The Economist
BE duket se ka adoptuar një rregull të ri: nëse një plan nuk funksionon, mos iu ndaj. Pavarësisht mijëra protestuesve në Athinë, pavarësisht spazmave të tregjeve, udhëheqësit europianë kanë një program të detajuar për zgjidhjen e probleme të eurozonës. Këtë javë ka gjasa që Greqia të marrë një tjetër paketë ndihme, prej 12 miliardë eurosh, nga një total prej 110 miliardësh deri në meskorrik. Duke presupozuar se europianët do të bien dakord për një pjesëmarrje “vullnetare”, që do u ruajë fytyrën, me anë kreditorësh privatë, me qëllim kënaqjen e gjermanëve, një tjetër paketë shpëtimi, prej 100 miliardë eurosh do të pasojë. Kjo do ta mbajë vendin mbi ujë deri në vitin 2013, kur një fond permanent shpëtimi i eurozonës, i quajtur Mekanizmi i Stabilitetit Europian, do të hyjë në veprim. Euro do të shpëtojë dhe bota do të duartrokasë.
Kjo është shpresa tek e cila shpresojnë të kapen krerët e BE, që u mblodhën në Bruksel javën e shkuar. Por strategjia e tyre e mohimit-refuzimit, për të pranuar se Greqia nuk mund t’i paguajë borxhet e saj - është bërë e pambrojtshme për tri arsye.
Së pari, politika e bllokimit të një zgjidhjeje për krizën e euros po bëhet gjithnjë e më toksike. Grekët nuk shohin lehtësim për ankthet e tyre. Njerëzit po protestojnë përditë në sheshin ‘Syntagma’ kundër shkurtimeve. Qeveria mezi mori një votëbesim javën që shkoi; partia kryesore e opozitës është e përkushtuar për të votuar kundër planit të shkurtimeve këtë javë dhe disa anëtarë të partisë qeverisëse PASOK, janë gjithashtu skeptikë rreth këtij plani. Ndërkohë, votuesit gjermanë janë të tmerruar nga perspektiva e një pakete të dytë për shpëtimin e Greqisë e cila, sipas tyre, vetëm sa do të çojë më shumë para drejt një vendi që nuk është në gjendje të paguajë borxhet apo të reformohet. Teksa klima bëhet edhe më e helmuar dhe në Francë, Gjermani dhe vetë Greqi, afrohen zgjedhjet, rreziku i një aksidenti katastrofik - çdo gjë duke filluar nga një mosshlyerje e borxheve, shoqëruar me kaos e deri te ndarja nga monedha e përbashkët - po rritet.
Së dyti, tregjet japin shenja se ecja nëpër baltë nuk do të funksionojë gjatë. Bonot greke, krahasuar me ato gjermane, janë tetë herë më të lira se një vit më parë. Bursistët e dinë se Greqia, borxhet e së cilës janë të barabarta me rreth 160 për qind të PBB, ka falimentuar. Investitorët privatë po i shmangen një vendi, ku mosshlyerja e borxhit dhe deflacioni janë të dukshme, gjë që i jep ekonomisë pak shanse për rritje. Reformat afatgjata janë vënë në pauzë, sa më shumë hyn në borxhe Greqia te kreditorët evropianë, aq më shumë do të vuajnë taksapaguesit grekë.
Objeksioni i tretë ndaj mohimit është se frika e përhapjes së krizës po rritet, në vend që të ulet. Shpresat e fillimit se vetëm Greqisë do t’i nevojitej një paketë shpëtimi, u thërrmuan kur Irlanda dhe Portugalia kërkuan ndihmë. Eurozona është munduar të vizatojë një vijë ndarëse rreth këtyre vendeve relativisht të vogla. Por baticat e javëve të fundit kanë shtyrë në stuhi edhe Spanjën e Italinë. Besimi se vendet e mëdha të eurozonës mund të mbrohen nga sulmi, ka rezultuar i pavend. Në fakt, larg prej panikut të shpërhapjes së infeksionit, flitet tani për evazionin grek, si për një “Lehman moment”: ashtu si falimenti i bankës së investimeve në shtator 2008; papritur mund të shënojë fundin e shumë të tjerëve dhe ta shkatërrojë ekonominë botërore.
Ndërkohë që krerët europianë po përpiqen të mohojnë nevojën për evazion të Greqisë, një kor gjithnjë në rritje po argumenton të kundërtën. Greqia duhet të zgjedhë evazionin, të braktisë euron dhe t’i kthehet dhrahmisë. Ky opsion do të ishte shkatërrimtar, si për Greqinë, ashtu dhe për BE-në. Edhe sikur të instaloheshin kontrollet e kapitalit, disa banka greke do të falimentonin. Dhrahmia e re do të fundosej, duke e bërë borxhin grek edhe më të rëndë. Inflacioni do të rritej, ashtu si dhe çmimet e importit, dhe Greqisë do t’i duhej të emëtonte para për të financuar deficitin e saj. Benefitet e një monedhe më të dobët do të ishin të vogla: eksportet greke përbëjnë një copë të vogël të PBB-së së saj. Vendit do t’i nevojiteshin sërish financime nga jashtë, por kush do t’i jepte borxhe? Dhe rreziku i infeksionit do të ishte më i madh sesa ristrukturimi: nëse Greqia ikën nga eurozona, pse jo Portugalia, apo edhe Spanja e Italia?
Ka një alternativë për të cilën kjo gazetë ka argumentuar me kohë: një ristrukturim me rend i borxhit të Greqisë, duke e përgjysmuar vlerën e tij diku te 80 për qindëshi i PBB-së. Nuk do t’i trondiste tregjet, të cilat prej kohësh kanë pritur evazionin grek (një ndryshim i madh nga rasti Lehman). Bankat që ende zotërojnë një pjesë të madhe të bonove, janë më në gjendje për të thithur humbjet tani, krahasuar me një vit më parë. Edhe nëse borxhet e Greqisë përgjysmoheshin, humbja neto ende do të përbënte një proporcion të absorbueshëm të shumicës të kapitalit të bankave europiane.
Një ristrukturim me rend do të ishte me risqe. Nëse bëhet tani do të sillte kristalizimin e humbjeve të bankave dhe taksapaguesve europianë. Siç nuk do ndreqte as Greqinë. Ekonomia e vendit është në recesion të thellë dhe po akumulon një deficit buxhetor primar. Edhe nëse Greqia e ristrukturon borxhin e saj dhe u shtrohet reformave të kërkuara nga BE dhe FMN, do të ketë nevojë për mbështetje nga jashtë për disa vjet. Kjo do të sjelle më shumë kontroll politikash fiskale nga Brukseli, duke e kthyer eurozonën në një klub më të integruar politikisht.
Pavarësisht ideve që do të përziejnë këtë javë krerët europianë, herët a vonë do të përballen me një zgjidhje që shtrihet ndërmjet tre opsioneve: transferta masive drejt Greqisë, që do të zemëronin europianët e tjerë; një evazion kaotik që destabilizonte tregjet dhe kërcënonte projektin europian; dhe një ristrukturim me rend të borxhit. Ky opsion i fundit do të kërkonte një periudhë të gjatë mbështetjeje të jashtme për Greqinë, një union politik më të ngjeshur dhe një debat rreth institucioneve që do t’i duheshin Europës. Por është zgjidhja më e mirë për Greqinë edhe euron. Ky opsion nuk do të jetë në tryezë edhe për shumë kohë. Krerët europianë duhet ta rrëmbejnë sa s’është vonë.
