Prishtinë, 10 Korrik - "Për shkak të ndërhyrjes ndërkombëtare Kosova tani përballet me sfidat e paqes dhe jo sfidat e luftës".
Kështu tha ish-kryeministri britanik, Tony Blair, duke folur në një intervistë për BBC në shqip në përfundim të vizitës së tij në Kosovë, e dyta që pas luftës në vitin 1999.
"Spastrimi etnik, gjenocidi ose duhej lejuar të ndodhte përsëri, ose jo, ne vendosëm se nuk duhej ta lejonim atë dhe jam i sigurt se vepruam drejt," tha zoti Blair për BBC-në.
Blair tha se bashkësia ndërkombëtare ndërhyri në Kosovë për arsye humanitare, por me kalimin e kohës u duk qartë se Kosova duhet të fitonte pavarësinë.
"Ajo u bë pjesë e Serbisë vetëm në shekullin e 20-të, pra, me pak fjalë, Kosova ka rifituar atë që kishte më parë," tha Blair.
Ai vuri në dukje se rruga përpara për vendet e Ballkanit ishte integrimi në BE, por këshilla e tij për çdo vend ishte: "Ndërtimi i ekonomisë suaj do të thotë ndërtimi i një pjese thelbësore e të ardhmes suaj".
Ai tha se Kosova dhe Serbia duhet të mësohen të jetojnë së bashku si vende të pavarura.
Z.Blair, 11 vjet pas përfundimit të konfliktit në Kosovë ju thoni se e shihni Kosovën të ndryshuar, por a e justifikoni ju ende vendimin që morët 11 vjet më parë?
Mendoj se nëse do ta kishim lënë Kosovën të shkonte drejt rrugës së spastrimit etnik, kur e dinim se në Ballkan tashmë kishin vdekur qindra mijë persona ngase ne nuk kishim ndërhyrë, do të kishte qenë krim nga ana jonë, të mos jepnim ndihmë, kur mundeshim. Prandaj, ne ndihmuam dhe si rezultat i asaj ndihme, sot Kosova përballet me sfidat e paqes dhe jo me sfidat e luftës. E ardhmja prapë është e vështirë për Kosovën, por tani është hapur dera e mundësive, e anëtarësimit të ardhshëm në Evropë, si dhe për një të ardhme krejtësisht të ndryshme për popullin. Unë mendoj se vepruam drejt.
Ju kujtoheni në Kosovë si një ndër udhëheqësit kryesorë perëndimorë në marrjen e vendimit të ndërhyrjes ushtarake kundër Serbisë dhe forcave serbe të asaj kohe. Çfarë ishte ajo që ndryshoi balancën për t'i bërë vendet Perëndimore të sulmojnë një vend në zemër të Evropës?
Kosova është në pragun e vendeve të Bashkimit Evropian, vetë vendi gjendet në Evropë, Ballkani është pjesë e Evropës. Unë besoj, se sikur të mos kishim vepruar, mund t'ju kujtoj se gjatë viteve 90-të në Bosnjë vdiqën qindra e mijëra vetë në konflikt dhe asgjë nuk u bë për ndalimin e tij. Kur kjo situatë filloi në Kosovë dhe atë kohë unë isha kryeministër, para meje kisha një zgjidhje të thjeshtë: Spastrimi etnik, gjenocidi ose duhej lejuar të ndodhte përsëri, ose jo. Ne vendosëm se nuk duhej ta lejonim atë dhe jam i sigurtë se vepruam drejt.
Si e ndryshuan ngjarjet në Srebrenicë 15 vjet më parë mendimin tuaj personal lidhur me ndërhyrjen humanitare, fillimisht në Irak dhe më pas në Irak?
Një nga gjërat më të vështira kur ndërmerret një ndërhyrje ushtarake - dhe këtë e kemi bërë në Kosovë, në Sierra Leone, në Afganistan, në Irak - është se duhet t'i përgjigjesh pyetjes se çfarë ndodh nëse nuk ndërhyn. Çfarë ndodh nëse thjesht e lë diçka të ndodhë? Në Ballkan ne nuk ndërhymë në fillimin e viteve 90-të. Atëherë politika jonë ishte se "ky nuk është problemi ynë, nuk duam të angazhojmë forcat tona dhe vendin tonë".
Rezultat i kësaj ishin se mijëra e mijëra vetë gjetën vdekjen në rrathanat më të tmerrshme, pikërisht në prag të Evropës, ku ne duhet të bënin diçka për këtë. Dhe në fund ne bëmë diçka. Me fjalë të tjera, kur nuk ndërhyn nuk do të thotë që nuk ka pasoja. Mosveprimi është një vendim dhe ka pasojat e tij dhe këto pasoja mund të jenë të ashpra, siç e kemi parë në Ballkan. Kur në fund ne ndërhymë, atëhere patëm mundësi të bënim diçka - megjithëse ishte shumë e vështirë, kemi kaluar 10 vite të vështirë këtu - por ajo e vuri vendin dhe të gjithë rajonin në një rrugë të re.
A ndërhytë ju në Kosovë sepse donit të krijonit një shtet të ri, për të shkëputur, si të them, një pjesë të një shteti tjetër?
Vendimi origjinal ishte në fakt humanitar që kishte të bënte shumë me shqetësimin lidhur me pastrimin etnik, por me kalimin e kohës u kthyer në një çështje - që mua më duket e drejtë - që Kosova të rimarrë pavarësinë. Ajo u bë pjesë e Serbisë vetëm në shekullin e 20-të, pra me pak fjalë, Kosova ka rifituar atë që kishte më parë.
Gjendja në Ballkan sot duket më e qetë dhe e sigurt, por ende ka marrëdhënie të tensionuara, veçanërisht midis Kosovës dhe Serbisë. Cila është rruga për të ecur përpara?
Rruga përpara për Ballkanin, është që të bëhet pjesë e Evropës. Mënyra për ta bërë këtë është që të vendosin sundimin e ligjit, institucionet, që përputhen me vlerat evropiane. Ekonomia - tani ka një mundësi fantastike ekonomike që të bëhen lojtarë me të drejta të plota në Bashkimin Evropian. Kjo derë është e hapur për vendet e Ballkanit, Serbinë dhe Kosovën, të cilat mund të jenë partnere në të ardhmen në Evropë. Kjo është e ardhmja e drejtë për të dy vendet.
Por sot nuk ka asnjë mundësi që të dy vendet të ulen e të diskutojnë së bashku dhe problemi i pjesës veriore të Kosovës tregon se ky rajon ende është në vështirësi.
E dini, është interesante. Sot ka ende tensione, por në Irlandën e Veriut në marrëdhëniet me Republikën Irlandeze, patëm një situatë në Britani ku irlandezët dhe Britania ishin armiq. Gjatë Luftës së Dytë botërore pati shumë irlandezë trima që luftuan në anën e britanikëve, por e dini? Irlandezët dhe britanikët nuk ishin në të njëjtën anë, ne ishim kundër njeri-tjetrit. Por me kalimin e kohës dhe sot ne krijuam paqe, për sa i përket Irlandës së Veriut, dhe tani Britania dhe Irlanda janë aleatë të ngushtë në Bashkimin Evropian. E rëndësishme është se gjerat mund të ndryshojmë dhe ne e kemi mundësinë t’i ndryshojmë tani, këtu në Ballkan. Do të krijohet kjo mundësi tani pas vendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, apo ju mendoni se ka një mundësi që të dy palët të ulen dhe të negociojnë.
Mendoj se pavarësisht vendimit të Gjykatës, unë mendoj se ka një mundësi që të mësojnë të jetojnë së bashku si vende të pavarura.
Ju jeni tani i dërguar i BE-së në Lindjen e Mesme. A mundet të hiqni një paralel midis historisë së kosovarëve nën regjimin e Milosheviçit, dhe mënyrës se si palestinezët, veçanërisht në Gaza, po trajtohen nga Izraeli, një shtet i fortë që nuk dëgjon kritikat ndërkombëtare ndaj mënyrës si si po trajton palestinezët?
Kjo nuk ka aspak afërsi, në të vërtetë. Janë dy gjendje të ndryshme. E vetmja gjë që do të thoja në fund të fundit, është se nëse jetoni në Kosovë apo në Bregun Perëndimor apo Gaza, kudo qoftë, ndërtimi i ekonomisë suaj do të thotë ndërtimi i një pjese thelbësore të të ardhmes suaj.
BBC
