi historianët e të gjithë brezave: Mbi Marin Barletin, Fan S. Nolin, Aleks Budën, Kristo Frashërin e të tjerë, kur shkruan se "Historia e Shqipërisë, në thelb të saj, është shkruar përgjithësisht si një histori pa kontekst, autoreferenciale, ku shqiptarët janë gjithmonë faktori kryesor dhe qendra e zhvillimeve". Dhe, me këtë frazë, A. Puto e zbulon veten jo thjeshtë si shpifës i paskrupullt, por edhe si një antishqiptar!
I tillë prezantohet doktori ynë i shkencave edhe kur i fyen kundërshtarët e tezave të Oliver Schmit-t, duke shkruar se "Reagimet tregojnë për një nivel shumë të ulët intelektual/akademik, ku mbizotëron një agresivitet nacionalist vulgar", edhe kur përpiqet të përqeshë frymën atdhetare që zotëron historiografinë tonë, duke thënë se duhet "të mësojmë një histori ndryshe, të çliruar nga pasionet nacionaliste", edhe kur shpreh shqetësimin antishqiptar që "Lëvizjet Kombëtare" të shqiptarëve kishin kombin "si vlerën më të lartë morale", "ku në vend të parë rreshtohet Skënderbeu". (?!)
Dhe duhet pyetur ky ithtar i kozmopolitizmit: Pse nuk duhet vënë në vend të parë Gjergj Kastrioti kur analizojmë Lëvizjen Kombëtare të Shqiptarëve? Se ai është përcaktuar edhe në Fjalorin Enciklopedik, botim i vitit 2006, si "Hero Kombëtar i popullit shqiptar", si "Burrë shteti, komandant legjendar dhe strateg ushtarak në luftën kundër pushtuesve osmanë". (f. 630). Apo A. Puto kërkon të marrë përsipër detyrën që nuk ia mbajnë supet, për të "rishkruar" gjithë historinë e Shqipërisë, pra, edhe atë të Gjergj Kastriotit, sipas shijeve të antishqiptarit Oliver Schmit?!
