Prishtinë, 4 gusht, NOA – Kryetari i bordit të Klubit për Politikë të Jashtme dhe publicist i njohur, Veton Surroi, e ka quajtur gabim strategjik kërkesën e Prishtinës zyrtare për një rezolutë të re për Kosovën.
Sipas tij, mendimi i dhënë nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë e ka konsumuar Rezolutën 12-44 dhe Kosova nuk duhet të ketë më punë me Këshillin e Sigurimit.
Duke folur për BBC-në ai tha se kërkesa e presidentit të Serbisë, Boris Tadiç, për autonomi të serbëve në Kosovë, është e paqëndrueshme, me vendimin e dhënë nga GJND-ja çështja e Kosovës tashmë është e mbyllur.
Z.Surroi, cili është komenti juaj për mbledhjen e sotme të Këshillit të Sigurimit?
Më duket se debati ishte i sforcuar, ishte pothuajse i panevojshëm dhe i inicuar nga Serbia dhe gjegjësisht Rusia për të krijuar një përshtypje të re, një riinterpretim të një mendimi të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë i cili ishte fare i qartë.
Në mbledhjen e Këshillit të Sigurimit u vu re se krahas Shteteve të Bashkuara, tani edhe aleatët e tjerë të Kosovës, kryesisht nga Evropa, kanë përshkallëzuar kritikat në adresë të Beogradit. A mos po gjendet tani Serbia në një situatë edhe më të palakmueshme, që do ta detyronte atë të gjejë gjuhë të përbashkët me vendet e BE-së lidhur me projektrezolutën tashmë të paraqitur në selinë e Kombeve të Bashkuara?
Po Serbia është duke i ikur një lloj 'fare play' i cili duhet të ekzistojë brenda shteteve evropiane, sepse fundja, kjo çështje duhet të zgjidhet brenda kontinentit evropian dhe në bashkëpunim me BE-në dhe po përpiqet të krijojë të përshkallëzojë një situatë e cila do të ri-interpretonte një mendim të cilin fundja vetë Serbia e kërkoi nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë.
Ministri i Jashtëm i Kosovës, Skënder Hyseni, ka kërkuar edhe në këtë takim një rezolutë të re që do të zëvendësonte rezolutën 12-44. Si e shikoni këtë dhe a është e mundshme kjo, duke marrë parasysh se edhe në mbledhjen e Këshillit të Sigurimit u pa qartë disponimi apo ndarja në dy taborre, pro dhe kundër?
Unë mendoj se është gabim strategjik të kërkohet rezolutë e re për Kosovën. Nuk mendoj se Kosova ka nevojë për rezolutë të re të Këshillit të Sigurimit. Mendimi i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë e ka konsumuar në një formë këtë rezolutë ekzistuese dhe mendoj se Ministri nuk është dashur të kërkojë rezolutë të re. Dhe, mendoj që asnjë ministër, asnjë zyrtar i Kosovës nuk duhet të kërkojë rezolutë të re të Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Kosova nuk duhet të ketë më punë me Këshillin e Sigurimit.
Kryediplomati i Serbisë, Vuk Jeremiq, në takimin e Këshillit të Sigurimit këmbënguli të kundërtën e homologut të tij kosovar, që rezoluta 12-44 të jetë vendimtare për përcaktimin e statusit të Kosovës? Është e mundshme kjo?
Po, zoti Jeremiç po përpiqet të nxjerrë diçka të paqenë. Statusi i Kosovës është përcaktuar. Është përcaktuar në bazë të Rezolutës 12-44. Mendimin për këtë e ka dhënë Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë dhe kjo çështje është e konsumuar.
Po zoti Surroi, si duhet kuptuar propozimi i presidentit të Serbisë, Boris Tadiq, që statusi i Kosovës të zgjidhet sipas një modeli të autonomisë, gjithnjë sipas tij, prej 1 e deri në 100?
Nuk më duket serioze. Kjo puna e statusit të Kosovës nuk është kuiz i televizioni, prej 1 deri në 100! Çështja e statusit është zgjidhur. Zoti Tadiç, zoti Jeremiç, gjith të tjerët në Serbi, duhet tash të marrin mësim dhe të shikojnë se si do të ndërtohen marrëdhëniet ndërshtetërore.
A ka këtu hapsirë manovrimi, sepse sipas presidentit Tadiç, Serbia do ta pranonte pavarësinë e dy milion shqiptarëve, por me kusht që të njëjtin status ta kenë edhe serbët në veri të Kosovës?
Kosova ka shpallur pavarësinë për tërë territorin e vet. Kjo pavarësi dhe integritetii territorial është i mbrojtur edhe nga shtetet të cilat nuk e kanë njohur Kosovën brenda BE-së dhe nuk është çështje e tregëtisë për një gjë të paqenë. Çështja e statusit është e mbyllur, nuk është e negociushme dhe as që duhet të hapet debat rreth saj.
Zoti Surroi, sa janë të qëndrueshme spekulimet sipas të cilave, le të themi nën tavolinë qëndrojnë idetë për shkëmbim territoresh, për ndarje të Kosovës, apo dhe për autonomi të serbëve?
Këto ide kanë qenë dhe po përpiqen sërish të futen në lojë, por ka shumë më pak gjasa sesa që kanë pasur më herët dhe thjesht ato duhen ekspozuar nga njëra anë dhe injoruar nga ana tjetër në kuptimin e mos-konsiderimit si të denja për një proces dialogu apo negociatash.
Aleatët e të dy palëve, zoti Surroi, thonë se të dyja palët duhet të bisedojnë. Pra, është evidente se Prishtina e Beogradi duhet të ulen në tryezën negociatore, por shtrohet pyetja për çfarë të bisedojnë gjithnjë duke marrë parasysh qëndrimet katërcipërisht të kundërta?
Po dhe prandaj ka nevojë që BE dhe SHBA në muajt që vijnë të përcaktojnë se cila do të jetë korniza e dialogut, sepse është fare e padobishme që të bëhet një thirrje e përgjithshme për dialog mes Prishtinës dhe Beogradit pa përcaktuar kushtet dhe temat e këtij procesi të dialogut. Kosova ka se për çfarë të bëj dialog me Serbinë. Mbeten shumë çështje të cilat janë të pazgjidhura në nivelin praktik dhe ato kërkojnë zgjidhje të përbashkët, kurse çështje krejt tjetër është që tash të rifillojnë bisedimet doktrinare lidhur me atë se a kishte të drejtë apo jo Kosova. Kjo çështje është tashmë e tejkaluar, e mbyllur e konsumuar dhe nuk duhet hapur.
Zoti Surroi, a mund të shtrohet Kosova nga një prizëm tjetër në tryezën negociatore për qetësimin e situatës, sipas disa njoftimeve, shpërthyese në Bosnjë e Hercegovinë me qëllim të qetësimit të elementit të atjeshëm serb?
Po elementi i atjeshëm serb do të qetësohet kur të bëhet atje një kushtetutë e duhur e Bosnje Hercegovinës e cila respekton të drejtat e qytetarëve, respekton të drejtat e tyre, ashtu siç ka kërkuar edhe Gjykata e të Drejtave të Njeriut, në Strazburg. Gjendja do të qetësohet atëherë kur të bëhet një proces integrues në Bosnjë Hercegovinë dhe jo proces i cili i ndanë popujt.
Kur është fjala për atë që ju e quani proces integrues, edhe Prishtina edhe Beogradi zyrtar thonë se integrimi i Kosovës dhe i Serbisë në Bashkimin Evropian është përcaktim strategjik i tyre. Kurse marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë ndërkaq shtrohen si një ndër kushtet kryesore të vëna nga Brukseli. Mendoni se hasmëria shqiptaro-serbe mund t'ju hakmerret të dyja palëve ?
Po është e qartë se të dyja palët e mbajnë peng njëra- tjetrën në procesin integrues evropian. Serbia nuk mund të ecë përpara nëse nuk i rregullon marrëdhëniet me Kosovën, ndërkohë që Kosova nuk mund të ecë përpara nëse nuk ka njohje nga shtetet anëtare të Bashkimit Evropian të cilat nuk e kanë njohur dhe brenda këtij konteksti është edhe rregullimi i marrëdhënieve me Beogradin. Tash për tash Beogradi e ka të bllokuar perspektivën e vet evropiane, ndërsa perspektiva evropiane e Kosovës është shumë më larg se ajo e Turqisë.
Pala kosovare, s'do mend se ka një atu të fortë mendimin e GJND-së. Ju duken si tepër optimiste zotimet e lidershipit kosovar se tash do të pasojnë njohjet e shumëpritura të pavarësisë?
T'ju them të drejtën, nuk e di çfarë përgatitjesh kanë bërë autoritetet e Kosovës. Me sa e di unë, nuk janë të mjaftueshme. Ka pasur një punë intensive të aleatëve të Kosovës, të sponsorëve të pavarësisë dhe priten disa njohje, por çështja është ajo që do të ishte e natyrshme është që të kemi një valë njohjesh të reja. Kjo është shumë e natyrshme, sepse shumë shtete të cilat kanë pasur dyshime tashmë nuk do të duhej t'i kenë ato, por fakti se nuk ka pasur një lëvizje të tillë, një hov të këtillë, më bën të dyshoj për punën e mangët, jo të tanishme, por prej shpalljes së pavarësisë, bile edhe më herët në krijimin e kontakteve me botën.
Gjatë kësaj interviste ju thatë se kërkesa e palës kosovare për një rezolutë të re që do ta zëvendësonte Rezolutën 1244, është gabim strategjik. Mendoni se një angazhim i këtillë mund të zvarrisë njohjen edhe nga disa vende të pavarësisë së Kosovës?
Absolutisht kjo është njëra prej pasojave të një kërkese të këtillë e cila është e pamenduar mirë, e cila tregon një mungesë sensi politik në qeverinë e sotme, një mungesë konsultimi dhe do të ketë pasoja në riangazhimin e shteteve të cilat janë kundër pavarësisë së Kosovës që çështjen e Kosovës ta ritrajtojnë brenda Këshillit të Sigurimit. Është një nonsens që ne vetë me dorën tonë të kërkojmë që çështja e Kosovës të kthehet në Këshillin e Sigurimit.
Sipas jush, zoti Surroi, çfarë do të duhej të bënte pala kosovare, saktësisht diplomacia kosovare, tani pas shpalljes së mendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë?
Është dashur ta ketë një platformë të veten në dy drejtime bazike. Drejtimi i parë është kontakti me ato shtete të cilat kanë qenë të luhatura dhe që kanë nevojë për një përkrahje edhe formale në mënyrë që ta bëjnë njohjen dhe, së dyti, një platformë që sheh në mënyrë afatgjatë se si do të rregullohet çështja e procesit të normalizimit të marëdhënieve me Serbinë dhe, në këtë kuadër, të ndërlidhjes me çështjes së normalizimit dhe integrimit në Bashkimin Europian.
Ju duket i përshpejtuar optimizmi i palës kosovare se në vjeshtë do të paraqiten me kërkesë për pranim të Kosovës në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara?
Jo, Kosova nuk ka gjasa sivjet, me sa po shoh unë, që të paraqesë kandidaturën e vet dhe, nëse vazhdon në këtë formë, do të kalojë edhe më shumë kohë e nuk do të ketë gjasa. Është dashur të përqendrohet në një politikë shumë më proaktive në mënyrë që të kemi mundësi ta bëjmë një gjë të tillë.
Në vijim le të flasim për vendimin e Gjykatës së Hagës për të rigjykuar ish-kryeministrin e Kosovës, Ramush Haradinaj. Si e pritët udhëtimin e zotit Haradinaj për në Hagë?
T'ju them të drejtën, isha mjaft i befasuar me një vendim të tillë dhe nuk mund të shmangem as sot nga përshtypja se me këtë vendim ka pasur shumë më tepër peshojë politike se sa juridike.
Ka spekullime se, si të themi, ka pasur një pazarllëk mes kësaj dhe shpalljes së mendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, gjithnjë me qëllim të kënaqjes së palës serbe?
Nuk e di, nuk mund të hyj në spekulim se çfarë mund të ketë qenë motivi, por më duket se është evidente për jetën politike në Kosovë se zoti Haradinaj ka gjashtë vjet që po mbahet, në një formë apo në një tjetër, i penguar që të zhvillojë një aktivitet politik, ndërkohë që pas luftës aktiviteti i zotit Haradinaj ka qenë dukshëm i qartë në ndërtimin e Kosovës si shtet demokratik dhe ndërtimin e institucioneve demokratike.
Dhe a mund të reflektohet mungesa e zotit Haradinaj në këtë fillim fushate për zgjedhjet e ardhshme në Kosovë?
Ne nuk jemi ende në fillim fushate, por do të ishte gjithsesi e mirëseardhur dhe e nevojshme prania e zotit Haradinaj në këto momente për të krijuar konsensusin e nevojshëm rreth gjitha çështjeve që e presin. Sfidat e Kosovës janë të shumta. Në 12 muajt e ardhshëm, njëra prej sfidave, natyrisht, është krijimi i kushteve që Kosova të ketë zgjedhje të drejta e jo që ato të degjenerojnë, siç është trendi i tanishëm drejt më shumë keqpërdorimit, sepse çdo fushatë zgjedhjesh që kemi pasur, prej atyre të parave, ka qenë më e keqe se ajo paraprakja. Kjo do të thotë një proces degjenerativ të zgjedhjeve dhe kjo është shumë brengosëse për shoqërinë kosovare.
Përmendët arritjen e konsensusit kombëtar. Çfarë duhet bërë që ky konsensus mes faktorëve kryesorë politikë të Kosovës të arrihet?
Është e qartë se çështja e dialogut, p.sh. çështja e trajtimit të pikave të politikës së jashtme duhet të trajtohet. P.sh. nuk do të ishte aspak e lejueshme që Kosova të dalë me kërkesa si kjo e rezolutës së re, po të kishte një konsensus në shoqëri, po të ishin menduar çështjet më mirë e jo të dilet me iniciativa të tilla të pamenduara.
BBC
