Uashington, 7 korrik, NOA - Ish-Sekretari amerikan i Shtetit, Henri Kisinger, flet në një intervistë ekskluzive për gjermanen ”Der Spiegel” për raportet e veçanta me Kinën ...
Zoti ish-Sekretar i Shtetit, ju sapo keni festuar ditëlindjen tuaj të 88, që do të thotë se ju janë pothuajse aq i vjetër sa një nga partitë politike më me ndikim në historinë botërore, Partia Komuniste e Kinës (KPP), e cila festoti 90-vjetorin javën e kaluar. A është ende e saktë për ta thirrur komuniste? A është Kina, subjekti i librit tuaj të fundit?
- Kina nuk është një vend komunist në mënyrën se si është përcaktuar historikisht, me menaxhimin e shtetit të ekonomisë, përcaktimin e gjendjes dhe shpërndarjes së të ardhurave, monopolin e përgjithshëm apo çdo aspekt të jetës intelektuale. Por Kina mbetet një vend komunist në kuptimin që Partia Komuniste mban ende monopolin e pushtetit politik.
A ju kujtohet kur e keni perceptuar PPK-më si një lëvizje historike, ndoshta edhe si një kërcënim historik? - Në vitin 1960, unë do ta kisha konsideruar Kinën me Partinë e saj Komuniste si një vend ideologjikisht më dinamik se Bashkimi Sovjetik. Por Bashkimi Sovjetik ishte strategjikisht më kërcënues.
Dhe akoma, ju e presidenti Richard Nixon nuk u strukët nga rifillimi i marrëdhënieve diplomatike me udhëheqjen komuniste të Kinës, duke filluar në vitin 1973. - Britania e Madhe dhe Franca, në fakt, kishin vendosur marrëdhënie diplomatike vite më parë.
Bisedimet tona me Pekinin shërbyen për një qëllim të qartë strategjik: Ne kemi menduar se Kina dhe Bashkimi Sovjetik, që të balanconin njëri-tjetrin, ka qenë në interesin strategjik perëndimor. Gjithashtu, ne menduam se ishte shumë e rëndësishme për të demonstruar për publikun amerikan, në atë kohë të ndarë nga Lufta e Vietnamit, një nocion të ri të paqes ndërkombëtare.
Ç’mund të thoni për takimet tuaja me kinezët, në kohën e Revolucionit Kulturor?
- Vuajtjet dhe uria ishin të njohura, por jo në dimensionin e plotë të tyre. Në çdo rast, ne u lidhëm me Kinën si shtet, por ne nuk e miratonim drejtimin e saj moral. E të gjithë të aleatët tanë evropianë dhe Japonia, e duartrokitën këtë kurs.
A ishte kjo një zgjedhje që ju zgjodhët?
- Ne kemi menduar promovimin e paqes, dhe ky ishte një virtyt moral, kjo edhe për shkak të sigurisë i cili ishte gjithashtu një objektiv i rëndësishëm. Ne mendonim se përfundimi i alternativave do të ishte të mos kishim asnjë kontakt me Kinën.
A besoni Partia Komuniste e Kinës do të jetë ende edhe për 90 vjet të tjerë? - Partia duhet të zgjerojë bazën e saj. Ka shumë forca të reja në Kinë, dhe udhëheqësit të partisë aktuale janë shpallur se duhet të bëhen ndryshime. Çështja thelbësore, natyrisht, është nëse kinezët do të lejojnë në kohë ekzistencën e partive alternative.
A ka PKK-ja një bazë ideologjike të majtë, apo është tani vetëm një mjet i përshtatshëm për elitat kineze? - Partia do të zhvillohet në drejtimin e partisë PRI (Partia Revolucionare Institucionale) që vendosi Meksika për rreth shtatë dekada duke bërë rregullimet pragmatike. Nuk mund të jetë një bërthamë e majtë ideologjike, megjithatë nuk do të luajë rolin e plotë që e bëri në periudhën e Mao-s.
Hapja e marrëdhënieve, të cilat ju filluat, kanë qenë shpesh përshëndetur si një triumf i politikës së jashtme. Por kjo mund të argumentohet se filloi një proces i cili ka bërë tani Amerikën e dobët dhe Kinën të fortë. Defiçiti korrent i tregtisë së SHBA-ve me Kinën është gjigant, dhe Pekini ka gati 900.000.000.000 dollarë bono në SHBA. - Kur marrëdhënia ka filluar, ideja se Kina do të bëhet një konkurrente ekonomike e Shteteve të Bashkuara dukej e paimagjinueshme. Por ajo ishte alternativa. Nëse një vend me një miliard njerëz organizohet vetë, ai është i detyruar të kthehet në një konkurrent të madh. Çekuilibri fiskal nuk është shkaktuar nga hapja, por nga politikat e pamatura amerikane.
Klinton ka qenë kritike ndaj reagimit të Kinës për “Pranverën arabe”. Ajo tha se kinezët janë të "frikësuar" nga ajo, duke u përpjekur të kthehet prapa historisë. Sa i shqetësuar është vërtet Pekini në lidhje me zhvillimet e fundit në Lindjen e Mesme? - Është taktikë edhe psikologjike, jo e mençur për të treguar një vend që ka 4.000 vjet historie të pandërprerë, që ne e kuptojmë historinë e tij, më mirë se ata e bëjnë. Por pa dyshim, zbatimi i mundshëm i parimeve të “Pranverës arabe” në Kinë është një çështje shqetësuese për udhëheqjen kineze.
Çfarë do të ndodhte nëse protestat sociale do të shpërthenin në Kinë dhe do të kishte një përsëritje të masakrës te Sheshi Tiananmen? Si do të reagonte bota? - Pozicioni formal amerikan ka qenë se ne e kundërshtojmë dhunën e ushtruar nga qeveritë kundër popujve të tyre. Ky parim nuk duhet të braktiset. Implikimet në raste të veçanta, duhet të shihen me kontekstin e politikës së përgjithshme të huaj.
Kjo lë shumë vend për të luajtur ... - Për ata që çështjet e të drejtave të njeriut që ne e konsiderojmë të një rëndësie themelore, ne kemi për të dalë, por atëherë ne gjithashtu duhet të kuptojnë se një çmim të politikës së jashtme duhet të paguhet për këtë qëndrim.
Ju duket se preferoni çështjet e të drejtave të njeriut që bëhen me dyer të mbyllura, dhe jo në publik. - Unë gjithmonë kam thënë se angazhimi im në lidhje me Kinën, mbetet i preferuar.
Po kur Kina është e zemëruar me një vend tjetër, ose për shembull, me Komisionin e Çmimit Nobel për dhënien e çmimit ndaj disidentit Xiaobo? Ky është një standard i dyfishtë, pse nuk duhet që Perëndimi ta kritikojë Pekinin në publik? - Unë nuk i kritikoj njerëzit që marrin një qëndrim publik mbi çështjet e të drejtave të njeriut. Shpreh respektin tim për ta. Por disa njerëz janë më me ndikim, pa një konfrontim publik.
Kur presidenti Obama mori detyrën, ai u përpoq për të arritur në Kinë. Por kohët e fundit debati kinezo-amerikan është fokusuar në polemikat - argumentet në Konferencën Botërore të Klimës në Kopenhagen, debate të ashpra në lidhje me kursin e këmbimit kinez apo pritjen e ftohtë të marrë gjatë vizitës së tij në Kinë. - Obama do të donte t’i përmirësonte marrëdhëniet me Kinën. Kina dëshiron gjithashtu të përmirësojë marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara. Çfarë nuk ndodh është gjetja e një gramatike për dialogun, dhe pjesë e kësaj është një problem kulturor. Amerikanët shikojnë në politikën e jashtme një seri çështjesh pragmatike, pjesërisht sepse çdo problem që ka qenë i njohur si një problem në Amerikë, ka qenë i shpjegueshëm.
Aktualisht, a ndihen kinezët se po i kthehen lavdisë së dikurshme? - Kinezët janë përshkruar shpesh si një "fuqi në rritje". Por ata nuk mendojnë për veten si një fuqi në rritje për shkak se në shekujt 18 dhe 20, GDP e tyre ishte më i madhi në botë. Ju jeni përshkruar mendimin e udhëheqjes kineze në hollësi të mëdha. Por në vizitat tuaja, më shumë se 20 herë në Kinë, a keni takuar kinezë të zakonshëm?
- Unë nuk e di çfarë doni të thoni me "kinezë të zakonshëm”. Në vizitat që kam bërë, kam si parim përmbushjen e një seksioni kryq të intelektualëve dhe njerëzve unë mund të arrij.
Ju jeni takuar me diktatorin kinez, Mao Ce Dun, disa herë në vitet ‘70. Çfarë do të mendonte ai për Kinën moderne?
- Mao ishte i interesuar në idenë e tij të pastrimit ideologjik të Kinës më shumë se në një rimëkëmbje ekonomike e saj. Në bisedat tona, ai nuk tregoi asnjë tjetër interes në bashkëpunimin ekonomik me Perëndimin. Kështu që ai mund ta konsideronte Kinën aktuale të jetë shumë materialiste. Ai ndoshta nuk do të donte qytete moderne në Pekin apo Shangai.
"Pastërtia", është e vërteta ideale që ju lidh me Mao-n?
- Përkufizimi i Mao-s mbi pastërtinë, bazohej në premisa të ndryshme nga ato të Perëndimit. Ai shkaktoi vuajtje monstruoze mbi popullin kinez. Por unë jam vetëm duke vënë në dukje se qëndrimi kinez është më kompleks. Ata vlerësojnë se ai bashkoi popullin kinez.
A kanë filluar kinezët të mendojnë se ishte Mao ndoshta mbi diçka?
- Ka tani njerëz në Kinë që shikojmë në politikat e ndërmarra nga Mao diçka që mund të kenë pasur disa domethënie, edhe pse ajo ka shkuar shumë larg.
Bizneset amerikane që të investojnë në Kinë ankohen për shkelje masive të të drejtave të autorit. Zyrtarët amerikanë ankohen për të ashtuquajturat "kolonianizime kineze të reja" në Afrikë. Si mund ta adresoni këto çështje, duke pasur parasysh ndjeshmërinë kineze që ju përshkruat?
- Pikëpamja ime është se në marrëdhëniet me Kinën, interesat tona kanë shërbyer për mirë, duke krijuar një ndjenjë të bashkëpunimit në evolucion të vazhdueshëm.
Përshtati: n.e/NOA (Marrë nga “Der Spiegel”)
