E enjte, 24 mars 2011, NOA- Intervistë e Presidentit Bamir Topi dhënë për emisionin “Zona B” të gazetarit Baton Haxhiu në TV Klan Kosova.
Raporti me Serbinë është raport i ftohtë, që një kohë të gjatë, edhe për shkak të të kaluarës, siç thuhet e folëm, për shkak të Kosovës dhe gonocidit që regjimi i Millosheviçit bëri në Kosovë. Për fillim, a mund ta ndani ju raportin me shtetin serb, të ndryshëm nga ai që e ka Kosova me Serbinë, apo ju, së pari duhet ta rilaksoni këtë marrëdhënie që më vonë të vazhdojë këtë, të njëjtën gjë ta bëjë edhe Kosova?
Do të doja të thoja në fillim, që çështjet e raporteve bilaterale në rajonin tonë ballkanik, patjetër kanë qenë të influencuara edhe nga zhvillime të karakterit historik, që kanë prekur direkt apo indirekt interesat e Kosovës. Këtu dua të jem i hapur, dua të jem i qartë, dhe ky ka qenë padyshim qëndrimi konstant jo vetëm i imi personal, apo i Institucionit të Presidentit, por edhe i institucioneve shqiptare në përgjithësi. Dua të them menjëherë që situata politike në Ballkanin Perëndimor sot ka një realitet të ri. Kemi një ndryshim të rëndësishëm gjeo-politik. Qysh prej shkurtit të vitit 2008, Kosova është një shtet i lirë, sovran, i pavarur dhe patjetër ka institucionet e veta. Padyshim, duke iu referuar raporteve me shtetin e Serbisë, i cili në fakt është formalisht një derivat i zbërthimit të ish-Jugosllavisë, patjetër që kanë një nuancë të caktuar. Janë marrëdhënie të cilat kanë pasur, sikurse thashë, një retrospektivë historike të caktuar, janë raporte që edhe në kohët moderne, tentojnë me shumë vështirësi që të futen në një rrjedhë normale, sepse gjithmonë e kemi thënë, që në mes ka qenë dhe vazhdon të jetë çështja e Kosovës.
Rrjedhë normale, por, zoti Tadiç, në Beograd tha se megjithatë duhet ta zbërthejmë edhe konfliktin 130-vjeçar shqiptaro-serb. Ai e quajti që duhet të ketë një marrëveshje historike shqiptaro-serbe. Nuk përmendi asnjëherë që duhet të ketë marrëveshje historike mes Kosovës dhe Serbisë. Si e trajtoni ju këtë problem?
Sot unë mendoj që çështjet duhet të kalojnë në një plan shumë të formalizuar institucional. Tendenca për ta kaluar në terma të përgjithshme, tendenca për mos ta futur në institucionet, unë mendoj që është një tendencë për t’iu larguar institucioneve që sot ne i konsiderojmë legjitime në Kosovë. Unë i kam bërë një ftesë zyrtare Presidentit Tadiç. Me siguri edhe ai, ju ka njoftuar atje, gjatë bisedës së tij. Dhe kjo është bërë pikërisht për të demonstruar edhe njëherë politikën e shtetit shqiptar, të institucioneve të Shqipërisë, të politikës në përgjithësi, që Shqipëria dëshiron të ketë marrëdhënie normale, marrdhënie të mira, marrdhënie ku dialogu politik të jetë në një nivel tjetër, ku marrëdhëniet diplomatike të jenë normale, ku marrëdhëniet ekonomike të fillojnë dhe të zhvillohen në interes të popujve dhe të vendeve tona. Padyshim, e kam thënë, vazhdoj ta them dhe nuk është asgjë e re, që ne me Serbinë na ndan pozicionimi ndaj Kosovës.
Jo e kaluara?
Unë mendoj që e kaluara, sigurisht ka pjesën e vet, por në kontekstin politik aktual, besoj që çështja e Kosovës, debati që po zhvillohet për Kosovën, debat, i cili bëhet nga pozicione totalisht të ndryshme, Kosova është një shtet i njohur nga vendet kryesore demokratike, nga Bashkimi Evropian, nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, tenton të rrisë numrin e saj. Ndërsa pozicioni i Serbisë është ai që është, është i ngurtë, është inert, është refraktar ndaj të gjitha tendencave të politikës moderne evropiane dhe euroatlantike. Ka një lloj ambiguiteti të shprehur, nga njëra anë, Serbia me të drejtë kërkon të futet në Bashkimin Evropian, ndërkohë që substancialisht është kundër në esencë të politikës së Bashkimit Evropian që njeh Kosovën. Ka një mision të sajin në Kosovë dhe tenton që Kosova të jetë në të ardhmen pjesë e familjes evropiane.
Mirë. Atëherë, zoti President, Bamir Topi si President i Shqipërisë, e ka para vetes një President, i cili ka ambicie të integrohet në Evropë dhe e ka këtë ambiguitet brenda vetes, e do edhe Evropën, edhe Kosovën. Por, këtë e kërkon përmes një marrëveshjeje historike shqiptaro-serbe. Për Presidentin e Shqipërisë, çfarë do të thotë, si zbërthehet termi ose ky togfjalësh ‘marrëveshja historike shqiptaro-serbe’, apo ju nuk e keni fare në axhendë këtë?
Unë sigurisht e di që shqiptarët sot për shkak të një fati të caktuar historik, sot jetojnë në Shqipëri, jetojnë në Kosovë, jetojnë në Maqedoni, jetojnë në Mal të Zi. Pra, në kontekstin e një marrëveshjeje të shprehur nga zoti Tadiç, ‘marrëveshje shqiptaro-serbe’, patjetër që duhet të ketë mbrapa institucionet e vendeve ku janë shqiptarët. Pra, ne kur themi që dëshirojmë të ndërtojmë marrëdhënie të mira, këto padyshim që janë marrëdhënie politike të institucionalizuara. Shtetet tona nuk shkojnë në ambiciet e personazheve, sado të rëndësishëm që të jenë në politikë. Çdo ambicie personale, çdo ambicie që është përfaqësuese e një shoqërie të caktuar, vjen dhe legjitimohet në institucionet e secilit vend. Sot, Shqipëria ka institucionet e saj. Sot, Kosova ka institucionet e saj. Edhe shqiptarët në Maqedoni janë pjesë e rëndësishme e veprimeve dhe funksionime institucionale që burojnë nga Marrëveshja e Ohrit. Dhe shqiptarët në Mal të Zi, ndonëse kanë problemet e tyre, tentojnë që të fitojnë legjitimitetin, në ushtrimin qoftë në pushtet qendror, qoftë në Parlamentin e Malit të Zi, por qoftë edhe në pushtet vendor. Nga kjo pikëpamje, gjërat kanë nevojë të sqarohen dhe unë mendoj që marrëdhëniet më të mira janë vlerësimi i marrëdhënieve politike, institucionale, shtetërore, në secilin vend, pra, aty ku vërtet ekziston dëshira, vullneti politik që këto marrëdhënie të çlirohen nga paragjykime, të vendosen në ekuivalencë të plotë, pavarësisht nëse është Shqipëria apo është Kosova.
Mirë, atëherë, ai në një mënyrë apo tjetër kërkoi që, në një të ardhme të afërt, në një takim për një lloj marrëveshje historike, ta bëjë edhe me ju, edhe me zotin Berisha, edhe me përfaqësuesit legjitimë, siç tha në Kosovë, që nuk i mohoi. Por, a mendoni se më shumë ka kërkuar një ndërmjetësim nga Shqipëria, një ndihmesë nga Shqipëria, që të zgjidhet kjo marrëdhënie apo realisht ai mendon që Shqipëria është vendi, i cili mund ta zgjidhë problemin, ose ta zgjidhë problemin shqiptaro-serb, ose Kosovë-Serbi?
Unë mendoj që secili vend luan rolin e vet domethënës në marrëdhëniet. Ne kemi patur mjaft raste që jemi takuar edhe në tavolina të rrumbullakta. Padyshim, kemi patur rastin të shprehim të gjitha intensionet e politikës integruese të vendeve të Ballkanit në Bashkimin Evropian dhe në familjen euro-atlantike. Padyshim kemi pasur raste kur kemi debatuar. Pra, është një çështje e cila është në evoluim nga pikëpamja e ndërtimit të marrëdhënieve midis vendeve tona.
Asnjëherë nuk është kërkuar nga ju që të ndërmjetësoni që të zgjidhet ky konflikt?
Në mënyrë absolute, as nuk është kërkuar, as nuk më është kërkuar, sepse unë edhe një herë e ritheksoj, sot, Kosova dhe Serbia, janë në bisedime, pikërisht nën kujdesin e Bashkimit Evropian, që do të thotë që ka një vullnet, ka një metodikë të qartë. Zhvillimet dhe bisedat janë në vazhdim, dhe unë besoj që kjo është mënyra më e mirë për t’i dhënë realisht vlerat e plota reale që ka Kosova si një shtet i lirë, sovran dhe i pavarur. Nga pikëpamja e kontekstit rajonal, sigurisht që Shqipëria njihet dhe vlerësohet edhe nga partnerët ndërkombëtarë për rolin moderator, rolin mjaft konstruktiv në ndërtimin e një politike paqësore në rajon. Nga kjo pikëpamje, ju e dini fare mirë, edhe në kontekstin historik, por edhe në kontekstin real të politikës së ditës, Shqipëria dhe shqiptarët e Shqipërisë janë shumë të ndjeshëm ndaj fateve të Kosovës. Ne në çdo moment kemi qenë dhe jemi promotorë të zhvillimeve të reja në rajon, ku politika të jetë larg qëllimeve ultranacionaliste, nacionaliste, pavarësisht nga fizionomia e fytyrës së liderëve politikë, që do të thotë, që duhet një gjuhë shumë realiste. Unë nuk do të besoja kurrë, në rast se lidershipi politik i cilitdo vendi nuk do të bashkonte fjalët me veprën, atëherë unë gjithçka do ta konsideroja të trajtuar me nuanca demagogjike. Sot, situata në Ballkan është e qartë. Ka një pozicion ...
Që nënkupton...?
Që nënkupton që secili vend e ka plotësisht të mundshme, pavarësisht nga kontestimet e caktuara, që të shkojë dhe të sinkronizohet apo të sintonizohet me një fill, që do të thotë që të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, të ardhmen e tyre, së paku këtë e kemi parë të dëgjohet, e kemi dëgjuar të artikulohet, e gjithë perspektiva e vendeve të Ballkanit Perëndimor është në Bruksel, në tërë simbolikën e saj, qoftë në Bashkimin Evropian, qoftë në NATO.
Megjithatë, vendet e rajonit, por edhe Bashkësia Ndërkombëtare ia njeh Shqipërisë rolin ndikues, mos të themi dhe rolin ndoshta, s’po them paternalist por rolin vëllazëror, të cilin e ka me Kosovën. Dhe në këtë pikëpamje, ndoshta është një frikë, edhe e shtetit serb, edhe e përfaqësuesve të saj legjitimë, edhe e Presidentit Tadiç, që ju Shqipëria, ju si President, por edhe Kryeministri, mund të jeni ndoshta ata që në një moment vendimtar ta zgjidhni këtë problem, ose ta ndihmoni ta zgjidhni këtë problem, për arsye se zoti Tadiç tha që mbas bisedave teknike, vjen momenti i marrëveshjes historike, e këto biseda teknike do të zgjasin pak më shumë, se sa të tjerët mendojnë. Si e sqaroni këtë?
I nderuar Baton! Sigurisht që Shqipëria është shumë e rëndësishme në marrëdhënie dhe në interesat e Kosovës. Eshtë shumë e rëndësishme. Kjo pranohet nga të gjithë. Por ne njohim në mënyrë shumë të qartë legjitimitetin e institucioneve të Kosovës, që do të thotë, çdo bisedë që bëhet, fillohet nga këto parakushte, nga këto pozicione. Pra, shtetet, në ekuivalencë të plotë, pavarësisht nëse një shtet është i vjetër apo është i ri, secili shtet ka të drejtën legjitime të përfaqësohet në ekuivalencë të plotë, për të diskutuar për çështje të tyre. Elementët e jashtëm, ne konsiderohemi elementë konstituivë të jashtëm, sepse jemi shtete të veçanta, do të japin të gjithë suportin e tyre dhe ju e dini fare mirë që ne jemi shprehur në raste të ndryshme hapur për këtë cështje. Kur unë kam debatuar disa herë për çështje të ndryshme me Presidentin Tadiç, kam debatuar sepse, ndërkohë që diskutohej për çështje në një kontekst tjetër, për çështje të kulturës, për çështje të trashëgimisë kulturore, ka pasur një devijim nga tema kryesore për të kaluar në çështje me interes politik që kishin të bënin me raportet e Serbisë me Kosovën. Pra, unë mendoj që një lider politik, pa dashur që të jem ndikues, sepse natyrisht që nuk mund të jem ndikues tek të tjerët, duhet që të kapë ritmin e politikës moderne të kohës. Sot politika rajonale ballkanike është një politikë që kërkon më shumë projekte të zhvillimit ekonomik, sepse në kontekstin politik, duken që gjërat janë përmirësuar ndjeshëm. Dhe besoj që në lidershipin e moderuar, qoftë në atë të Serbisë, terminologjia që ka të bëjë me retrospektivën e largët, edhe të raporteve, edhe të ndjesive, edhe të emocioneve që kanë shoqëruar raportet midis shqiptarëve dhe serbëve, të tejkalohet për të kapur pikërisht elemetët më modernë të politikës evropiane.
Atëherë, veçse po flasim për politikën rajonale. Nëse në Serbi ekziston një bindje që problemi i veriut duhet të zgjidhet në mënyrë asimetrike, ta zëmë. Ku i takon Shqipërisë apo Kosovës që ta shtrojë problemin e Preshevës, Bujanovcit për të njëjtën gjë, për asimetrinë, por edhe për shqiptarët në Maqedoni, për arsye se frika realisht në Serbi, në rajon, dhe kudo tjetër, është se kush realisht duhet të kujdeset për shqiptarët në Preshevë e Bujanovc, e kush do të kujdeset për shqiptarët në Mal të Zi, dhe kush do të kujdeset për shqiptarët në Maqedoni, që së paku, të ketë një influencë që këto raporte në rajon të jenë të shëndosha?
Atëherë, miku im Baton, po ju kujtoj ligjëratën time të mbajtur në Parlamentin e Kosovës, gjatë vizitës sime zyrtare, ku jam shprehur në mënyrë të qartë për interesat e shqiptarëve në rajon. Kur kam trajtuar problemet e shqiptarëve në territorin e Kosovës, në Mitrovicë, për kërkesat që kanë serbët për pakicën serbe në këtë zonë, thashë që në mënyrë të sinkronizuar, institucionet e Serbisë duhet të kenë kujdesin e duhur për të respektuar standardet evropiane edhe për shqiptarët e Preshevës. Pra e keni në ligjëratën time të mbajtur në Parlamentin e Kosovës.
Ia thatë edhe zotit Ivanov shumë qartë. Do t’ia thoni edhe zotit Tadiç në takim?
Të jeni i sigurt që unë jam njeri shumë i hapur. Këtë që po ju them juve këtu, politika e Kryetarit të Shtetit është një politikë shumë e hapur, një politikë transparente dhe është një politikë pa asnjë lloj frenimi se cili është përpara. E rëndësishme është që midis lidershipit politik të rajonit të ndërtohet një politikë konstruktive, por duke i thënë gjërat realisht. Mënyra e artikulimit të problemeve është një mënyrë e butë, është mënyrë qytetare, por brenda ka të gjithë sinjifikancën e saj për mbrojtjen e interesave të shqiptarëve dhe të drejtën e gjithësecilit për të gëzuar standardet e një populli evropian. Nuk ka mundësi që vendet e rajonit të jenë të destinuara për në Bashkimin Evropian, të thonë çdo ditë: ‘Po, ne dëshirojmë të futemi’, dhe të mos respektojnë standardet. Unë kam kërkuar të respektohet “Marrëveshja e Ohrit” në mënyrë kosntante.
E kam një çështje. Ju vërtet keni kërkuar dhe ia bëtë të qartë zotit Ivanov se nuk do t’i kishit këto probleme, po të respektohej “Marrëveshja e Ohrit” me përpikmëri siç është nënshkruar. Dhe, në harmonizim të kësaj, ju ia thatë zotit Ivanov, si do e ndërtoni një referencë edhe për Serbinë si dhe për marrëdhëniet etnike në të ardhmen me shtetin serb?
Unë kam një parim dhe besoj nuk është parim thjesht në linjë personale. Janë parimet e politikës së jashtme të institucioneve të Shqipërisë. Ne kemi standardizuar politikën tonë të jashtme me të gjitha standardet më të mira të politikës së Bashkimit Evropian, që do të thotë që janë terma shumë të studiuara dhe sigurisht, në kontekstin specifik që juve po diskutoni, gjithçka do të elaborohet nga institucionet, por vullneti që ju shikoni, qartësia në shprehjen e pozicionit të shtetit shqiptar, besoj që është e dukshme.
Zoti President, në rajon, në Maqedoni, ka një influencë të jashtëzakonshme nacionalizmi. Tek ne e kemi, ose në Shqipëri është një politikë, e cila është e veshur me një patriotizëm, por nuk është primitive, nuk është e tillë fare, realisht po shërbehet edhe Maqedonia, edhe Serbia. Atëherë, si vendosen këto ekuilibra kur politika shqiptare është parimore, ndërton parime mbi këto çështje, kërkon respektim të “Marrëveshjes së Ohrit” ose idesë evropiane, kurse të tjerët nuk e bëjnë këtë? Si do të gjendeni ju në këtë sistem?
Unë mendoj që intensifikimi i dialogut politik, duke ngritur probleme specifike, sa më shumë të takohesh me partnerët, sa më shumë të takohesh me homologët, natyrisht do të dalin gjërat në kontekst më specifik. Roli i partive politike shqiptare në Maqedoni është shumë i rëndësishëm. Ne kemi parë vazhdimisht që raportet midis tyre sigurisht që nuk janë harmonike, nuk janë të mira. Dhe kemi stimuluar që duhet të ketë më shumë harmoni midis shqiptarëve, duhet të ketë më shumë harmoni midis faktorëve dhe përfaqësuesve politikë, sepse edhe qëllimet realizohen më mirë, çka do të thotë që duke qenë së bashku, dhe implementimi i “Marrëveshjes së Ohrit”, do të ndiqet më mirë dhe forca e shqiptarëve në Maqedoni për ndjekjen e një politike evropiane të Maqedonisë, do të jetë më e fortë.
Ju mendoni që nuk është krejt faji në partitë politike maqedonase, por është dhe tek ato shqiptare që “Marrëveshja e Ohrit” nuk është realizuar?
Unë mendoj që e kam prezumuar pjesën tjetër që dua të jetë shumë e kujdesshme në implementimin e “Marrëveshjes së Ohrit”, në radhë të parë është pjesa maqedonase, sepse është në mazhorancë. Dhe unë mendoj që ne potencohemi më shumë, po të jemi në harmoni të plotë midis nesh. Interesat politike të partive vërtetë janë interesa politike, por në radhë të parë duhet të jenë interesat e shqiptarëve edhe në Maqedoni, të cilët kërkojnë që të realizojnë pikërisht atë Marrëveshje që u bë me bekimin e ndërkombëtarëve. Pra, unë mendoj që përgjegjësia sigurisht është tek pala maqedonase për respektimin e plotë të “Marrëveshjes së Ohrit”, por unë kërkoj më shumë nga partitë politike shqiptare, që të jenë në harmoni me njëra-tjetrën dhe ta potencojnë zërin e tyre.
Nuk kërkojnë, ose bashkësia ndërkombëtare nuk kërkon një paternalizëm, por megjithatë ka pak vëmendje për t’i bindur ata njerëz, ose shqiptarët në Maqedoni, që të jenë së paku në raport me “Marrëveshjen e Ohrit” unik, as aty nuk janë. Ku është problemi? Pse Shqipëria dhe Kosova nuk bëjnë që partitë shqiptare atje t’i harmonizojnë qëndrimet, së paku për “Marrëveshjen e Ohrit”?
Ne vetëm kemi nxitur, kemi nxitur dialogun, pasi ajo është një çështje ekskluzive e përfaqësuesve politikë të partive politike shqiptare.
Edhe për çështje kaq të rëndësishme?
Po, natyrisht, sepse ato veprojnë në një kontekst të caktuar, në një terren të caktuar politik dhe konstituiv.
Zoti President, Serbia bën një influencë të jashtëzakonshme tek serbët e Kosovës ...
Ju mendoni që ne kemi qenë jashtë këtyre influencave. Vazhdimisht në takimet tona...
Unë po pyes ...
...Vazhdimisht në takimet tona, ju pyesni, por ju jeni edhe dëshmitar i mjaft takimeve që ne zhvillojmë me përfaqësuesit e partive politike në Maqedoni.
Ku është ngërçi tek partitë politike në Maqedoni, të cilat nuk e kanë një harmonizim dhe qëndrim, së paku për “Marrëveshjen e Ohrit” dhe për të drejtat, të cilat janë goxha të mëdha?
Unë besoj që juve si gazetar keni një akses të jashtëzakonshëm për të marrë në intervistë cilindo lider të partive politike. Unë nuk dëshiroj të futem në koshiencën apo në subkoshiencën e liderëve politikë të partive politike shqiptare, por mendoj që është një çështje, e cila duhet patjetër që të tejkalohet, që ata, pavarësisht interesave alternative që kanë në politikën e tyre, të kenë në themel pikërisht momentin që ka të bëjë me të drejtën e shqiptarëve për të gëzuar standardet evropiane të një vendi, që tenton të futet në Bashkimin Evropian.
Atëherë po kthehemi tek një çështje, e cila rrallëkush e vëren. Kur ekziston një shtet i pavarur, liderët e tyre askujt nuk i thonë ‘shteti amë’. Nuk ka lider i Kosovës, i cili ka ardhur këtu, që nuk ju është drejtuar me këtë fjalë, ose me këtë fjali, ‘shteti amë’, ose ‘shteti ynë amë’. Si e interpetoni së pari, pastaj ta zbërthejmë këtë idenë ose qëndrimin e liderëve të Kosovës, që sa herë që i drejtohen, ose sa herë që flasin me ju, i drejtohen opinionit, thonë: ‘shteti ynë amë’. Të njëjtën gjë bëri edhe zoti Pacolli pardje këtu në takimin tuaj. E kanë bërë edhe Kryetari i Kuvendit, edhe zoti Thaçi, edhe zoti Krasniqi, edhe zoti Sejdiu. Ç’është kjo gjuhë e liderëve që kanë një shtet të pavarur dhe prapë e kanë një ‘shtet amë’?
Sigurisht kjo vendoset në një kontekst ...
më shumë shpirtëror...
shumë spiritual, shpirtëror, edhe në kontekstin historik. Dhe ju e keni parë që askush nuk i komenton për keq. Përkundrazi, janë shprehje që dalin nga shpirti dhe shprehjet që dalin nga shpirti, nuk komentohen, nuk vihen në diskutim.
Kjo i bie që ata brenda vetes e kanë idenë e bashkimit, gjithsesi nuk po guxojnë publikisht ta shprehin.
Unë besoj që duhet vlerësuar ashtu siç ata e shprehin, në këtë lloj raporti ndjeshmërie, pastaj çështjet e tjera janë çështje që kanë të bëjnë me një politikë shumë të qartë institucionale dhe evropiane. Gjithçka, e ardhmja e vendeve tona do jetë në kontekstin evropian.
Hiq obligimet që keni si President, që duhet të respektoni qëndrimet rajonale edhe karshi shteteve, edhe karshi Evropës dhe botës. Ngaqë ju njohin gjatë, ju keni qenë realisht një prej politikanëve që e keni përkrahur në një mënyrë bashkimin e Shqipërisë dhe të Kosovës. Si President, a guxoni të deklaroni një gjë të tillë apo e mbani gjithashtu shpirtërisht brenda një qëndrim të tillë?
Kur jam pyetur nga një gazetar serb, mos gaboj në fiilimet e mia të punës si President, një nga pyetjet dhe besoj duhet të ketë qenë pyetja e fundit, ajo që e shqetësonte më shumë gazetarin serb, ishte që: ‘A do të bashkohet Shqipëria me Kosovën?’ Unë menjëherë i thashë: ‘Po!’. Sigurisht u ndje i hutuar, i thashë: ‘Një sekondë, nuk kam mbaruar’. ‘Do të bashkohen, - i thashë, në Bruksel’. ‘Do bashkohen në Bruksel, sepse është bindje e plotë që Shqipëria, sikurse është sot vend i NATO-s, nesër do të jetë vend i Bashkimit Evropian, dhe jam i bindur plotësisht që Kosova do të jetë vend i Bashkimit Evropian dhe vend i NATO-s’. Dhe bashkimi në të gjitha tendencat që kemi, është në simbolikën që ka Brukseli, në një simbolikë të dyfishtë. Pra, është qendra administrative e Evropës së bashkuar dhe është selia e NATO-s. Pra, gjithçka do të shkojë në mënyrë shumë të natyrshme drejt këtij procesi dhe çdo bashkëpunim, çdo intensifikim i këtij bashkëpunimi, tendenca është shumë e qartë për të përmirësuar infrastrukturën. Kjo rrugë, të cilës ne i falemi, sepse ka afruar më shumë pikërisht atë ndjesi shpirtërore që ishte në distancë, e ka bërë që të jetë ndjesi shpirtërore dhe fizike. Ka rritur shanset e komunikimit njerëzor. Ka rritur shanset e transmetimit të mjaft gjërave që, në radhë të parë kanë të bëjnë me idetë, kanë të bëjnë pastaj me ekonominë, me biznesin, kanë të bëjnë me shfrytëzimin e të gjithë territorit, qoftë të bregdetit të Shqipërisë, qoftë të territorit të Kosovës, për qëllime turistike, për qëllime ekonomike, për bashkëpunimin institucional dhe politik. Unë besoj që jemi në një terren ku, ky lloj difuzioni po bëhet në mënyrë shumë të natyrshme.
Zoti Pacolli dhe ju, thatë që megjithatë, Kosovës dhe Shqipërisë i duhet një bashkim urgjent ekonomik, një harmonizim i ligjeve, i analizimit të gjërave, të cilat na duhen para se të bëhet kjo me Bashkësinë Evropiane. Ju, si President, realisht, duke ditur se kemi probleme, edhe pse e kemi rrugën, si do ta bëjmë që ky harmonizim ose edhe i ligjeve, edhe i ekonomisë, edhe i gjërave, të cilat nuk e tangojnë bashkimin politik, të lehtësohen? Çfarë të bëjmë, për arsye se ka goxha probleme, dhe këto probleme po na shfaqen dita-ditës?
Baton, ka një rregull matematikor, i cili të imponon që para se të bësh veprimet midis kllapave, të bësh veprimet brenda kllapës. Dhe unë i jap plotësisht të drejtë Presidentit Pacolli, i cili thotë që duhet të rritet bashkëpunimi ekonomik, pra, të realizohet një mini-shengen, ide të cilën e kemi përmendur edhe me Presidentin Sejdiu më parë. Dhe, të dy vendet do të jenë më të potencuara, më të faktorizuara për të qenë pjesë e Bashkimit Evropian. Pra, procesi i integrimit në Bashkimin Evropian mund të jetë një proces i mesëm ose më afatgjatë për të dy vendet, por askush nuk na pengon që të intensifikojmë marrëdhëniet e bashkimit ekonomik. Dhe këtu ka nevojë të modelohet, qoftë nga politika e institucioneve të Shqipërisë, qoftë nga politika e institucioneve të Kosovës, sepse ju e dini, raportet e shkëmbimeve, që janë dhe disa raporte tradicionale, duhet patjetër të rimodelohen. Unë e shikoj edhe nga një pikëpamje tjetër, nga shfrytëzimi i mundësive fizike, gjeografike dhe mikroklimatike. Ne, në bazamentin e ekonomive tona, kemi bujqësinë dhe agro-industrinë. Fakti që, nga jugu i Shqipërisë deri në veriun e Kosovës ekzistojnë diferenca, amplituda temperature që shkojnë edhe mbi 10 gradë, tregojnë që këto janë resurse të jashtëzakonshme, që profesionistët e fushës kanë mundësi që t’i vendosin në funksion të një bashkëpunimi profesional. Nuk mjafton të japim deklarata, por deklarata duhet të absorbohen nga ekspertiza, duhet të kthehen në politika dhe duhet patjetër gjërat të lëvizin.
Atëherë, meqë folët për këtë çështje, për agro-kulturën, mendoj që nuk është mirë që patatet dhe rrushi të ikin në Serbi dhe të mos vijnë në Shqipëri, edhe pse fermerët në Kosovë e dinë që nuk është kjo pjesë e punës tuaj, por është e qeverisë. Por megjithatë, mund të influenconi që këto punë të rregullohen. Patatet për muaj kanë pritur, po të themi kështu, në hambaret e fermerëve kosovarë, për t’ia dedikuar tregut shqiptar. Dhe më në fund, ata u orientuan që ato t’i dërgojnë në Serbi, se tarifat doganore ishin shumë të larta për në Shqipëri.
I nderuar Baton! Unë nuk dëshiroj të futem në kultura specifike të shumëllojshmërisë të kulturave bujqësore...
Por ndërtojnë marrëdhënie këto, megjithatë...
...Por unë, kur jap dimensionin politik në këndvështrimin tim personal dhe institucional, mendoj që janë mundësi të jashtëzakonshme. Ju siguroj, sepse unë kam një ‘background’ edhe politik, edhe administrativ, kam qenë edhe Ministër Bujqësie. E njoh mirë këtë fushë. Mundësitë janë të jashtëzakonshme. Kjo qe arsyeja që thashë se para se të bëjmë veprimet midis kllapave, duhet të bëjmë disa veprime brenda kllapave, për gjëra që ne kemi mundësi, që të rrisim bashkëpunimin. Unë nuk dëshiroj që të futem në elemente shumë periferikë, por, sikurse ndodh në këtë kulturë të patates, ka ndodhur dikur me kulturën e shalqirit, kur këtej prodhohej me shumicë dhe nuk gjendej tregu. Atëherë, pse ne duhet të kemi vështirësi në gjetjen e tregut, kur institucionet, qoftë përsa i përket atyre institucioneve që harmonizojnë legjislacionin, duhet të punojnë. Komisionet parlamentare mund të punojnë në një komunikim të përbashkët për të harmonizuar një legjislacion, i cili nuk do të jetë në një rreth të mbyllur, por do të jetë një legjislacion evropian. Dhe ky legjislacion do të japë mundësi që së bashku të harmonizojmë tregun. Nga ana tjetër, të harmonizojmë edhe mënyrën e komunikimit në kufij, që të mos ketë pengesa të natyrës artificiale. Dhe unë e shoh të mundshme që, institucionet dhe politika të bëjë të mundur që ky bashkëpunim të jetë i tillë që ta eksplorojë të gjithë territorin.
Atëherë, e dimë që partitë politike të para luftës edhe gjatë kohës së luftës kanë qenë, ideja e parë ka qenë bashkimi me Shqipërinë. Më vonë e kanë zbritur retorikën janë mënyra racionaliteti që kompromisi ka qenë pavarësia, pastaj bashkëpunimi. Askush se ka pritur që ndërkohë të lindë një parti politike që kërkon në mënyrë imediate bashkimin, ajo “Vetëvendosja”. Sikur të lindte një vetëvendosje në Shqipëri, cili do të ishte qëndrimi i Presidentit të Shqipërisë.
Çdo invivid, çdo parti politike funksionon mbi bazën e një konteskti të caktuar ligjor dhe përderisa kjo parti është legjitime, respekton të gjithë platformën ligjore mbi të cilën është ngritur, është në të drejtën e saj absolute që të ketë politikën e saj, të shpalosë politikën e saj dhe të tërheqë votën e qytetarit pikërisht për opsionet politike që ajo ka. Nëse partitë politike kanë mundësinë që të jenë deçizive në vendimmarje institucionale-legjislative është një problem tjetër. Fakti që skena politike qoftë në Shqipëri, qoftë në Kosovë është e larmishme patjetër që kjo i jep shanse që edhe vendimmarrja të jetë mbi bazën e komunikimeve dhe të numrave të domosdoshëm që duhen për të miratuar një opsion të caktuar politik. Unë respektoj çdo të drejtë të partive politike për të shpalosur opsionet e tyre. Nuk mund të futem për të artikuluar nëse e ka mirë apo e ka keq, sepse këtë gjë e kam bërë edhe me terren politik të Shqipërisë në momentin kur janë zgjedhjet e Presidentit të Republikës, por respektoj opsionet politike të çdo partie politike mbi bazën e të cilave janë marrë vota dhe ato janë sot të pranishme në Parlamentin e Kosovës.
Ju e dini që në listën e “Vetëvendosjes” kanë qenë së bashku edhe qytetarë nga Shqipëria edhe nga Kosova?
Jo, këtë nuk e di!
Dhe një prej deputetëve është nga Shqipëria?
Këtë nuk e di! Duhet të jem i hapur, nuk e di. E marr këtë informacion…
Zoti Hysamedin e ka pasur numrin 50?
Nuk e di! E marr këtë informacion nga ju. Do të ishte hipokrizi ta kaloja këtë pa u shprehur.
A e dini që “Vetëvendosja” në Kosovë funksionon e përbashkët në dy pika, Tiranë-Prishtinë me të njëjtën nivel?
Këto janë artikulime që sigurisht është e drejta juaj t’i shprehni. Unë e kam ndërtuar këtë intervistë jo thjesht mbi bazën e pyetjeve dhe përgjigjeve, por edhe me predispozicionin për të marrë informacion edhe nga ju.
Mirë atëherë, me qëllim që të merrni informacion brenda kësaj interviste. Deri tek ajo që ju quani “kryeqyteti i të gjithë neve në rajon” është Brukseli, ekziston edhe një kohë, mund të presim edhe një kohë, disa vite…
Së pari le të themi që kryeqyteti i Shqipërisë është Tirana. Kryeqyteti i Kosovës është Prishtina. Në simbolikën e integrimit është Brukseli, sepse nuk mund të shkojmë në një identitet të Evropës pa konservuar qartë identitetin tonë.
Atëherë, cili është flamuri i Kosovës dhe i Shqipërisë, zoti President?
Ju e dini që gjërat që kanë të bëjnë me një konteks formal, patjetër nuk heqin të drejtën e shpirtit.
Në Kosovë nuk ua falin flamurin…
Pikërisht, po shkoj në këtë linjë për të thënë që në aspektin formal, institucional. E drejta shpirtit është e drejtë shumë tradicionale. Nuk vjen puna të edukohesh brenda një viti apo dy vjetësh, është një edukim që ka të bëjë me historinë, ka të bëjë me brezat, ka të bëjë pikërisht me ato leksionet e vogla që të jep gjyshi, që të jep babai. Pra janë gjëra jashtëzakonisht të rrënjosura mbi bazën e një evoluimi të gjatë. Ne nuk mund të ç’bëjmë histori për një vit ose dy vjet.
Mirë, atëherë t’ju pyes konkretisht. Mesa po shoh, ju në intervistë keni dy mendime: një mendim intelektual dhe një mendim si President. Cilin realisht e keni më për qejf?
Unë mendoj që nuk mund të vijë në këtë pozicion askush që nuk është intelektual. Kështu që mendimi i Presidentit sigurisht i shprehur në mënyrë të qartë në ambientet e zyrës së tij, patjetër shkon në simbiozë të plotë me të gjithë bazamentin intelektual dhe shkon në funksion të interesave substanciale të Shqipërisë dhe të shqiptarëve kudo ku jetojnë.
Po ta përfundonit postin e Presidentit pas dy vitesh, do të formonit një parti politike, cili do të ishte orientimi juaj, zoti President?
Së pari, dua t’ju korrigjoj sepse më dhatë shumë dy vjet.
Ka më pak se dy vjet…
Në 2013 janë zgjedhjet politike.
Në vitin 2012.
Presidenti Topi: Mandati i Presidentit mbaron në fundin e korrikut të vitit 2012. Kam një parim që mundohem të realizoj detyrat e ditës.
Deri në vitin 2012 ju obligojnë detyrat e Presidentit?
Sigurisht dhe do të ishte gabim nëse do të projektohesh pikërisht në funksion të kohës dhe të vendit, një projekt të cilin unë natyrisht nuk e kam. Projekti i vetëm që unë kërkoj ta realizoj me shumë përkushtim është ai, të cilin po mundohem ta përmbush me përputhje të plotë me të gjithë detyrimet që ka Kushtetuta. Ju keni pasur rastin të shikoni sesi herë pas here gazetarët, kolegët tuaj e bëjnë këtë pyetje. Nuk ka qenë e lehtë në punën time që, nga një pozicion i lartë partiak, të vij dhe të akomodohem për të qenë në një pozicion të ekuilibruar. Këtë pozicion nuk e kam mbajtur thjesht për ekzibicion për t’u treguar të tjerëve që, “shiko sa i ekuilibruar jam unë”, por ky vend patjetër që ka nevojë që me partitë politike, të cilat në shumicën e rasteve kanë pozicione ekstremisht të kundërta edhe për gjëra shumë të rëndësishme, por ky vend ka nevojë që të forcojë dhe të konsolidojë institucione të pavaruara. Sigurisht termi institucione të pavarura ka vlerësimin relativ, por çdo ditë, më shumë sesa ky institucion, i cili në një farë mënyrë qëndron midis partive, qëndron mbi partitë dhe është garant, besoj, i fortë i jetës së këtyre institucioneve të pavarura, duke kërkuar edhe nga partitë politike të bëjnë të njëjtën gjë, do të më hiqte çdo lloj shansi që unë të bëja një parashikim të karakterit politik.
Qëndrimi juaj pardje në konferencën për shtyp ishte ndoshta për herë të parë i shprehur publikisht se nuk ndiheni komod që të zgjidheni edhe një herë President me formulat 71 plus ose 70+1?
Jo nuk jam shprehur në këtë mënyrë. Ju e perifrazoni, por unë do jua them se në ç’kontekst është thënë.
Unë e kuptova që do të ishte mirë që dhe Presidenti të zgjidhej me votën direkt. Kjo nënkuptohet…
Është një element i përmirësuar i standardit të demokracisë. Pra ti themi gjërat hapur. Këtu ka pasur disa ndryshime kushtetuese, që janë realizuar në prillin e vitit 2008 në bashkëpunim midis partive politike dhe asgjë këtu nuk konsiderohet jo legjitime. Është një ndryshim legjitim, sepse ka ardhur mbi bazën e një numri të domosdoshëm kushtetues për të ndryshuar Kushtetutën. Çështja e zgjedhjes së Presidentit nëse do të jetë në opsionin në një mazhorancë të thjeshtë, e cila kuptohet që është politike, apo do të jetë në popull. Unë personalisht, preferoj standardin më të lartë të demokracisë, të zgjedhjes direkt nga populli.
Arsyen? Për arsye se nuk ndiheni komod me këtë 70+1?
Absolutisht, kjo nuk ka të bëjë me mua.
Ju e thatë publikisht se nuk ka të bëjë me Bamir Topin.
Sigurisht nuk ka të bëjë me mua. Bamir Topi është në detyrën e tij, duke marrë pëlqimin e Parlamentit në një vendim të vitit 2007 dhe do ta realizojë këtë detyrë deri në ditën që do të jetë në këtë zyrë. Çështja nuk shtrohet në sens personal. Këtu diskutojmë për çështje të një karakteri parimor në një zgjedhje relative. Të dyja janë legjitime: edhe zgjedhja nga Parlamenti, edhe zgjedhja nga populli. Në preferencat e mia duke iu referuar standardeve më të larta të demokracisë do të mendoja se zgjedhja nga populli do të ishte zgjedhje relative më e mirë. Pse? Mund të artikuloj arsyen. Në një kohë kur partitë politike tentojnë që ta ekstremizojnë debatin politik, edhe populli, natyrisht ata që janë më shumë atraktivë ndaj politikës shkon edhe diferencon edhe pozicionin e vet që nuk është e mirë në një shoqëri. Partitë kanë dimensionin e tyre, kanë politikat e tyre, por në fund fare askush nuk duhet të dalë kundër kohezionit social të popullit. Besoj kjo është detyra e Presidentit, i cili është sipas Kushtetutës, simboli i unitetit të popullit? Fakti që ka këtë emërtim në Kushtetutë, i jep të gjitha shpjegimet racionale që Presidenti do të jetë shumë mirë të zgjidhet nga populli. Jo domosdoshmërisht! Mund të ketë ndryshim të Kushtetutës apo të kompetencave që e rregullojnë punën e Presidentit. Kompetencat Presidenti i ka, çështja është e një suporti që askush mos të paragjykojë nëse ky President do të jetë partiak apo do të jetë simbol i unitetit.
A mendoni që kjo zgjedhje me formulën mazhoritare të thjeshtë ose shumicën e thjeshtë, e dëmton realisht postin e Presidentit apo duhet të qëndroni brenda formulës ose President direkt, ose 2/3 gjithsesi?
Jo unë nuk kam ndonjë formulë, absolutisht!
Nuk keni formulë?
Nuk kam formulë, pra unë jam përgjigjur një pyetjeje bërë nga gazetari dhe patjetër që në kuadrin e një komunikimi transparent me publikun, unë jam shprehur që në opsionet e mia personale që s’kanë të bëjnë fare me dimensionet e një karriere personale, por shumë parimore: unë do të isha i opsionit – votim nga populli.
A do të konkuronit edhe një herë si President me një formulë, e cila ju ka zgjedhur President herën e kaluar?
Nuk mund të shprehem sot për asgjë, për gjëra që i takojnë një perspektive. Një perspektive, e cila vlerësohet jo thjesht në distancë kohore, sepse ka njerëz vizionarë, të cilët bëjnë parashikime shumë të rëndësishme. Unë dëshiroj të jem shumë i qartë në momentet e vendimmarrjes time. Vërtet vendimmarrja duhet të projektohet në një kohë të arsyeshme, por sa kohë jam në këtë pozicion, të jeni të bindur se nuk do të ketë asnjë lloj shpalosje të një projekti që ka të bëjë me periudhën mbas mbarimit të mandatit tim si President i Republikës.
Ju, si President gjatë kësaj kohe që jeni, a e shihni që më mirë do të ishte që Presidenti të zgjidhej nga vota e popullit, ju e deklaruat këtë. A keni, po themi kurajon, për arsye se ndoshta ju merret si personale kjo, që t’i hyni ndryshimeve kushtetuese dhe që Presidenti të zgjidhet direkt nga populli?
Unë personalisht, jo!
Domethënë duhet të merren vesh partitë politike?
Jo, sepse kam vlerësuar rolin e partive politike parlamentare të cilat mund ta realizojnë këtë aksion mbi bazën e vullneteve politike në mënyrë më të thjeshtë. Ka dhe metoda të tjera, por gjithsesi unë personalisht nuk do të përfshihem në një proces të tillë.
Çështja e “21 janarit” është ndërkombëtarizuar. Nuk do të hymë në çështje personale këtu brenda partive politike dhe të partive politike brenda jush, por kjo është tashmë edhe çështje ndërkombëtare “21 janari”, tashmë ka prodhuar një krizë, e cila në Shqipëri gati ishte harruar. Ju si President e keni pasur atë qëndrim të ekuilibruar ku njëra palë ju ka thënë që ky qëndrim i ekuilibuar nuk ju takon se je i yni, kurse pala tjetër ju ka thënë ose ka qenë e heshtur për shkak se keni ndërtuar një marrëdhënie të tillë. Lëkura juaj prej Presidenti si është ndierë në këtë situatë kur dikush ju trajton si të tyren dhe tjetra është hezituese t’ju përkrah?
Po them një shprehje të vjetër që ndoshta nuk i shkon elegancës së këtij komunikimi. Është një shprehje e vjetër që thotë “Hip se të vrava, zbrit se të vrava”! Çështja është se çdo institucion duhet të ketë koshiencën për të qëndruar në pozicionin e tij, mbi bazën e asaj që i ka dhënë Kushtetuta. Kjo është shumë e rëndësishme. Ju e keni vënë re që sa të ndjeshëm ose sa të ndjeshme janë partitë politike në rast se ka dyshime për devijim nga Kushtetuta. Për të tjerët edhe për këtë intitucion që do të thotë që partitë politike, në momentet që zgjidhet Presidenti nuk duhet të shkojnë më me paragjykime për këtë intitucion. Duhet të dinë të respektojnë institucionin. Këtu është çështje e një konsolidimi në funksion të kohës të institucioneve tona. Respekti për institucionin nuk është thjesht respekti për individin. Është respekti për atë që ne kërkojmë të ndërtojmë dhe arti i komunikimit institucional është një art, të cilin e kemi parë të realizohet në institucionet evropiane dhe euro-atlantike, pra kërkohet civilizim, kërkohet mjaft qytetari, kërkohet elegancë në komunikimin institucional.
Ju e keni pasur gjatë asaj…?
Unë nuk besoj se do ishte mirë që secili nga llogorja e vet institucionale të thotë gjithçka për partnerin institucional. Janë disa parime shumë të forta për njerëzit që merren me politikën dhe merren me pozicione të larta. Ka gjëra shumë të rëndësishme, të cilat asnjëherë nuk bëhen publike, që janë pjesë e konfidencialitetit të zyrave. Sigurisht duke ruajtur gjithmonë trasparencën me publikun, një trasparencë që është elegante. Ka mjaft raste kur midis institucioneve, edhe në Shqipëri, nuk ka pasur respektim edhe të etikës së komunikimit, e shikoni tek partitë politike. Unë besoj që e kam ruajtur me fanatizëm mënyrën e komunikimit, sepse respektohet personi, respektohet dhe institucioni. Natyrisht personi mund të jetë jashtë institucionit dhe kjo nuk do të thotë që mund ta fyesh, sepse të jesh politikan, të jesh në një pozicion shumë të rëndësishëm në një institucion të shtetit, vjen nga një predispozitë, vjen nga një demostrim qytetar të etikës së komunikimit. Një gjë mund ta thuash fort dhe me një term të butë, por edhe duke qenë agresiv. E rëndësishme është që të përdorësh argument dhe unë jam partizan i komunikimit me një etikë të plotë pa fyerje, pa sharje ku të mbizotërojë argumenti dhe pastaj i takon qytetarit për të diferencuar artikulimet e arsyeshme nga ato pak të arsyeshme. Besoj se e kam ruajtur dhe do vazhdojë të ruaj gjithë këtë ekuilibër.
Por megjithatë, politika në Shqipëri nuk e ka ruajtur komunikimin Brenda “fairplay-it”. Gjuha është e ashpër. Gjuha ka urrejtje brenda ndoshta dhe një mungesë etike. A mendoni që realisht Shqipëria dhe politika e saj mund të dalë nga kjo gjuhë, për arsye që është gjuhë që nuk përdoret më gati askund në botë?
Jam absolutisht i bindur që do të ketë një konformim me etikën e komunikimit evropian. Çdo individ, jo thjesht ai që merret me politikën, por kudo që të jetë, do ta kuptojë sikurse ka një evoluim në të gjitha fushat pa diskutim, do ta kuptojë që gjuha e komunikimit nuk mund të jetë me fjalorin e rrugës …
Pse është kjo garë zoti President, që të përdoret një gjuhë e tillë me etiketa “ad-hominem”, gjuhë e ashpër, e cila nuk dallon asnjë parti politike, fatkeqësisht nuk dallon asnjë parti politike.
E vetmja gjë që ne kemi mundësi të themi tani është pikërisht se çfarë kemi konstatuar. Arsyeja pse vjen kjo, sigurisht duhet kërkuar pikërisht në atë ambient që artikulohet në këtë mënyrë. Unë dhe ju nuk besoj që të degradojmë në mënyrën e komunikimit, sepse nuk është sfidë thjesht e një kompeticioni politik apo institucional. Njeriu ruan etikën e komportimit dhe komunikimit edhe pa qenë njeri publik. Kjo është domosdoshmëri dhe është çështje e një tradite, mesa duket e një edukimi që bëhet në radhë të parë jashtë ambienteve të politikës.
Së pari, duke qenë publik duhet të jesh dyfish më i kujdesshëm.
Absolutish, dyfish, po edhe shumëfish! Jam dakord me ju.
Nuk e di, ndoshta ju nuk e keni për obligim të përgjigjeni, por megjithatë viktimat e “21 janarit” janë viktima të gjuhës, sesa plumbave.
Unë besoj se konfliktualiteti politik, debati dhe retorika e ashpër, sharjet reciproke sollën një acarim të jashtëzakonshëm që precepitoi në dhunë dhe në Shqipërinë e kohëve moderne, Shqipëria është vend i NATO-s, me një aspiratë të qartë që të shkojë drejt Bashkimit Evropian, çdo shenjë dhune është e papranueshme, nga cilado anë të vijë.
Dhuna më e madhe është dhuna e gjuhës, zoti President, është gati e pamëshirshme.
Gjuha sigurisht. Ka një shprehje të vjetër sepse jam i detyruar të them dy herë një shprehje që përdoret “Gjuha rrasht nuk ka, por rrasht thyen”. Pra, vërtetë historikisht gjuha është përdorur si një instrument i fortë dhe për të fyer, por gjuha duhet të përdoret në të gjithë ndërtimin e vet anatomik me mundësi të mëdha artikulimi, por në radhë të parë të koshiencës njerëzore, të përdoret për fjalë të mira, për dialog të mirë. Vlen më shumë të japësh një mesazh mirësie, se sa të fyesh.
Si e rregullon një President, një gjuhë liderësh të partive politike ose si ndihesh? Si duhet të reagojë një President ku ka një gjuhë fyese, ofenduese ndoshta edhe rrënuese? Si mund të gjendet një President në një situatë të tillë për arsye se ai nuk është… Kur ka gjuhë armësh zgjidhet problemi, kur ka gjuhë fjalësh, është problemi më i madh.
Së pari, këto janë përgjegjësi publike të njerëzve publikë. Së dyti, nuk ka nevojë që Presidenti të japë leksione, sepse nuk do të ishte mirë, por Presidenti shpalos modelin e tij natyral të komunikimit.
Por kjo gjuhë zoti President, është shfaqur edhe në media, edhe në rrugë dhe po bëhet…
Ju mendoni që media është jashtë influencës së politikës…?
Nuk e konteston askush këtë, që media si askund tjetër në Shqipëri…
Është ndryshe mos e kontestosh dhe ndryshe ta pohosh dhe elementi i moskontestimit nuk presupozon pohimin, sepse mund të mos e kontestosh dhe qëndron indiferent, por po të jesh me kurajo, ju jeni shumë i rëndësishëm, i respektuar i medias. Sinqerisht unë ju vlerësoj personalisht, por jo vetëm unë dhe ju e dini që media me gjithë revolucionin e jashtëzakonshëm që ka realizuar, sigurisht është në funksion. Ndërkohë që media ka shansin për të mos qenë totalisht e pavarur, sepse pavarësia sikurse thashë është relative. Sepse kur nuk kemi ne sot në detyrimin kushtetues që Radio-Televizioni publik Shqiptar të jetë tërësisht i pavarur… përfytyroni çfarë mund të themi për një media private. Pra në detyrimin kushtetues dhe ligjor Radio Televizioni Publik i çdo vendi, i cili funksionon mbi bazën e taksapaguesve të cilët nuk paragjykohen, nëse janë të këtij spektri apo atij spektri, duhet të ketë një politikë harmonike, kombëtare, editiorialiste mbi bazën e një ekuilibri të plotë dhe përfytyroni çfarë mund të themi për mediat private. Pra çështja e emancipimit të shoqërisë shkon paralelisht me emancipimin e politikës, emancipimin e medias. Jam i bindur që vetë përfaqësuesit e nderuar të medias, duhet ta kuptojnë që vërtetë shërbejnë me nuanca, por nuk duhet të jenë instrumenta kirurgjikalë të politikës për të përdorur mesazhe fyerje, që nuk i shkojnë pikërisht mesazhit apo misionit që ka media për të qenë në kontakt të vazhdueshëm me publikun.
Zoti President, mediat private nuk i obligon askush që të kenë një qëndrim editorial, por i obligon gjuha e urrejtjes që së paku atë mos ta kenë pjesë, është kodi edhe etik dhe profesional, por pse jo edhe ligjor?
Më vjen mirë që ne jemi në të njëjtën gjatësi vale, pikërisht për të përcjellë mesazhet qytetare. Ne themi që politika është ekstrakt i shoqërisë, pra vjen nga e gjithë përbërja e shoqërisë, pjesa më e kualifikuar dhe kjo duhet t’i përkthehet, duhet t’i transmetohet në mënyrë të amplifikuar shoqërisë me mesazhe pozitive ku të jenë profesionistë, intelektualë, ligjvënës, juristë. Pra të gjithë, së bashku duhet të japin kontributin më të mirë, ekstraktin më të kualifikuar shoqërisë dhe kjo të përkthehet pastaj në mesazhe që janë të denja për ambiente rrugicash apo stadiumesh kjo nuk do ishte e mirë.
Atëherë, dy pyetjet e fundit kanë të bëjnë me zgjedhjet. Shoh që po i afrohemi një orë intervistë. “8 maji” është sfida ndoshta e shqiptarëve ndaj Evropës, ndaj vetvetes pse jo edhe ndaj Ligjit dhe Kushtetuetës. Ju personalisht, duke kontaktuar me ambasadorët ndërkombëtarë, a e keni analizuar ndonjëherë që çfarë e zgjidh problemin shqiptar; zgjedhjet e jashtëzakonshme apo zgjedhje të rregullta dhe “8 maji” a është realisht ballafaqimi i politikave administrative apo i atyre politikave që prej dy vjet e gjysmë jemi mësuar t’i dëgjojmë publikisht?
Unë kam një eksperiencë relativisht të gjatë politike. Kam atë eksperiencën tashmë pas gati katër vitesh në zyrën e Presidentit. Besoj se nuk ka gjuhë më të qartë institucionale apo ligjore apo kushtetuese kur vjen nëpërmjet dekretit të Presidentit. Unë kam dekretuar zgjedhjet e datës 8 maj. Ky ka qenë obligim kushtetues, por edhe moral i Presidentit, i cili jo vetëm ka fiksuar formalisht datën, por ka bërë të gjitha apelet për politikën dhe për qytetarët.
Pse kjo pala tjetër, ish bashkëpartiake tuaj, në një moment jeni luhatur nga kjo datë.
Në mënyrën më absolute jo! Unë nuk dëshiroj të bëhem pjesë e thashethemnajës, që i fut institucionet në rrethe vicioze. Unë jam transparent dhe në mënyrën më absolute, shumë konstant. Atë që unë e kam thënë vazhdimisht, e kam thënë të shtrirë në kohë, me të njëjtin zë, natyrisht kjo nuk lejon askënd të hamendësojë. Edhe sot, para se unë të vij në këtë intervistë me ju, kam dhënë apele në një Konferencë për Qeverisjen Vendore të mbështetur nga USAID dhe kam qenë shumë i qartë, që të futem edhe në kontekstin e përgjigjes për pyetjen që ju sapo bëtë: në se do të jenë politike apo administrative. Shqipëria, shoqëria shqiptare ka nevojë të ndajë në mënyrë të qartë fizionominë e zgjedhjeve. Pra zgjedhjet politike zhvillohen një herë në katër vjet, zgjedhjet për pushtetin lokal apo zgjedhjet administrative zhvillohen një herë në katër vjet. Pra çdo dy vjet ne kemi alternim të zgjedhjeve politike me zgjedhjet administrative dhe kurrësesi nuk mund të jetë e njëjta gjuhë. Tendenca për ta përgjithësuar dhe për të përdorur një terminologji të përgjithshme politike edhe në zgjedhjet e pushtetit vendor, është tendenca për t’iu larguar projekteve për qytetarin. Kam qenë gjithmonë i qartë për këtë çështje, e kam shprehur sot dhe do të vazhdoj ta shpreh. Partitë politike vërtetë kanë një “background” politik të projekteve të tyre, por projektet janë për qytetarin. Kam përdorur sot një shembull që është dhe mbetet një pikë shumë e fortë referimi, për të demostruar se çfarë të bën politika. Politika të bën vepra të mëdha dhe shumë të mëdha, por politika ndonjëherë të kthehet në pengesë të jashtëzakonshme. Projekti i “Unazës së Madhe” të Tiranës, i miratuar në vitin 1989 nga qeveria e Adil Çarçanit, është një referencë arkaike për shumë arsye. Po bëhen, sa vite po bëhen? Po bëhen 22 vite. Është e papranueshme që në 22 vjet, kur Tirana është shumëfishuar, kur Tirana ka me qindra-mijëra pallate të reja, ka me qindra-mijëra makina. Nuk ke një rrugë të re, pse? Sepse ka mbetur peng i politikës. Këtë segment e bëj unë, këtë e bën ti, jo! Minimalisht kërkohet një …
“Fairplay” për qytetarin?
...bashkëpunim, jo për interesat e këtij kolltuku. Kolltuku është i përkohshëm. Në rrugë do të kalojë si qytetari i majtë, si i djathtë. Si ai që është indifferent, si ai që është armik i politikës. Ka njerëz që nuk dëshirojnë ta shohin politikën. Por si konsumator, si qytetar, si njeri që do të lëvizësh në mënyrë komode, si njeri që nuk do që të bllokohesh në trafik, si njeri që kërkon të thithësh ajrin më të pastër, patjetër kërkohet që veprat infrastrukturore, minimalisht të kenë predispozicionin e të gjitha palëve për të thënë ‘po, ky projekt është për ne të gjithë’. Pra ky është mesazhi: Duhet ndarë qartë politika e përgjithshme nga politika për qytetarët!
Dy pyetjet e fundit. Të gjitha sondazhet që janë punuar në Shqipëri, Juve ju nxjerrin politikanin më të votuar, më të adhuruar nëse mund të themi. Nuk ka sondazh që ju nuk keni dalë i pari realisht në dëshirat e qytetarëve të Shqipërisë. Tani janë zgjedhjet lokale. Çdo fjali e juaja është ndoshta delikate për arsye se çfarëdo që thoni.
Mos thashë ndonjë gjë gabim në këtë të fundit?! Besoj që ishte ekuivalente.
…për faktin që jeni shumë i votuar në sondazhe, megjithatë një qëndrim i juaji do të ishte i rëndësishëm edhe në këto zgjedhje në Shqipëri sidomos në Tiranë jeni shumë i adhuruar dhe i votuar nga tiranasit. Si do ta përdorë zoti Topi qetësinë e tij në këto zgjedhje dhe kur e do një Tiranë me “Unazë”, një Tiranë me ato afinitete evropiane, si do ta përdorë influencën, ose si s’do ta përdorë influencën në këto zgjedhje?
Do vazhdojë të kërkojë nga qytetarët tashmë që zgjedhjet e 8 majit janë të fiksuara dhe të padiskutuara, në kohën kur partitë politike janë rregjistruar, do ta përdor si një mesazh frekuent që qytetarët të marrin pjesë në zgjedhje. Do ta përdor për të dhënë mesazhin që këto zgjedhje të jenë korrekte, të administrohen mire, sepse fati i korrektësisë së këtyre zgjedhjeve patjetër do të influencojë edhe për qëndrimin që do të ketë Bashkimi Evropian ndaj Shqipërisë. Do të luftojë natyrisht me të gjithë potencialet e mia që të jap këto mesazhe jo vetëm në Tiranë, por në të gjithë Shqipërinë.
A do ta ruani qetësinë që ish-bashkëpartiakëve tuaj mos t’u thoni asgjë, për arsye se vota juaj do të jetë ndoshta decisive?
Unë jam jashtëzakonisht korrekt. Ju mendoni që mua më mungon virtyti për të vlerësuar gjithçka që ka të bëjë me karrierën time?
Absolutisht jo!
… Por në pozicionin që jam, duhet të jem shumë ekuivalent që do të thotë, asnjë lloj nuance për askënd, vetëm dëshiroj që nga zgjedhjet e 8 majit….
Qëndrimi juaj edhe në mëhallë është publik dhe shumë publik, mund të shtrihet në të gjithë Tiranën.
Jo, jo, të jeni i kujdesshëm! Pavarësisht se në një metropol si Tirana, ekzistojnë formate të ndryshme njerëzish. Që do të thotë, dikush është i sinqertë, dikush mund të mos jetë i sinqertë, dikush mund të ketë edhe ndonjë qëllim për të hedhur një fjalë. Ju siguroj që në konstitucionin tim shpritëror, në karakterin tim, nëse diçka nuk ta kam thënë drejtpërdrejt, mos kini frikë se mos ta kam thënë pas krahëve! Pra gjithçka që unë e them, e them, jo se më detyron njeri.
Natyrisht!
Pra njeriu ka të drejtën e vet të shprehet ka kurajon civile dhe ju siguroj dhe po e përsëris, që në karakterin tim po ta thashë ballë për ballë, dijeni se pas krahëve nuk keni version tjetër, keni vetëm atë version!
Pyetja krejt e fundit, duke u nisur nga kjo referencë që jeni shumë i votuar në sondazhe. Unë kam qenë i pari gazetar që kam bërë intervistë me ju dy ditë pas zgjedhjeve për President.
Është e vërtetë! Është e vërtetë!
Ndoshta do të kem fatin që do të jem në ditët e fundit të Presidencës ose të mandatit tuaj, që ta kem dhe një intervistë. Cila do të jetë realisht e ardhmja politike e Bamir Topit?
Meqënëse unë nuk s’ju kam vënë asnjë lloj kushti për frekuencën e intervistave, sigurisht jeni i mirëpritur që të realizoni intervistë atëherë kurdo e gjykoni dhe në momentin që unë mund të shprehem, do t’jua jap edhe variantin për perspektivën e karrierës, e cila mund të jetë karrierë politike, mund të jetë jashtë politikës por do jua them në momentin e duhur, sepse tani jam i angazhuar vetëm me detyrimet e mia institucionale si President i Republikës.
Më falni që thashë pyetja e fundit, por keni obligim ndaj atyre votuesve, të cilët realisht ju rendisin shumë lart?
Besoj, se ne në përgjithësi jo vetëm në Shqipëri, ndodh që kur fillon një profesion i ri, dhe unë do ta konsideroja përtej angazhimit tim akademik – një nostalgji tashmë, e cila nuk rikthehet dhe të bëhet reale, – patjetër për të vazhduar një lloj vazhdimësie dhe koherence me interesat, besoj që politika do të jetë profesioni ku unë do të jem i angazhuar.
Në këtë kontekst, në momentin që jemi, në prag të zgjedhjeve, a po e kryen rolin siç duhet kjo politikë?
Unë besoj që ne do të shkojmë në zgjedhjet e datës 8 maj me këtë koshiencë që unë sapo e shpreha.
