Tiranë, 30 Mars - Presidenti i Republikës Bamir Topi pohon se tryeza që organizoi me drejtuesit e mazhorancës dhe opozitës nuk ishte e suksesshme në terma absolute por shton se ajo gjithsesi i dha frytet e veta.
"Tryeza e realizuar në Presidencë patjetër që dha frytet e veta. Jemi mësuar që t'i konsiderojmë suksese, por në sens absolut jo. Duhet realizuar një analizë korrekte, racionale, dhe duhet vlerësuar dhe kur ka progrese relative".
Sipas Topit, ka një progres të dukshëm relativ nga ajo tryezë, natyrisht me vullnetin politik dhe me vendimmarrjen politike të opozitës.
Kreu i shtetit nënvizon faktin se "opozita është në Parlament, ndoshta nuk është në tërë dimensionin e vet, por është atje dhe praktikisht sot, është përfshirë në atë debat publik ekstra institucional, është përfshirë në një debat intra institucional, dhe kjo është një arritje pastaj".
Një pyetje e parë, që lidhet me mesazhet që vijnë nga politika e ditës. Opozita ka paralajmëruar protesta në datën 30 prill, ndërsa mazhoranca po i përgjigjet me një tjetër manifestim në datën 1 Maj. Cili është mesazhi që ju doni të jepni nisur nga këto njoftime që vijnë nga politika?
Natyrisht nuk mund të ketë një mesazh eksplicit që vjen nga Presidenti për partitë politike, sepse çështjet janë të ndara, pushtetet janë të ndara, partitë politike kanë të gjithë hapësirën demokratike të nevojshme që të marrin vetë vendimet politike, të shprehin të gjithë taktikat politike, pra, do ta konsideroja si një element ekskluziv të partive politike. Mesazhi është që çdo lëvizje politike, duhet patjetër që të shkojë në interes të zhvillimit të standardeve të demokracisë, padyshim, të japë sensin e arritjeve dhe të progresit, qoftë dhe nëpërmjet një proteste. Dihet, qoftë nga eksperiencat botërore, qoftë nga eksperiencat shqiptare, qoftë nga eksperiencat personale, që të gjithë kemi protestuar në një moment. Është një hapësirë lirie, e cila mund të shfrytëzohet në çdo moment të dhënë kur partitë politike apo individë të caktuar mendojnë që mund të protestojnë në mënyrë transparente për të dhënë mesazhet e duhura publike.
Shqetësimi për protestat mund të konsiderohet një lloj shkallëzimi i veprimit politik të opozitës. Kjo mund të jetë e dëmshme ndoshta për vendin në kuadër të objektivave që ka qeveria.
Kjo është çështje e perceptimit. Ju në pyetjen tuaj, nuk e specifikuat, nëse do të jetë një protestë e opozitës. Janë duke paralajmëruar prej disa ditësh disa shfaqje proteste apo manifestimi nga parti të ndryshme politike. Ne t'i konsiderojmë në një terren ekuivalent për të shprehur opsionet e tyre politike, dikush duke protestuar, dikush duke lançuar arritje, duke dhënë mesazhe publike. E rëndësishme është që gjithçka të zhvillohet brenda një kuadri ligjor të mirëpërcaktuar dhe në funksion të protestave të partive.
Ju, në bashkëpunim me faktorin ndërkombëtar ndërmorët një proces pajtimi të palëve politike. Në këtë kuptim, si e konsideroni punën e bërë? A dha frytet e veta? E futi procesin në vija e duhura?
Unë besoj që termi më i gjetur nuk do të ishte i pajtimit, sepse demokracia ka në bazë dialogun. Jo domosdoshmërisht duhet të merret ky term si një term in extremis për të pajtuar diçka që natyrisht nuk shkon. Shumë gjëra mund të jenë të debatueshme, por çështja e rivendosjes së dialogut politik është çështja më substanciale e këtij procesi. Po t'i kthehem zhvillimeve në retrospektivë të muajve të fundit, do të analizonim patjetër deklarimin në distancë, debatin në distancë, ndoshta mosballafaqim brenda një institucioni, i cili është specifik për këtë punë, sikurse është Parlamenti, dhe patjetër marrja në konsideratë nga Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës e faktori ndërkombëtar, i cili është prezent edhe në Shqipëri nëpërmjet ambasadorëve, por edhe institucionet e Shqipërisë, sidomos deklarata finale e Këshillit të Evropës, patjetër imponoi përshpejtimin e veprimeve të institucioneve, për të bërë të mundur riinstalimin e dialogut politik. Dhe unë mendoj që, tryeza e realizuar në Presidencë patjetër që dha frytet e veta. Jemi mësuar që t'i konsiderojmë suksese, por në sens absolut jo. Duhet realizuar një analizë korrekte, racionale, dhe duhet vlerësuar dhe kur ka progrese relative. Dhe unë besoj që ka një progres të dukshëm relativ nga ajo tryezë, natyrisht me vullnetin politik dhe me vendimmarrjen politike të opozitës. Opozita është në Parlament. Ndoshta nuk është në tërë dimensionin e vet, por është atje dhe praktikisht sot, është përfshirë në atë debat publik ekstra institucional, është përfshirë në një debat intra institucional, dhe kjo është një arritje pastaj.
Është në stilin tuaj, që në mesazhet për klasën politike përgjithësisht, të mos jeni eksplicit. Megjithatë, do të donim, nëse ka, nëse mund të thuhet ndonjë prej mesazheve që ju u thatë krerëve të politikës shqiptare në takimet që u zhvilluan në Presidencë.
Së pari, në mënyrë të dukshme unë respektoj institucionet, çka do të thotë institucionin e partive politike, institucionin e kryetarëve të partive politike. Besoj që secili ka një mandat të qartë në strukturat e partive politike dhe nuk mund të jap leksione demokracie për askënd. Por, ajo që mund të them në cilësinë e Kryetarit të Shtetit, mund të them në parim, që bashkëpunimi është jetik për fatet e një vendi, i cili është në një rrugë patjetër të përcaktuar drejt një integrimi në familjen evropiane, dhe ka një rregull, kur tenton të shkosh në një familje, patjetër që të pranohesh, duhet të realizosh ato standarde që familja evropiane i ka përvetësuar dhe ekspozuar prej kohësh, prej vitesh. Dhe besoj që secili nga liderët politikë, pavarësisht nga debatet e forta politike, tek e fundit duhet ta ketë një pikë të përafrimit, të sintonimit të pozicionit të tyre, që janë në funksion të qytetarit shqiptar.
Mesazhet tuaja janë përgjithësisht të tipit "duhet", megjithatë ndonjë qortim zoti President, a e keni për faktin që kjo klasë politike ka që prej qershorit të vitit që kaloi, që është duke harxhuar shumë energji, jo thjesht të vetat, por edhe të opinionit publik, në lidhje me një çështje. Është duke harxhuar shumë baltë për njëra-tjetrën nëpër kancelaritë ndërkombëtare. Keni ndonjë mendim?
Çështja e termit natyrisht është një çështje që ka të bëjë me mënyrën se si unë jap mesazhin. Në rast se unë them duhet, domethënë që duhet realizuar diçka, e cila ndoshta e pamjaftueshme e realizuar. Kur them që duhet të bëhet, duhet të bëhet ajo që s'është realizuar deri tani, pra, të ketë një bashkëpunim për çështje të rëndësishme. Është e pamundur që mazhoranca dhe opozita, bile nuk do të konsiderohej demokraci në rast se do të kishim një pozicion për të gjitha gjërat. Kjo është bukuria e demokracisë, ka gjëra për të cilat njerëzit nuk bien dakord. Ka gjëra që kur nuk bien dakord, debatohet, precipitohet në një zgjidhje, por e rëndësishme është që, dhe mazhoranca, dhe opozita, kur janë arsye madhore që janë në funksion të atyre qytetarëve që u kanë marrë votën, duhet patjetër që për gjëra shumë të rëndësishme të sintonizohen, të sinkronizohen dhe të marrin vendime në funksion të qytetarëve të Shqipërisë.
Nuk ju duket e tejkaluar koha kur palët hedhin baltë për njëra-tjetrën nëpër kancelaritë ndërkombëtare, ky stil i të bërit politikë, ku njëri shkon dhe lobon pranë grupit parlamentar socialisto-liberal dhe një tjetër tek të djathtët? A nuk është harxhim kohe?
Unë besoj që është në natyrën e organizimit dhe funksionimit të partive. Fakti që partitë e majta dhe të djathta organizohen në mënyrë të mirëformatuar, edhe në kuadrin e partive të majta dhe të PPE-së, tregon që shqetësimet e tyre politike të kësaj natyre, domosdoshmërisht do t'i shprehin atje. Dhe unë nuk shoh…
Shumë gjatë, u bë shumë gjatë, …
Natyrisht, çështja në funksion të kohës është një problem tjetër në rast se unë do të jepja një mendim i tillë: jam për një debatim dhe një precipitim të shpejtë të zgjidhjeve. Gjërat që futen në një shtrat kronik, natyrisht nuk japin imazhin e duhur.
Nuk do të doja të citoja kryeministrin Andreoti, që thoshte se rrobat e palara lahen brenda familjes, por gjithsesi këto lloj lobimesh duken pak të gjata.
Kjo shprehje prapë mund të ketë dimension tjetër, sepse edhe në vendin e zotit Andreoti ka dhe lavanderi publike, kështu që mund të lahen në familje, por mund të lahen edhe në lavanderi komunale ose private.
Megjithatë, ju i keni sigurisht parasysh termat të cilat bashkësia ndërkombëtare, ju vetë i imponuat zgjidhjen, transparencë dhe perspektivë të institucioneve kushtetuese. A mund të kuptojmë ne, sigurisht është pyetje që mund t'ia bënim dhe opozitës, por, pse opozita e ka frikë Gjykatën Kushtetuese sipas jush?
Është një pyetje që s'mund t'ia drejtoni Presidentit. Duhet patjetër që, përderisa i referoheni opozitës, duhet t'u drejtoheni përfaqësuesve më të lartë të saj.
Një pyetje me karakter prospektiv: nëse opozita, së bashku me mazhorancën, nuk do ta kishin ndryshuar Kushtetutën, a do të kishim një zgjidhje më të shpejtë të thelbit? Pra, a do të kishim një funksionim të institucioneve në një mënyrë më efektive?
Këtu nuk është shumë çështja tek disa elementë të rinj kushtetues në bazë të ndryshimeve të 21 prillit të vitit 2008. Këtu çështja, sikurse e thashë edhe në fillim të bisedës ka të bëjë në mënyrë vendimtare me vullnetet politike të partive politike. Pra, për çështje të karakterit politik, të cilat mund të implikohen dhe me çështje të karakterit juridik, tek e fundit, gjithçka është tek ligji në radhë të parë, dhe ka një dishendencë të rregullit institucional, është Kushtetuta, është ligji që e derivon Kushtetuta, është kuadri i institucioneve ligjore që funksionojnë në Shqipëri, janë vullnetet politike të cilat demonstrohen; ose kur duhen të ndryshohen, ndryshohen në Parlament mbi bazën e këtij vullneti, bëhen ndryshimet edhe në kuadrin ligjor. Unë besoj që ky është terreni ku partitë politike duhet të zhvillojnë veprimtarinë e tyre. Dhe, nëse diçka zhvillohet jashtë këtij terreni, atëherë ka të bëjnë me vullnetet politike të partive politike dhe i kanë ato në dorë, nuk i ka askush tjetër.
E kisha fjalën për atë që ka qenë një nga pasojat më të rënda të ndryshimit të Kushtetutës, sipas meje, që është dobësimi i të gjitha institucioneve nëpërmjet shkurtimit të mandatit apo nëpërmjet në njëfarë mënyre politizimit, apo shtimit të peshës politike të…
Duhet të jemi më konkret, sepse këndvështrimet mbi ndryshimet kushtetuese unë i kam shprehur në momentin e duhur, dhe në rast se kujtoj, e kam bërë përpara se t'i dekretoj këto ndryshime. Në momentin që kam dekretuar ndryshimet kushtetuese, kam qenë i detyruar të hesht në respekt të atij votimi prej 115 deputetësh dhe në respekt të fjalës sime. Kështu që unë nuk dëshiroj që të bëj komente retrospektivë për një proces, që unë e konsideroj të mbyllur.
Në lidhje me procesin e liberalizimit të vizave, ju jeni shprehur optimist. Tek ju ka dominuar qartë fjala optimiste tek mesazhet që keni dhënë në publik, megjithatë nuk mendoni se zgjatja e krizës, qoftë nëpërmjet këtyre protestave, që zhvillohen nga partitë politike në vend, nuk ndikon në imazhin e vendit? Komsioneri Fyle, i cili është shprehur pak a shumë.
Do të thoja që nuk ka gjë që shkon pa influence, do të bëja gabim. Kjo është dhe arsyeja që vazhdimisht themi se për çështje të një karakteri specifik, në interes kombëtar, sikurse është çështja e liberalizimit, partitë duhet të gjejnë gjuhën e përbashkët. Ndryshe nuk do të kishte sens kjo mënyrë të shprehuri, por, e parë në një kuptim tjetër, është një çështje që domosdoshmërisht do kalojë në një rrugë optimiste. Unë natyrisht nuk shprehem, sepse dëshiroj të shprehem në këtë mënyrë, por shprehem sepse kam kontakte të vazhdueshme me përfaqësues të institucioneve ndërkombëtare, të cilët e kanë parë këtë proces më shumë si një proces të karakterit teknik, që ka të bëjë me disa detyrime, me disa standarde, dhe e parë në një sens tjetër, në politikën rajonale, është përcaktuar qartazi që vendet e Ballkanit Perëndimor sot janë vendet të cilat në bllok, pavarësisht se dikush më herët, dikush më vonë, në bllok patjetër do të kenë një politikë të lëvizjes së lirë të njerëzve drejt Bashkimit Evropian. Ne e kemi parë tek Mali i Zi, tek Maqedonia. Sot diskutohet Shqipëria, por të jeni i sigurt që, jo shumë larg nga Shqipëria do të jetë dhe Kosova. Edhe Kosova do të ketë të drejtën e lëvizjes së lirë. Është elementi më thelbësor i lirisë së individit që promovohet sot në politikat evropiane.
A keni ndonjë mendim ju, lidhur me të ashtuquajturën çështje të përfshirjes së Shqipërisë bashkë me Bosnjën në një paketë për liberalizimin e vizave?
Unë nuk mund të shprehem, sepse kjo çështje nuk ka të bëjë me vullnetin tonë. Kjo është një çështje që u takon institucioneve evropiane. Nëse ato e shikojnë Shqipërinë veçmas Bosnjes apo së bashku me Bosnjen. E rëndësishme është që i gjithë terreni ballkanik sot ka një klimë tjetër. Ka një klimë tjetër, qoftë përsa i përket rritjes së demokracive të vendeve respektive, natyrisht situata në Bosnje është disi më e thyeshme, por jam i bindur që çështja e lëvizjes së njerëzve nuk mund të konsiderohet si me njollat e leopardit. Ajo do të trajtohet në një terren homogjen, në të gjithë territorin, sepse nuk do të kishte sens që të quhej lëvizje e lirë. Çështjet e demokracisë, rritjes së institucionit, pastaj janë çështje specifike për secilin vend.
Në përgjigjet e deritanishme, është e vështirë, flas për publikun me perceptim me kritika të forta për klasën politike në vend. Megjithatë ju jeni duke vuajtur si Institucion, duke vuajtur pasojat e krizës që është emërimi i gjyqtarëve në Gjykatën Kushtetuese apo në Gjykatën e Lartë në vendet vakante.
Ende jo për Gjykatën Kushtetuese sepse ende jemi në kohë, por për të gjithë anëtarët e Gjykatës së Lartë, vërtet ne po e ndiejmë dhe nuk është çështje që e ndien vetëm Institucioni i Presidentit. Institucioni i Presidentit ka lançuar publikisht një shqetësim që lidhet me nevojën apo domosdoshmërinë e pjesëmarrjes së të gjithë anëtarëve të Parlamentit për të zgjedhur anëtarë të gjykatave shumë të rëndësishme, sepse kjo do të merrte një ngjyrim tjetër në rast se do të votohej vetëm nga njëri krah. Unë do të dëshiroja që ata të ishin të gjithë në sallë, sepse bëhet fjalë për pushtetin e tretë, dhe për pushtetin e tretë nuk janë jo një apo dy vjet, por janë nëntë vjet për çdo anëtar, qoftë të Gjykatës së Lartë, qoftë të Gjykatës Kushtetuese, pra, po t'i marrësh në mënyrë kompleksive janë dhjetë anëtarë në dy gjykatat, të cilët në total përbëjnë nëntëdhjetë vjet. Dhe nëntëdhjetë vjet që realizohen si zgjedhje brenda një muaji, do të thotë që duhet të ketë një vëmendje e jashtëzakonshme.
Në një nga vendimet e fundit të Gjykatës Kushtetuese, në fakt janë shumë vendime që, si të thuash e zhbëjnë atë që ka bërë opozita, që ka bërë kjo shumicë gjatë këtyre viteve, është që lidhet edhe me çështjen e përkufizimit të vijës bregdetare me Greqinë. Ai është një proces, i cili edhe sipas opozitës, edhe sipas këtij vendimi, nuk ju ka juve përfshirë, qoftë dhe formalisht. Tani që ky proces po ribëhet, negociatat kanë filluar ose do të fillojnë, cilat janë disa nga direktivat që ju do të jepnit për këtë proces?
Së pari, unë nuk jam përfshirë në këtë proces, sepse çështja vjen tek Presidenti, vetëm kur duhet të dekretohet. E kam thënë edhe herë tjetër…
E kisha fjalën për kushtetutshmërinë...
Pikërisht, edhe unë do të dal aty. Problemi është që Presidenti, në asnjë lloj rrethane nuk mund të jetë pjesë e një debati politik publik paraprak, sepse duhet të kalojë në hallkat parlamentare, dhe Presidenti flet në momentin kur duhet të shpallë dekret. Fakti që nuk ka pasur një rrjedhë të tillë, do të thotë që Presidenti nuk ka patur arsye të shprehet. Natyrisht, kam dhënë mesazhet e mia publike dhe përsa i përket anës procedurale, sot mund të flas me atë rezultat që ka Gjykata Kushtetuese, që domosdoshmërisht, kur ka marrëveshje të natyrës shtetërore, jo se e them unë, por e shikon Kushtetuta si të tillë, që duhet të ketë një plotfuqi nga ana e Presidentit.
Duhet të ketë një plotfuqi preventive pra, paraprake.
Sigurisht, nëse ka marrëveshje ndërshtetërore, është Presidenti. Në rast se ka marrëveshje midis qeverive, sigurisht që është Kryeministri. Pra, sot nuk mund të bëjmë një analizë tjetër, por sot mund t'i referohemi një vendimi të Gjykatës Kushtetuese, e cila detyrimisht detyron një rinegocim, i cili besoj do të shkojë në të gjitha standardet e Kushtetutës së Shqipërisë.
Sepse Gjykata Kushtetuese kishte vërejtje edhe për përmbajtjen, pra jo thjesht për…
Unë nuk mund të futem në elementët e përmbajtjes.
Jo, dua thjesht një sugjerim. Ky proces, me siguri është duke u zhvilluar, ose ka filluar, ose pritet të fillojë.
Sa kohë që unë nuk kam dhënë zyrtarisht plotfuqinë, do të thotë që unë nuk mund të them asgjë, nëse ka filluar apo se në ç'fazë është.
Megjithatë vijmë tek një çështje që është e prekshme tani, e një debati publik, që është marrëdhënia me Greqinë. Ju e keni ndjekur besoj, të ashtuquajturin manifestim të marinsave grekë, të cilët këndonin këngë raciste ndaj shqiptarëve. Raciste jo në fakt, por këngë të egra, antinjerëzore do të thosha, antishqiptare?
Ajo që unë mund të them tani në këtë moment, është që, më vjen mirë që ka reaguar qeveria greke, nëpërmjet zërit eksplicit të Ministrit të Mbrojtjes, të Zëvendësministrit të Mbrojtjes, dhe patjetër ato i kanë dënuar dhe ndjesa e kërkuar të dikton që të mos ta trajtojmë këtë temë, sepse zëra të çjerrur nacionalistë, zëra që nuk i shërbejnë një miqësie që është instaluar nëpërmjet institucioneve tona, aq me shumë midis dy vendeve që janë vende fqinje dhe anëtare të NATO-s, tregon që ky është një proces, i cili patjetër në linjën e dënimit moral, ndoshta dhe ligjor të këtyre zërave, që është në kompetencën e institucioneve greke. E rëndësishme është që nga zërat më prominentë të politikës greke, ka ardhur ndjesë dhe një dënim i aktit të këtij kori të çjerrë për të rikthyer në disa situata, të cilat nuk është e nevojshme t'u rikthehemi midis dy vendeve tona.
Këto janë tregues i një lloj klime që ekziston tek qarqe të caktuara, tek qarqe ushtarake, por edhe unë jam i mendimit që ndjesa ishte e duhur.
Unë mendoj që në momentin e duhur ka një prononcim. Është e panevojshme ta thellojmë.
Megjithatë, duket sikur kjo mazhorancë, nuk po i hyjmë në krahasim me mazhorancat e tjera, sikur e ka humbur sensin e reciprocitetit të marrëdhënieve me fqinjin tonë. Le të marrim p.sh. çështjen e varrezave. Fare mirë mund të kishte kërkuar palës greke, që krahas ngritjes apo pranimit të ngritjes së varrezave të ushtarëve grekë, të lejohej, të ngrihej një obelisk apo një mënyrë nderimi për viktimat e pafajshme, për gratë dhe fëmijët shqiptarë çamë, të cilët janë vrarë në fund të Luftës së Dytë Botërore. Ju e konsideroni të arsyeshme këtë?
Besoj që çështja e politikës që ka të bëjë me varrezat e ushtarëve grekë, është një çështje e trajtuar prej vitesh në parlament. Do të thoja që është në standardin e trajtimit të ushtarëve, të cilët kanë rënë në Shqipëri, edhe për kombet e tjera. Kjo merr një kuptim të veçantë për shkak të marrëdhënieve specifike që ne kemi pasur në të kaluarën me Greqinë. Por besoj që gjëja e parë është në standardet e një politike që ne kemi ndjekur edhe me ushtarët anglezë.
Më falni, zoti President, është madhësia, numri varrezave…
Unë ju thashë që nuk kam ndërmend të futem në elementë specifikë, por unë e shikoj plotësisht të arsyeshme që duhet të sjellim në vëmendje edhe problemin e nderimit të popullsisë çame, e cila është masakruar në një periudhë të caktuar të historisë. Sot, kur bëhet fjalë për të nderuar, duhen nderuar pikërisht ata të cilët kanë patur një fat të keq nga politika të caktuara represive. Dhe kur vjen puna për të nderuar, duhet të ketë një barazvlefshmëri dhe jam plotësisht dakord që gjërat duhen parë në ekuilibër. Por, nuk shoh asgjë të keqe në atë vendim që ka marrë Parlamenti, sepse e shikoj si një çështje që është trajtuar me shumë kujdes. Për ta politizuar, pastaj mund t'i japim….
Zoti President, megjithatë, duket sikur kjo shumicë, nuk po hyjmë në raport me shumicat e tjera, ka humbur pak sensin e reciprocitetit në marrëdhënie me fqinjin tonë jugor; domethënë, rastin e negocimit për varrezat. Ajo nuk ka guxuar të ngrejë në këtë parimin, parimin e reciprocitetit, edhe nderimin e viktimave çame, po themi të grave dhe fëmijëve, nga të cilat vdiqën viktima të pafajshme të luftës.
Duke dhënë çaste nga përvoja ime politike ku kam qenë edhe pjesë e strukturave politike të maxhorancës aktuale, mund të dëshmoj të kundërtën. Në takimet me personalitetet e huaja, është trajtuar edhe çështja e Çamërisë; besoj se kjo çështje po trajtohet dhe do të vazhdojë të trajtohet edhe në të ardhmen, pasi është një element që kërkon patjetër vëmendje, sikurse unë shikoj me një lloj ekuivalence çështjen e trajtimit të varrezave sikurse kemi bërë edhe me ushtarët e vendeve të tjera, por kjo çështje ka marrë një ngjyrim tjetër, për shkak të marrëdhënieve specifike që Shqipëria ka pasur në të kaluarën me Greqinë. Gjithsesi, jetojmë në një kohë kur çështja e reciprocitetit është një çështje bazale në marrëdhëniet e politikës midis vendeve, aq më shumë midis dy vendeve që janë fqinj, vende që sot janë anëtare të NATO-s, që nesër do të jenë, patjetër, dy vende të Bashkimit Evropian. Ka shumë çaste për t'u takuar e për të sinkronizuar qëndrimet dhe për të nderuar në mënyrë reciproke. Unë e shikoj më se të nevojshme që kur të trajtohet çështja e masakrës çame, detyrimisht, dua të pranohet çështja e një obelisku, sepse është më se normale.
A e keni ngritur këtë çështje me cilësinë e Presidentit të Republikës?
Unë mund t'ju them se në takimet që kam pasur, në mënyrë të vazhdueshme, trajtohen. Këto çështje nuk janë tabu; përkundrazi, ne vazhdimisht e kemi parë çështjen e masakrës çame si një njollë të zezë në historinë e këtyre dy vendeve, të cilat sot janë tejkaluar nga pikëpamja politike, por ka mjaft çështje të karakterit juridik që do të trajtohen, sikurse është çështja e pronave, çështja e lëvizjes së lirë të popullsisë çame, të banesave të tyre. Për derisa sot flasim për një lëvizje të lirë, për njerëz që janë pa komplekse, gradualisht edhe politikat e së kaluarës do të shumohen dhe njerëzit do të shkojnë drejt një terreni më të lirë, qoftë edhe në rrafshin juridik.
Kur unë iu referova humbjes së sensit të reciprocitetit, e kisha fjalën për qëndrimet publike; për shembull, ne pamë në televizion, para pak kohësh, zotin Berisha në vitin 1992-1993 që fliste për rikthim të çamëve në shtëpitë e trojet e tyre; edhe nga protokollet e bisedimeve të atëhershme diplomatike, kishte kërkesa të kësaj natyre, kurse sot çështja duket sikur është reduktuar.
Ju më dhatë të drejtë, sepse edhe në të kaluarën ne kemi diskutuar haptazi për këtë çështje.
Ka qenë periudha 1992-1994...
Unë nuk mund të futem tani në analizën e asnjë institucioni apo individi për të parë dinamikën e shprehjeve, por e rëndësishme është që ai qëndrim që është mbajtur gjithmonë; çështja e intensitetit të shprehjes mund të jetë një çështje tjetër, por nuk besoj që të ketë nga asnjë individ në politikën e institucioneve të Shqipërisë devijim nga ai qëndrim që është mbajtur vazhdimisht.
Megjithatë, folëm për çështjen e pronave në marrëdhëniet me Greqinë. Çështja e pronave të qytetarëve shqiptarë është një çështje që ju keni folur shumë, keni mbajtur qëndrime politike që ju kanë veçuar edhe në raport me shumicën ku ju keni bërë pjesë, ndërkohë që sot, si President i Republikës, cila është qasja juaj ndaj gjithë këtij kuadri ligjor që është miratuar dhe tani që ju jeni President?
Së pari, nuk është i njëjti pozicion. Të mbash një pozicion politik, natyrisht, është shumë më e thjeshtë se të mbash një pozicion kushtetues. Në pozicionin që jam, patjetër, që në çështjet e dekretimit qoftë edhe të ligjeve specifike që kanë të bëjnë me drejtësinë, shihet në radhë të parë, përputhshmëria kushtetuese e ligjeve që vijnë këtu për t'u dekretuar. Te kjo çështje, patjetër, që jam shumë i ndjeshëm dhe sot e shikoj në një tjetër këndvështrim, i cili ka të bëjë me nevojën jetike të përfundimit të një procesi që ka të bëjë me stabilizimin e pronës në Shqipëri, sepse është pararendës i zhvillimeve serioze të zhvillimit të kapitalizmit në Shqipëri. Në rast se ka probleme të pronësisë, këto kanë të bëjnë jo thjesht me çështje të interesave individuale, por edhe me interesat madhore të stabilizimit të një marrëdhënieje tregu midis atyre që kanë pronë dhe atyre që do të vijnë të investojnë; pra, kjo është një çështje mjaft komplekse, e cila, për fat të keq ende nuk ka gjetur një zgjidhje përfundimtare në vendin tonë.
Megjithatë, ju, si Kryetar i Shtetit, nuk mund të merrni një qasje pro aktive? A mund të organizoni, po themi, një takim me grupet e interesit; si të thuash për t'u bërë zëdhënës i të gjitha grupeve, për të gjetur emëruesin e përbashkët?
Unë do të shpresoja që të shpreheshit në të kundërtën, për të thënë: "Ju keni qenë aktiv"; dhe nuk do të mendoja se do të ishte mirë thoshit: "Keni qenë më aktiv se ç'duhet". Në rast se do t'i referoheshit pyetjes që bëtë në fillim, unë kam qenë shumë i angazhuar në këtë drejtim, qoftë edhe nga pozicioni i Presidentit të Republikës, në takime të ndryshme, ku patjetër, ka dalë në pah, në një çast të caktuar, edhe elementi i pronësisë. Unë kam qenë aktiv, kam dhënë mesazhet e duhura; sigurisht, kjo është një çështje që s'ka të bëjë me këtë Institucion, në të gjithë procedurat dinamike të miratimit të ligjeve, vjen si një akt final i dekretimit, që sikurse thashë, ka të bëjë më shumë me përputhshmërinë e ligjeve dhe nga pikëpamja formale këto ligje kalojnë.
Duke trajtuar këtë çështje, dua të prek tani në bisedë, edhe çështjen e marrëdhënies suaj me këtë shumicë. Nga një vëzhgim i kujdesshëm, por edhe i pakujdesshëm, duket që marrëdhëniet nuk janë edhe aq të mira. Në atë që shihet në publik, për shembull, duket sikur kjo shumicë preferon që t'ju bojkotojë në iniciativat tuaj; le të themi, edhe vizitat jashtë, që nuk keni qenë të shoqëruar..
Këto janë tema jashtëzakonisht të konsumuara, të tejkaluara; nuk besoj se kjo temë meriton t'i rikthehemi sërish, qoftë edhe me një përgjigje minimale nga ana ime.
Do të ishte shumë fyese për pyetjen time, megjithatë...
Nuk ka sensin e mospërgjigjes, por unë besoj se marrëdhëniet duhen parë nga pikëpamja institucionale, sepse ne në këtë mënyrë funksionojmë.
Patjetër, institucionale.
Sepse kështu operojnë institucionet. Patjetër, duke marrë edhe përvojat e vendeve të tjera, dëshira e Presidentit të Republikës është që në vizita të një karakteri shumë të rëndësishëm, mund të japë akses për një pjesëmarrje më të gjerë. Unë mund t'ju them vetëm rastin e vizitës që pritet të realizohet në Republikës Federale të Gjermanisë, nuk është me atë klimë që thoni ju.
Me ardhjen e zotit Meta, mund të ketë ndryshuar situata, sepse zoti Meta ka një qasje më të drejtë.
Unë mund t'ju them se nuk marr parasysh individë, por marr parasysh frymë. Kjo është një çështje që ka të bëjë me marrëdhënie korrekte ndërinstitucionale.
Me qenë se ju më sfiduat pyetjen, atëherë unë po ju sfidoj përgjigjen: Ju po thoni që fryma e marrëdhënieve të kësaj shumice me ju ka qenë e mirë?
Lidhur me...?
Lidhur me, minimalisht, po flas me bashkëpunimin për ato fusha që janë të interesit reciprok; po themi: udhëtimet jashtë vendit, bashkëpunimi për sektorin e drejtësisë etj., etj.
Nga një pyetje me karakter minor, po dilni në mjaft çështje të tjera ku mund të na duhen katër orë për të biseduar.
Presidenti i Republikës është një figurë që mund t'i sintetizojë; pra, mund të thoni...
Ju besoj se s'mund ta komentoni përgjigjen time, sepse ajo varet nga dimensioni i pyetjes. Më pyetët për udhëtimet jashtë shtetit: Unë e shikoj atë si një element fare-fare minor, krahasimisht, me marrëdhëniet shumëdimensionale që ekzistojnë midis institucioneve; natyrisht, institucionet nuk mund të sintonizohen për gjithçka, sepse nuk do të kishte kuptim ndarja e pushteteve. Në rast se do të futemi në fushën e drejtësisë, mund të bëni pyetjen për këtë fushë.
Cili është bashkëpunimi juaj me shumicën për çështjet e drejtësisë?
Me qenë se u detyruam të futemi si me dhunë në fushën e drejtësisë, që është shumë e rëndësishme dhe që mund të vinte me një pyetje normale për drejtësinë, unë them se realizimi i bashkëpunimit është specifik. Presidenti i Republikës ka cilësinë e Kryetarit të Këshillit të Lartë të Drejtësisë dhe, sigurisht, ky Institucion konsiderohet si vetëqeverisje e gjyqësorit. Marrëdhëniet janë të përcaktuara nga Kushtetuta dhe ligjet, ndërsa politika, në përgjithësi, qoftë shumica, qoftë opozita bashkëpunojnë në Kuvend për rigjenerimin e reformimin e ligjeve, nxjerrjen e ligjeve të reja, që janë të detyrueshme të realizohen nga pushteti gjyqësor apo prokuroria. Nga kjo pikëpamje, ne nuk kemi pasur pika debati apo përplasjeje, sepse gjërat kanë ardhur në një rrugë institucionale. Ajo që unë kam thënë në parim, dhe që do të vazhdoj ta them gjithmonë, që politika në përgjithësi, duhet ta shohë me një sy shumë të vëmendshëm çështjen e reformës në gjyqësor; ka mjaft ligje që kanë mbetur ose duhet të rinovohen dhe, patjetër, të respektohet pavarësia e pushtetit gjyqësor dhe e prokurorisë. Këto kanë qenë mesazhet e mia në parim. Çështjet që kanë të bëjnë me ligjet, kanë qenë çështje që vijnë në kanale institucionale dekretohen ose jo nga ana ime, ndërsa politika e Këshillit të Lartë i Drejtësisë, së paku, gjatë kësaj kohe që unë jam atje, është një politikë autonome nga pikëpamja e funksionimit; nuk mendoj se ka ndërhyrje politike, natyrisht, ka ndërhyrje shumë të vogla të karakterit individual brenda, por fryma është autonome dhe nuk besoj se ka presione të karakterit politik.
Po te prokuroria, zoti President?
Unë po flas për Këshillin e Lartë të Drejtësisë.
Po te prokuroria?
Te prokuroria duhet të pyesni zërat institucionalë; unë flas për Këshillin e Lartë të Drejtësisë, sepse unë cilësohem si Kryetar i Këshillit të Lartë të Drejtësisë. Kur të vijë puna që të merrni vesh se ç'bëhet në prokurori, me qenë se Institucioni i Prokurorisë është institucion integral, që funksionon me një ligj të veçantë dhe drejtohet nga Prokurori i Përgjithshëm, kur ta keni në intervistë zonjën Kryeprokurore, mund ta pyesni.
Jo, thashë, mos keni ndonjë koment, se zonja Kryeprokurore ka thënë: "Kam pasur ndërhyrje nga krahët e politikës.
Kur ka qenë eksplicite, atëherë është e tepërt ta them.
Cili është mesazhi juaj?
Thjesht në parim; ajo që kam thënë dhe vazhdoj të them. Politika dhe jo vetëm politika, por edhe qarqe të caktuara ekonomike, që kanë interesa në veprimtaritë e tyre, duhet të qëndrojnë, patjetër, sa më larg këtyre institucioneve, në mënyrë që t'u japë atyre komoditetin e zbatimit të ligjit, për të qenë të paanshëm dhe të drejtë.
Një tjetër çështje tjetër, prapë e debatuar, që edhe ju prek edhe juve si Institucion, është çështja e amendimit të ligjit "Për organizimin dhe funksionimin e Shërbimit Informativ Shtetëror", cili është gjykimi juaj për këtë debat, që pati përfshirë edhe përfaqësuesit e bashkësisë perëndimore, qofshin ata amerikanë, të NATO-s, etj.?
Më lejoni t'ju them diçka në mënyrë shumë miqësore: Sot, profesioni i gazetarit, i analistit apo i këshilltarit është i tillë që i kalon kufijtë administrativë të Shqipërisë. Ju, duke punuar edhe në Kosovë, realizoni një pyetje, për të cilën unë kam dhënë një përgjigje para një jave; kështu që duhet të jeni i përditësuar në disa gjëra, në mënyrë që unë të mos e teproj duke i përsëritur. Është një proces që gjatë kohës së debatimit, detyrimisht, e bën Presidentin e Republikës të mos prononcohet, të mos jetë ndërhyrës e paragjykues, si dhe mosinfluencues në këtë debat. Debatin politik e bëjnë politikanët; ndërsa kur vjen ligji këtu, kur të tjerët nuk do të kenë çfarë të thonë, patjetër, që do të dëgjoni Presidentin e Republikës me arsyetimin e tij.
Cila është praktika e bashkëpunimit tuaj me Shërbimin Informativ Shtetëror?
Është, absolutisht, linja ligjore që përcakton detyrimet e SHISH-it në raport me Presidentin e Republikës për ta informuar për çështjet e sigurisë kombëtare, partneritetin dhe për të çështjet e tjera që janë të përfshira në ligj. Besoj se ka qenë një marrëdhënie shumë korrekte. Kam pasur vlerësimet e mia mjaft të mira për këtë Shërbim dhe vazhdoj t'i bëj për bashkëpunimin që ka bërë me partnerët tanë strategjikë, por edhe për çështje që e përkufizojnë këtë Shërbim sot, si një Shërbim që nuk ka ndërhyrë në çështjet e politikës. Fakti që kemi zhvilluar zgjedhjet e datës 28 qershor 2009 dhe në asnjë fjalë të raporteve qoftë të politikës së brendshme, qoftë të politikës ndërkombëtare nuk ka një fjalë kritike për Shërbimin Informativ Shtetëror, tregon që ky Shërbim nuk ka influencuar në këtë proces që ka qenë politik.
Një çështje tjetër e rëndësishme mendoj se është, gjithashtu, çështja e debatit politik nëse Shqipëria është në krizë ekonomike apo jo? Kjo është një çështje për të cilën palët zihen. Cili është gjykimi juaj?
Gjykimi im është ai stabël që kam pasur edhe më përpara. Unë, si President i Republikës, gjithmonë, duke pasur këndvështrime të ndryshme, natyrisht, që besoj te institucionet, por kur pozicionimet e palëve janë në largësi, unë kam një pikë tjetër referimi; i referohem Institucionit të Bankës së Shqipërisë. Sigurisht, që bëj edhe vrojtimet e mia nëpërmjet këshilltarëve ekonomikë që kam dhe të raporteve që vijnë edhe nga ndërkombëtarët; pra, nuk është një gjykim i shpejtë, është një gjykim mjaft kompleks dhe, sigurisht, që duket edhe te nuancat që marrin edhe prononcimet e palëve qoftë nga shumica, qoftë nga opozita. Për t'iu përgjigjur në mënyrë të drejtpërdrejtë i referohem Bankës së Shqipërisë.
A mund të na thoni diçka, në mënyrë të thjeshtuar: Cilat do të ishin sugjerimet tuaja, nisur nga ato çka thotë Banka e Shqipërisë, që sheh probleme, sheh elementë të krizës?
Unë do ta tejkaloja këtë çast, për të thënë: Njerëzit në Shqipëri duhet t'u kthehen prioriteteve të zhvillimit kombëtar. Një nga prioritetet është çështja e bujqësisë; është çështja e agropërpunimit, e cila nuk shihet si plotësim i një autosuficence, por patjetër e lidhur ngushtë me zhvillimin e turizmit në Shqipëri, që duhet të ketë një karakteristikë të veçantë për të ruajtur jo vetëm traditën, për të pasur një turizëm jo thjesht për detin, por për të pasur një turizëm kulturor, arkeologjik dhe një turizëm që ka të bëjë me specifikat e zakoneve e traditës ushqimore që kemi. Duke pasur edhe njohuri të mjaftueshme në fushën e bujqësisë e të ushqimit, do të thosha se është një prioritet me rëndësi të jashtëzakonshme kombëtare që t'i zhvillojmë këto kapacitete në gjithë territorin e Shqipërisë; diku me një zhvillim intensiv të kësaj bujqësie, diku me një zhvillim gjysmë intensiv apo ekstensiv, duke ruajtur traditat, duke ruajtur fizionominë e traditës në zona të caktuara. Për shembull, për të mos e bërë shumë teorike, por për t'i dhënë një qasje praktike, zona e Korçës ka një traditë të veçantë që e dallon nga një zonë tjetër, zona e Shkodrës, e Dibrës, e Vlorës, Gjirokastrës apo zona e Tiranës; pra, kjo vjen jo thjesht nga karakteristikat klimatike gjeografike që ka Shqipëria, por nga traditat e zonës, nga historia dhe nga formimi specifik i këtyre zonave, të cilat na afrojnë një larmi të veçantë. Këto duhen promovuar, duhen zhvilluar, sepse edhe turisti që vjen nga qendra e Evropës, natyrisht, ka interes pikërisht për këto elementë.
Edhe blegtoria, Zoti President, në një raport të ekspertëve italianë të viteve 30-të, Shqipëria konsiderohej për zhvillimin e blegtorisë e krahasueshme me vendet si Zvicra…
Kur thashë bujqësia pata parasysh zhvillimin e blegtorisë, sepse Shqipëria ka pasur në çdo kohë, pavarësisht nga format e organizimit të ekonomisë, një traditë në çështjet e blegtorisë sidomos në zonat kodrinore-malore që kanë të bëjnë më bagëtitë e imëta, të cilat vijnë jo thjesht për shkak të cilësisë të mishit, por edhe të prodhimeve të tjera, të qumështit, të djathit dhe të gjitha nënprodukteve, të cilat mund ta them pa frikë se janë ndoshta më të kuotuarat sidomos ato të zonës së jugut të Shqipërisë, përsa i përket prodhimeve siç është djathi fetë.
Megjithatë duket sikur nga politika, nga ekzekutivi, mungon qasja afatgjatë për zhvillimin e vendit. Shikoni çfarë po ndodh në fushën e Korçës, meqë ju përmendët Korçën. Përmbytja e saj sistematike dhe e gjatë tregon që atje mungojnë politikat, ose ato që janë zbatuar nuk kanë qenë politika efektive.
Për të qenë korrekt dhe patjetër për të folur me një "background" profesional, do ishte rasti për të thënë që unë kam punuar në këtë fushë. Kam punuar qoftë për çështje të mjedisit, qoftë për çështje të bujqësisë kur kam qenë Ministër Bujqësie. Kam qenë në një institucion që ka qenë institucioni i bujqësisë. Në këtë mënyrë organizimi duhet patjetër të kenë një bashkëpunim të rëndësishëm në nivel qendror dhe lokal. Pra kur shohim defekte në mjaft zona që do t'i konsideronim periferike, duhet patjetër që ai që është më afër këtyre problemeve, pushteti vendor, duhet të dijë të ketë kujdesin e nevojshëm në të gjitha strukturat specifike dhe sigurisht të bashkëpunojë me pushtetin qendror përsa i përket projekteve, përsa i përket financimeve dhe profilaksisë së mjaft situatave të cilat krijohen në momente kur ka shira të fuqishëm dhe të vazhdueshëm. Gjërat nuk vijnë thjesht nga qendra, por duhen trajtuar në mënyrë harmonike në të gjithë territorin. Kur themi pushtet politik dhe administrativ përgjegjësia është shumë e rëndësishme edhe në nivel administrativ, në nivel lokal. Ka komuna, ka struktura të veçanta nëpër komuna, ka specialistë, por edhe njerëzit vetë, ka një traditë që duhet ta dimë, që gjithçka mirëmbahet kur ka nevojë për profilaksi, në mënyrë që të mos përfundojmë duke llogaritur vetëm dëmet që vijnë nga shirat e përmbytjet
Pra ju po thoni që përgjegjësia...
Përgjegjësia është e shpërndarë...
Nuk është vetëm përgjegjësi e pushtetit qendror ...
Absolutisht! Përgjegjësia është edhe në nivel lokal, sidomos në nivel lokal. Do të ishte e papranueshme, si kjo biseda jonë që rrëshqiti nga tema shumë të gjëra politike, në nivele të tjera. Kjo bisedë është vërtetë shumë atraktive përsa i përket këtyre elementeve sepse njerëzit jetojnë me këto gjëra. Do të ishte e papranueshme që në traditën e njerëzve që jetojnë në fshat, të mos merren me pastrimin e infrastrukturës për t'u përgatitur për atë që i vjen në dimër. Nuk mund të ketë gjëra që vijnë nga qielli, apo që vijnë nga Tirana. Ajo që kemi shpresuar gjithmonë ka qenë që çështja e administrimit të pushtetit të jetë një çështje e decentralizuar. Edhe paketa që është realizuar në vitin 1998, që ka të bëjë me decentralizimin e funksionit të pushtetit vendor nuk është thjesht çështje e fondeve, është edhe çështje e përgjegjësive. Sa më afër problemit, sa më afër specifikave të zonës, aq më shumë të shtohet përgjegjësia e nivelit lokal. Kjo nuk do të thotë që mbetet pa përgjegjësi niveli qendror, sepse aty realizohen projektet, kërkohen financimet dhe nga niveli qendror mund të realizohen edhe projekte të integruara.
Megjithatë ka disa probleme që kanë karakter kombëtar dhe meqenëse ju jeni Kryetar i Shtetit, kjo është një figurë që përfaqëson unitetin e kombit dhe unë doja të riadresoja një problem që është shumë i rëndësishëm siç është ai i gjakmarrjes. Nga ana e ekzekutivit, nga ana e Kryeministrit nuk kemi dëgjuar asnjë herë që të përmendet kjo çështje, ndërkohë që është e pafalshme që në shekullin e 21-të Shqipëria vazhdon të ketë akoma një problem të tillë.
Unë mund të them çfarë kam bërë unë si Institucion. Nuk mund të marr në analizë...
Ju çfarë mund të bëni nëqoftëse mund të bëni?
Unë mendoj që për çështje të tilla nuk është shumë e nevojshme që të bëjmë referenca sesi e ka gjykuar...
Këtë e bëra unë, s'ka problem.
Ju jeni këtu në intervistë te Presidenti i Republikës, i cili ka marrë pjesë edhe në takime specifike për këtë çështje të ndjeshme. Janë dhënë apele disa muaj më parë, me përfaqësi nga krahina të ndryshme të Shqipërisë, të cilët bëjnë pjesë në shoqatat që veprojnë në këtë fushë.
Shoqata e Pajtimit.
Besoj që çështja e gjakmarrjes është një çështje që ka të bëjë me historinë, ka të bëjë me edukimin, me kulturën, me ligjin. Sot ka dhe një Këshill Koordinues, i cili drejtohet nga Presidenti, ku marrin pjesë edhe institucione të tjera qoftë në nivel ekzekutiv, por edhe nga institucione të tjera që nuk janë në këtë linjë, e që bëjnë bashkërendimin, por edhe trajtimin e fëmijëve të familjeve që janë në gjakmarrje. Ka të bëjë me logjistikën e funksionimit të këtij aktiviteti edukativ të tyre. Ka të bëjë me funksionimin e ligjit. Ka të bëjë me një kulturë, e cila duhet të promovohet, sepse nuk është normale që një vend, i cili aspiron të integrohet në një kulturë tjetër, në një standard tjetër, të vazhdojë të ketë këtë traditë të hidhur të gjakmarrjes. Unë e shikoj në mënyrë më specifike, sa më shumë të jenë të forta institucionet e shtetit ligjor aq më pak shanse do të ketë që të kemi një shfaqje të një hakmarrje që realizohet në kushtet e primitivitetit.
Një pyetje e fundit, por jo më pak e rëndësishmja. Unë vij nga Kosova. Megjithëse është pak e largët, nga kujtimet e vizitës suaj, çfarë mesazhi keni për politikën në Kosovë?
Besoj që të flasësh për Kosovën sot pas dy vitesh, duke ditur problemet që ka kaluar Kosova nga e kaluara, është shumë komode të them që zhvillimet kanë qenë shumë pozitive përsa i përket krijimit të imazhit të një shteti, i cili po ndërtohet mbi bazat e multietnicitetit. Për ta ilustruar këtë që them, në bisedë me një homolog, i cili ka vizituar Shqipërinë pak muaj më parë, më është dashur t'i them që në qeverinë e shtetit të Kosovës ka ministra, të cilët edhe pse kanë pasur pasoja shumë të hidhura të familjeve të tyre nga lufta e zhvilluar në Kosovë, me humbje njerëzish, me humbje fëmijësh, kanë qenë të parët që kanë promovuar politikën e pajtimit. Nuk mund të ketë rast më fisnik, për të mohuar të gjithë ato zëra që vijnë nga qarqet ultranacionaliste, që kërkojnë të rikthejnë gjithmonë klimën e tensionit. Kur njeriu dëmtohet tek fëmijët dhe jep një mesazh të tillë, ai nuk ka nevojë të komentohet më. Kjo tregon që është një politikë e bazuar fort, një lloj edukimi i ri për ndërtimin e një shteti, i cili nuk duhet të shikojë më retrospektivat e luftës. Kosova sot ka probleme të tjera natyrisht. Ka probleme të rritjes së nivelit të demokracisë, të zhvillimeve të institucioneve, të debatit politik, por përsa i përket çështjes madhore, ajo që është më substanciale, ndërtimit të shtetit multietnik, e kanë demonstruar më së miri dhe unë them që dy vite kanë qenë dy vite të një paraqitjeje jashtëzakonisht të mirë para popullsisë së Kosovës dhe para ndërkombëtarëve.
Debatin e kanë më të qetë se ne, por edhe një pyetje të fundit, pra të lidhur me Kosovën. Si e konsideroni hapjen e diplomacisë shqiptare drejt Serbisë dhe si e shikoni faktin që çështja e Kosovës të paktën në publik nuk promovohet?
Unë do të thoja që politika e zhvillimit rajonal ka vite që po promovohet. Mund të them që ne kemi pasur një rritje të dialogut politik në të gjitha vendet e Ballkanit. Ka takime të shpeshta qoftë të Presidentëve, Kryeministrave, Ministrave të Jashtëm, të institucioneve të tjera dhe nuk besoj që ka ndonjë element surprizë në zhvillimin e këtyre marrëdhënieve. E ardhmja e Ballkanit patjetër kërkon një bashkëpunim, një komunikim politik, një zhvillim të ekonomisë dhe respektim të të drejtave të secilit vend. Kur vjen puna për të trajtuar çështjet e Kosovës ne natyrisht që jemi shumë të qartë, sepse njohim shumë mirë historinë, kemi pozicionin tonë dhe nuk besoj që duhet lënë jashtë vëmendjes zhvillimi i marrëdhënieve me shtete të tjera. Patjetër që ne nuk duhet dhe nuk jemi të kompleksuar në mënyrë absolute...
Dhe kemi fituar.
Jo vetëm kemi fituar, por debatet në disa raste kanë qenë të drejtpërdrejta kur është diskutuar në tryeza rajonale. Por kjo nuk duhet të na kompleksojë për të zhvilluar marrëdhënie të tjera, që janë në interes reciprok sikurse e kërkon edhe diplomacia sidomos e vendeve fqinje në rajon.
Zoti President unë ju falënderoj për vëmendjen, për durimin dhe për pyetjet e papërshtatshme që ju bëra...
Asnjë pyetje s'është e papërshtatshme. Absolutisht! Është e drejta juaj të realizoni çdo pyetje, sikurse është e drejta ime të akomodohem sipas mënyrës së përgjigjes time.
(*) Intervista e Presidentit Topi dhënë për emisionin Antinomi të gazetarit Mentor Nazarko, në Koha Televizion, 29 mars 2010
