Në vitin 2004, domethënë pas një krize të tërë, BE-ja miratoi Plan Veprimin për të drejtën e kompanive dhe qeverisjen e korporatave. Në këtë drejtim miratoi edhe disa rekomandime. Plani ka mbetur i papërmbushur, ndërsa ndërkohë rekomandimet janë ndryshuar dhe plotësuar
Kiril Nejkov është drejtues i Projektit për Qeverisjen e Korporatave pranë Korporatës Ndërkombëtare Financiare (IFC) në Maqedoni.
“E drejta e kompanive dhe qeverisja e korporatave janë në zemrën e axhendës politike në të dyja anët e Atlantikut. Kjo për shkak se ekonomitë funksionojnë vetëm nëse kompanitë menaxhohen në mënyrë efikase dhe transparente. Kishim mundësi të shohim se çfarë mund të ndodh nëse kjo nuk është kështu: humbin investimet dhe punësimet, dhe në rastin më të keq, ndërsa të tillë ka shumë, një numër i madh i aksionarëve, i të punësuarve, kreditorëve dhe i tërë publiku i gjerë – grabiten. Nevojiten masa urgjente në mënyrë që të rritet besimi në tregjet financiare.” Kjo është një pjesë e sqarimit të dhënë në vitin 2003 nga Fric Bolkeshtejn-i, Komisionar për Tregun e Brendshëm në BE nga viti 1999 deri në vitin 2004, kur e mbështeti Plan Veprimin për modernizimin e të drejtës së kompanive dhe përforcimin e qeverisjes së korporatave në BE. Sa për sqarim – kjo deklaratë ka të bëjë me krizën e mëparshme e jo me të tanishmen. Disa cinikë, vetëm në bazë të krahasimit të kësaj deklarate dhe realitetit pasues, do ta përcaktonin vlerën e përgjithshme të këtij Plan Veprimi të Unionit.
Në BE, debati për qeverisjen e korporatave filloi me Raportin e Grupit të Nivelit të Lartë të Ekspertëve për të drejtën e kompanive në vitin 2002. Ky Raport u fokusua në qeverisjen e korporatave dhe modernizimin e të drejtës së kompanive.
Në vitin 2003, Komisioni hartoi Planin e Veprimit – me nëntitull “Plani - si të veprohet më tej”. Ky komunikim i Komisionit përshkruan arsyet se përse qeverisja e korporatave dhe e drejta e kompanive duhet të ndryshohen dhe plotësohen: këto ishin ndikimet (nisur nga ajo perspektivë) e skandaleve të fundit financiare, tendenca e përfshirjes së vendeve evropiane në operacionet ndërkufitare në fushën e tregut të brendshëm, zhvillimit të shpejtë të teknologjive informatike dhe të komunikacionit dhe, gjithsesi, rritjes së numrit të vendeve në Bashkimin Evropian.
Plan Veprimi gjithashtu parashikonte: sigurimin e informatave më të mira, sa i përket aspektit se çfarë roli kanë investitorët institucionalë në qeverisjen e korporatave, sigurimin e propocionalitetit ndërmjet kapitalit dhe kontrollit, ofrimin e zgjedhjes kompanive prestigjioze nëse do të kenë sistem një-shkallësh ose dy-shkallësh të bordeve si edhe përforcimin e përgjegjësisë së drejtorëve, si për raportet financiare ashtu edhe për ato jofinanciare të kompanisë.
Në vitin 2006, Plan Veprimi u rishqyrtua. Me këtë rast, si prioritet u imponua përforcimi i të drejtave të aksionarëve. Pranimi zyrtar i Komisionit ishte shumë më i rëndësishëm për të ardhmen e Planit dhe reformës së qeverisjes së korporatave në BE, pasi ekziston një molisje institucionale nga korniza ligjore dhe u konstatua nevoja e ngadalësimit e frenimit në mënyrë që t’u mundësohet bizneseve dhe investitorëve më tepër kohë për ta përpunuar kornizën ekzistuese ndërkombëtare.
Në vitin 2004, Komisioni miratoi Rekomandimin për rolin e drejtorëve jo-ekzekutiv dhe për komitetet e bordeve mbikëqyrëse. Me këtë Rekomandim ai formalisht i thirri vendet që ta forcojnë rolin e drejtorëve të pavarur jo-ekzekutiv nëpër bordet e kompanive prestigjioze. Kjo u propozua si pjesë e masave me të cilat pritej përforcimi i besimit në tregjet financiare, me atë që këta drejtorë do të paraqisnin votë të përforcuar në mbrojtje të aksionarëve, por edhe të të punësuarve dhe publikut të gjerë. Rekomandimi fokusohej në rolin e drejtorëve jo-ekzekutiv në fushat në të cilat ka rrezik të madh që menaxherët të kenë konflikt interesi. Rekomandimi ka tre parametra të cilët konsiderohen të rëndësishëm për drejtorët jo-ekzekutiv që me sukses ta ushtrojnë punën e tyre – kualifikimet e tyre, përkushtimi i tyre dhe pavarësia e tyre.
Rekomandimi ka rreth dhjetë parime kryesore. Bordet duhet të kenë balancim të atillë ndërmjet drejtorëve ekzekutiv dhe jo-ekzekutiv – që të bëhet e pamundur që cili do qoftë, individ ose grup, të dominojë procesin e marrjes së vendimeve. Kryetari i bordit të drejtorëve duhet të jetë një person tjetër i ndryshëm nga drejtori i përgjithshëm ekzekutiv, ndërsa ish-drejtori i përgjithshëm ekzekutiv nuk duhet të bëhet kryetar i bordit menjëherë pas përfundimit të funksionit paraprak. Bordi duhet të formojë komitete për emërime, shpërblime dhe auditim, por me këtë rast këto komitete vetëm duhet t’i japin rekomandime bordit, ndërkaq bordi, si tërësi, të jetë kompetent për marrjen e vendimeve edhe në këto tri fusha. Rekomandimi jep udhëzime se cila do të jetë përbërja e këtyre komiteteve, duke konsideruar që sa më tepër të implikojë konflikt të interesave funksioni i komitetit, aq më tepër të rritet roli i drejtorëve të pavarur jo-ekzekutiv. Së këtejmi, Komiteti për Emërime duhet të përbëhet kryesisht nga drejtorë të pavarur jo-ekzekutiv, ndërkaq komitetet për shpërblime dhe auditim duhet të përbëhen ekskluzivisht nga drejtorë jo-ekzekutiv, shumica e të cilëve duhet të jenë të pavarur. Në veçanti, sa i përket Komitetit për Auditim, Rekomandimi kërkon që ai në përgjithësi të ketë përvoja të freskëta dhe të përshtatshme në fushën e financave dhe kontabilitetit.
Rekomandimi ofron edhe karakteristika negative – në cilat raste një person nuk mund të bëhet drejtor jo-ekzekutiv. Ky nuk mund të jetë personi i cili është ose ka qenë menaxher në kompani gjatë 5 viteve të fundit; nuk mund të jetë i punësuar në kompani, ose person i cili ka qenë i punësuar gjatë 3 viteve të fundit (me përjashtim të rasteve nëse nuk është drejtor i cili është zgjedhur si përfaqësues i të punësuarve); nuk mund të marrë kompensim të konsiderueshëm jashtë shpërblimit si drejtor jo-ekzekutiv; nuk mund të jetë aksionar kontrollues; nuk mundet, aktualisht ose gjatë vitit të fundit të ketë pasur marrëdhënie të konsiderueshme afariste me kompaninë; në tre vitet e fundit nuk duhet të ketë qenë i punësuar si audit i jashtëm i kompanisë; nuk duhet të ketë lidhje të rëndësishme me cilindo qoftë nga menaxherët e kompanisë, përfshirë këtu edhe anëtarësimin në borde të kompanive tjera; nuk mundet të qendrojë në bordin e kompanisë më tepër se 3 mandate, ose 12 vjet, qoftë edhe nëse mandati është më i shkurtër; dhe, përfundimisht – nuk duhet të ketë lidhje farefisnore me drejtorin e përgjithshëm ekzekutiv.
Nga viti 2004 e deri më sot, Komisioni miratoi rekomandime me të cilat i përforcoi dhe i risqaroi pozicionet e veta si nga aspekti i drejtorëve jo-ekzekutiv, ashtu edhe nga aspekti i superstrukturës së tyre.
Projekti për Qeverisjen e Korporatave është bashkëfinancuar nga Sekretariati Zviceran për Çështje Ekonomike (SEKO). IFC është pjesë e Grupit të Bankës Botërore. Qëndrimet e prezantuara janë të autorit, dhe domosdoshmërish nuk pasqyrojnë pikëpamjet e IFC-së.
