- Do të donim ta nisnin fillimisht këtë intervistë nga pozicioni juaj si nënkryetar i Lëvizjes socialiste për Integrim. Duket se është një forcë politike, e cila është konsideruar vendimtare për rezultatet e fundit të zgjedhjeve në vend qofshin ato të përgjithshme, apo lokale, dhe me këtë rast duket se edhe 'beteja e koalicioneve' do të vërtitet tashmë rreth LSI-së. Në ato që konsiderohen deklarime apo prononcime të kohëve të fundit socialistët duket se e lënë gjysmën e derës hapur për LSI-në. Cili do të ishte komenti juaj, në emër të LSI-së, për këtë mundësi që jepet për t`iu ribashkuar së majtës?
Haxhinasto: Interesante shprehja juaj “beteja e koalicioneve”. Mendoj se nuk është çështja se kush do të bëjë luftë më të madhe për të marrë LSI-në ose koalicionin e saj, pasi ajo ka një filozofi të vetën politike, ka një set parimesh shumë të rëndësishme, ka një moral politik, i cili e orienton në vendimmarrjet më të rëndësishme, ashtu siç bëri dhe në vitin 2009, kur vendosi që të ishte pjesë e koalicionit me Partinë Demokratike. Një sërë argumentesh të rëndësishme e motivuan LSI-në, si stabiliteti i vendit, përmbushja me sukses e shumë objektivave të rëndësishme që kishte vendi në atë kohë, ndërmjet të cilave edhe lëvizja e lirë e shqiptarëve drejt BE-së, por edhe një program që e shikonte si të realizueshëm në kuadër të kolaicionit aktual.
Për të ardhmen mendoj se ky do të jetë përsëri motivimi. LSI është aktualisht një parti që ka një profil të qartë politik, ka një set prioritetesh e politikash, për të cilat ajo qëndron, që kanë të bëjë kryesisht me shërbimet që ajo u ofron qytetarëve në fushën e arsimit, në fushën e shëndetësisë, në fushën e zhvillimit ekonomik, sidomos në fushën e punësimit, por dhe në fusha të tjera, në politikën e jashtme, në bujqësi etj - politika të cilat ajo është duke i përpunuar më tej, duke gjetur zhvillime të reja, ide të reja, me qëllim që ajo të jetë e suksesshme në arritjen e të gjitha objektivave që ajo ka para qytetarëve shqiptarë. Së pari të realizojë premtimet zgjedhore, dhe së dyti, të zbatojë ato politika që janë në përputhje të plotë me sistemin e vlerave të një të majte moderne, të një të majte evropiane që ajo përfaqëson në politikën shqiptare. Pra do të jenë këto parime, objektivat politike që do të kemi dhe që do të percaktojnë të ardhmen e koalicionit.
Çfarë e mban LSI-në në koalicion me Partinë Demokratike. Sapo e cilësuat veten si një forcë politike të majtë dhe në fakt kjo është deklaruar më herët edhe nga z. Meta. Përveç pushtetit çfarë ju mban z. Haxhinasto me PD-në?
Haxhinasto: Mendoj se pushteti është mjeti për të arritur objektivat dhe unë pak a shumë jua shtjellova se cilat ishin motivet dhe motivimi, parimet që na shtynë që në 2009 të realizojmë këtë koalicion- që për hir të së vërtetës, ka provuar se ka qenë një koalicion i suksesshëm, i cili ka arritur shumë objektivat e tij dhe vazhdon t`i realizojë ato. Në thelbin e tij ky koalicion ka krijimin e sinergjive, të kontributeve politike që sjellin forcat politike pjesmarrëse në të, midis të cilave dhe LSI. Sigurisht një sërë politikash të qeverisë aktuale, të programit të saj, që janë kontribut edhe i LSI-së, i kanë dhënë ngjyrë të theksuar sociale, i kanë dhënë solidaritet të theksuar social politikave të caktuara, që kanë të bëjnë qoftë me sistemin e shpërndarjes së të ardhurave, por edhe më shërbime më të mira, qoftë në arsim, qoftë në shëndetësi. Ky koalicion ka të bëjë më arritjen e disa objektivave që ne i kemi patur prioritare në programin tonë qeverisës, në planin tonë për veprim, veçanërisht me realizimin e asaj që unë përmenda, lëvizjes së lirë të qytetarëve shqiptarë në Evropë, por dhe me avancimin e agjendës evropiane të Shqipërisë drejt BE-së.
-Z. Meta nuk e ka mohuar asnjëherë faktin se LSI me socialistet është gjithmonë e gatshme të bashkëpunojë, por jo me lidershipin actual. Në rast se do të kishte ndryshime të brendshme në Partinë Socialiste, sa e gatshme do të ishte LSI që këto objektiva madhore që ju përmendët pak më parë t`i realizonte brenda gjirit të familjes së saj natyrale, të themi brenda së majtës?
Haxhinasto: Unë do të thoja se kjo nuk është çështje e një familje natyrale është çështje e disa parimeve, vlerave, objektivave politike që një forcë politike si LSI-ja me profilin e saj politik, të zgjedhë për t`i realizuar në mundësi të koalicioneve të caktuara, në mundësi të konteksteve të caktuara politike. Në momentin actual, ne ndodhemi në një marrëveshje shume solide me PD-në, në një koalicon, i cili vazhon të jetë shumë solid, një koalicion në të cilën LSI ka një prioritet maksimal. Kjo u duk dhe në bashkëpunimin politik që në patëm në zgjedhjet e 8 majit dhe në proceset e tjera në kuadër të tyre. Pra kemi një marrëdhënie shumë solide, e cila nuk ndryshon në bazë të thirrjeve apo situatave politike që mund të krijohen, mund të dëshirohen, apo mund të provokohen nga çdokush lider i opozitës. Është shumë e rëndësishme të thuhet që LSI është një parti sovrane në vendimmarrjet e saj dhe unë jua shpjegova se cili është prioriteti i marrjes së vendimeve, pra janë vlerat, programet, objektivat politike që ajo ka. Për sa i takon bashkëpunimit me PS, sigurisht kjo parti, në një hark kohor relativisht të gjatë në politikën shqiptare, e ka trajtuar LSI-së si kundërshtarin e saj kryesor, për asnjë arsye tjetër racionale apo politike, por vetëm për faktin se LSI ka patur gjithmonë një profil të spikatur politik të së majtës modene evropiane, dhe është parë si konkurente në aspektin e së majtës nga ana e PS-së. Kjo nuk është një metodë e drejtë e racionale për të krijuar sinergjitë e nevojshme dhe koalocionet e nevojshme. Të kthehem dhe një herë te PS. Mendoj se ajo ka përpara një rrugë shumë të gjatë për reformimin e saj në të gjitha planet, në aspektin organizativ, mbi të gjitha në aspektin e sistemit të saj të vlerave, sistemit të platfomës së saj politike, pasi fatkeqësisht, nuk di deri më sot, që të kenë një politikë të mirëfilltë që indentifikohet me PS, ose një grup politikash, të cilave ajo u qëndron dhe të cilat i paraqet në elektoratin shqiptar, me qëllim për të siguruar mbështetjen përkatëse elektorale dhe për të fituar konkurimet e ardhshme zgjedhore.
- “Ofertimet” le të themi në thonjza pasi nuk kanë qenë oferta direkte të PS, i vlerësoni si zëra të veçantë të eksponentëve të kësaj partie apo si një lloj startegjie qoftë dhe në kuadër të asaj që z. Rama ka paralajmëruar për një opozitë të re ?
Haxhinasto: Nuk do ta analizoj shumë gjatë këtë çështje. Mendoj se nuk ka rëndësi nga vijnë këto zëra, nga nivelet e para, të dyta, të treat, nivele të fundit apo anëtarësia; e rëndësishme është që kjo nuk është çështje që shtrohet. Ne jemi një koalicion solid, një koalicion i cili do ta ezaurojë veten përgjatë gjithë legjislaturës, në kohën e duhur në vendin e duhur, duke marrë parasysh të gjithë faktorët politike. LSI do të marrë vendimet përkatëse, përsa i takon të ardhmes së saj politike.
-Jemi një një moment delikat të politikës shqiptare për shkak të ngërçit që e ka shoqëruar në vitet e fundit; duket se ka një lëvizje të re, kërkohen sërisht ndryshime në kushtetutën e vendit. Kujtojmë z. Haxhinasto se LSI ka qenë krejtësisht kundër ndryshimeve të 2008, madje deputetët e saj përfshirë dhe liderin Meta janë grumbulluar për ditë të tëra në një grevë urie, pa llogaritur këtu edhe protestat e shumta të zhvilluara në ato ditë. Sot që jepet mundësia, pavarësisht se oferta vjen nga iniciatorët e vitit 2008 për të riparuar këto ndryshime, ku do të pozicionohet LSI?
Haxhinasto: LSI ka përsëri të njëjtin qëndrim parimor që ka patur, të njëjtin qëndrim për sa i takon amendimeve që janë bërë, ka qenë kundër tyre dhe është përsëri kundër tyre, por mendon se nuk mund të përdoret i njëjti process i mbyllur, siç ndodhi me ndryshimet e fundit. Mendojmë se, në rast se ndryshimet kushtetuese do të jenë të domosdoshme, para së gjithash duhet të bëhet e qartë se përse janë të domosdoshme këto ndryshime kushtetuese. Flitet shpesh për to, por nuk ka asnjë referencë kushtetuese; cilën çështje ose çfarë vakumi institucional kërkojnë të rregullojnë dhe të zgjidhin. Flitet në përgjithësi për to. Shpesh herë paraqitet sikur ndryshimi kushtetues do të jetë një kusht për të realizuar reformat të tjera, të cilat janë të domosdoshme për vendin, të cilat dihen me detaje cilat janë dhe cilat duhen bërë.
-A mund të jetë një çelës për dialog z. Haxhinasto?
Haxhinasto: Mendoj se më shumë se një çelës për dialog ky është një kushtëzim i ri, është një pengmarrje e re në një formë tjetër. Ajo që shtrohet para politikës shqiptare në momentin aktual është angazhimi për të zbatuar reformat që parashikohen në 12 prioritetet e vëna para Shqipërisë nga BE. Kjo është sfida e madhe e Shqipërisë dhe mendoj se pa realizuar këto prioritete, çdo diskutim tjetër do të jetë- nëse përdor një shprehje popullore, - sikur t’i fusësh gurë nën rrota procesit të integrimit të Shqipërisë. Ndryshimet kushtetuese janë një proces krejtësisht tjetër, i pavarur nga integrimi evropian në setin e prioriteteve e rekomandimeve që BE ka vënë para Shqipërisë. Nuk ka asnjë çështje që ka të bëjë me ndryshime kushtetuese. Mendoj se kjo çështje do të marrë kohën e saj. Ligji themelor i shtetit është ligji më i rëndësishëm, është fondameti, është themeli i gjithë rrjedhinës institucionale të një vendi dhe për këtë duhet treguar respekt, si për substancën e ndryshimit, por gjithashtu duhet treguar respekt edhe për procesin sesi realizohet ndryshimi kushtetues.
-Shpesh për të mbërritur në gjuhën e dialogut apo në momentin e kompromisit, sepse politika e tillë -marrëveshje dhe kompromis-, ju përdorni instrumenta të tilla sikurse është zgjedhja e Presidentit të Republikës, për të arritur një pikë konsensusi, e njëjta gjë ndodhi dhe me zgjedhjen e ish-presidentit Moisiu. Sa hapësirë ka për gjetjen e një marrëveshje dhe një konsensusi jashtë ndryshimeve kushtetuese, qoftë për zgjedhjen e presidentit në mënyrë konsensuale, qoftë edhe për emërime të tjera të rëndësishme apo institucione të tjera të rëndësisë jo të vogël?
Haxhinasto. Praktika ka treguar që marrëveshje të tilla - nuk do ta ekzagjeroja aspak nëse do të përdorja termin “pazare politike” - të jenë në dëm të sistemit, në dëm të ligjshmërisë, në dëm të respektit për ligjin në këtë shtet, pasi një ndarje e tillë pushtetesh në tavolinë, në fund të fundit, gjëja e parë që bën, i kompromenton këto pushtete, i bën pjesë të politikës, pjesë të partive të caktuara. Kjo nuk duhet të ekzistojë në Shqipëri, pasi në Shqipëri ekziston logjika e respektimit të ligjit, logjika e respektimit të institucioneve të pavarura dhe vetë debatet - që ‘hajde bëjmë një ndarje pushtetesh’, ti merr prokurorinë unë po marr SHISH-in, ti merr presidentin unë po marr gjykatën, - kjo është thellësisht e gabuar, është thellësisht në kundërshitm me frymën dhe sensin që kanë institucionet në Shqipëri. Është një frymë tërësisht e tejkaluar. Mund të ketë qenë fryma e dekadave përpara, por në asnjë mënyrë nuk është fryma e një Shqipërie që aspiron të jetë anëtar i BE.
-Megjithatë janë këto pozicionet më të lakmuara për të arritur qoftë dhe në pazaret që ju folët. Z. Haxhinasto, kjo ka ndodhur në Shqipëri apo jo?
Haxhinasto: Mendoj se kjo nuk është një çështje e pozicioneve të lakmuara, por është një respekt për pavarësinë e institucioneve, respekt për funksionimin e shtetit të së drejtës, është një respekt mbi të gjitha për parimin e legjitimitetit në një vend, ku çdo institucion përfaqëson të gjitha palët, ku çdo institucion i shërben të gjitha palëve, pra është i pavarur dhe mbi të gjitha bazohet mbi kushtetutën. Çdo ndarje e tillë, siç e thashë, ‘në tavolinë’ është një dëm shumë i madh që i bëhet demokracisë dhe vetë logjikës së sistemit demokratit të cilin ka sot Shqipëria.
-LSI është e para që kërkon domosdoshmërisht fillimin e reformës zgjedhore, në fakt duhet të ishin të gjitha partitë e vogla ato që konsiderohen si më të penalizuara nga ligji elektoral që kemi për ta kërkuar me forcë një gjë të tillë. Si mund të arrihet kompromisi me opozitën z. Haxhinasto, çfarë mund të ofrojë mazhoranca për të marrë ofertat në këtë rast, meqënëse z. Berisha ia ka lënë në dorë opozitës për të bërë këto oferta për reformën zgjedhore?
Haxhinasto: Mendoj se duhet vendosur pa diskutim një kuadër brenda të cilit të realizohen ndryshimet e kodit zgjedhor. Duhet të vendosen disa kritere, kritere të cilat janë themelore për organizimin e zgjedhjeve të lira dhe të ndershme. Dy janë kritere themelore që e realizojnë këtë: është barazia në konkurim dhe barazia e votës - që do të thotë se të gjitha partitë janë të barabarta në procesin e konkurimit, pra kanë të drejtë që të marrin mbështetjen përkatëse zgjedhore që i jep elekorati dhe kjo mbështetje nuk transformohet nga sistemet apo nga artificet që detyrohen të futen në sistem. Ky parim është në përputhje të plotë me kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, e cila thotë në mënyrë shumë të qartë, që përfaqësimi në parlament bëhet sa më pranë votës proporcionale kombëtare që merr një parti e caktuar. Sistemi që do të zgjidhet për zgjedhjet e ardhshme duhet të jetë në funksion më këtë parim themelor kushtetues, pra që çdo parti të marrë mundësisht të gjithë numrin e votave që merr nga elektorati. Çështja e dytë është çështja e barazisë së votës.
-Le të ndalojmë tek çështja e parë. A do të sillte në fakt një ndryshim i këtij lloji, që ju thatë, rifuqizimin e partive politike, se duket se në vitet e fundit janë fuqizuar koalicionet, pra janë ato që funksionojnë më mirë, sesa partitë në vetvete, për shkak edhe të sistemit që të gjitha votat shkojnë tek shporta e madhe, ajo e partisë kreysore?
Haxhinasto: Produkti zgjedhor që del nga parimi i konkurimit të barabartë është i ndryshëm, në varësi të sistemit që zgjidhet. Dhe sigurisht që sistemi që zgjidhet është në varësi të një konsensusi politik që merr polilika, të gjitha partitë në mënyrë sa më të gjerë, në mënyrë sa më gjithëpërfshirësë në atë moment të caktuar, kështu që ky është parimi themelor që permenda- duhet të këmi barazi në konkurim. Dhe pastaj se çfarë sistemi dhe çfarë produktesh sjell ky sistem është një gjë krejtësisht tjetër që mendoj se arrihet me konsensusin maksimal politik midis partive të caktuara, në një moment të caktuar të një legjislature. Kurse përsa i takon barazisë së votes, mendoj se kjo tashmë është edhe më e elaboruar në sistemin tonë, edhe më e dëgjuar edhe në media, dhe ka të bëjë me ate që, çdo votë e çdo qytetari të jetë një votë, të trajtohet si e tillë, që çdo qytetar të ketë vlerën e votës që ai hedh dhe kjo votë të administrohet në mënyrën më të përgjegjshme, në mënyrën më sublime të mundshme. Për të arritur këto dy parime themelore mendoj se ka vend për të bërë një refomë të thellë, një reformë e cila në fund të fundit do të na kualifikojë si një vend që në të ardhmen të mos kemi ansjë lloj diskutimi, asnjë lloj vakumi në legjislacionin tone, që do na sjellë sigurisht një standard të ri dhe shumë të lartë për zgjedhje të lira dhe të ndershme.
-Z. Haxhinasto, shpeshherë jemi përpjekur të adoptojmë sisiteme zgjedhore që i përkasin vendeve të zhvilluara. Për vendin tonë a ka ardhur koha qe të kemi një ligj të ashpër për zgjedhjet, po të kemi parasysh, se shpesh simbolika e zgjedhjeve përkufizon ngjarjen e një komune të vetme siç ishte Ruzhdia në zgjedhjet e kaluara, apo siç është komuna e Shalës në rast se flasim për këto zgjedhje të pjesshme që janë zhvilluar dje, ku nuk u arritën sërisht të bëhen zgjedhje për shkak se nuk u lejuan të shkonin materialet zgjedhore në qendrën e votimit. Do duhet të kemi vërtet një ligj shqiptar të ashpër zgjedhor për t`i dhënë fund këtyre?
Haxhinasto: Mendoj se nuk e di se cili mund të jetë perifrazimi ose përcaktimi si definicion i fjalës ligj shqiptar, mendoj se ligjet shqiptare janë në përputhje të plotë me ligjet më të mira, me praktitat më të mira evropiane. Shumica e tyre sigurisht kanë vend për përmirësime të vazhdueshme konkretisht edhe kodi zgjedhor, ka nevojë për disa përshtatje, por unë do të thoja që ne nuk duhet të biem pre e ndonjë retorike të caktuar politike, që për një element të caktuar ose për një difekt të catuar të procesit të shkatërrohet ose të errësohet diçka pozitive që ka pasur ai proces.
-Por kjo ka ndodhur, me Dushkun, Ruzhdien, po ndodh edhe Shala.
Haxhinasto: Sigurisht, por janë çështje krejtësisht të ndryshme. Megadushku ishte një manipulim i sistemit, i gjithë sistemi zgjedhor u manipulua për të arritur një rezultat që nuk ishte në përputhje me atë që shpjegova më përpara, që ishte përfaqësimi propocional i partive politike ose mbështetja propocionale e forcave të caktuara politike nga elektorati. Ndersa në rastet konkrete, mendoj se kemi raste që nuk mund të nxijnë të gjithë procesin zgjedhor. Mendoj se janë raste që duhen trajtuar me seriozitet, duhet të nxjerrim mësime prej tyre, duhet reflektuar edhe në përmirësime ligjore që të mos ndodhin më, duhet të ketë edhe penalitete të forta, ashtu siç sugjeroni ju, me qëllim që të kuptojmë që procesi zgjedhor edhe një proces themelor. Zgjedhjet janë një institucion themelor i demokracisë dhe sigurisht që vota është një autoritet sovran i zgjedhësve dhe nuk mund të tjetërsohet, nuk mund të keqpërdorohet nga asnjë parti poltike, nga asnjë individ. Por mendoj se jemi në rrugë të mbarë. Besoj se Shqipëria ka bërë një progres shumë të madh që nga koha e megadushkut, por jemi në një moment që dhe cilësia për këtë korpus ligjor që kemi për zgjedhjet është edhe më e lartë, kërkohet të jetë edhe më e lartë dhe Shqipëria besoj se e ka kapacitetin për ta realizuar një cilësi të tillë.
-Keqpërdorimi i produktit politik të zgjedhjeve ose të themi mospranimi i këtij produkti ka çuar në atë që shumëkush e ka quajtur krizë politike në Shqipëri. Nga tjetërkush është konsideruar thjesht si një ngërç politik. Një gjë është e sigurt që Shqipëria rrezikon statusin e vendit kandidat pikërisht për shkak të kësaj situate të krijuar. Si kreu i diplomacisë shqiptare dhe me kontakte të vijueshme me faktorin ndërkombëtar, sa rrezikon Shqipëria në fund-tetorin e këtij viti, dhe çfarë rrezikon kokretisht?
Haxhinasto: Shqipëria rrezikon marrjen e statusin të vendit kandidat, status i cili është një hap shumë i rëndësishëm, cilësor që Shqipëria pastaj të ecë më tej, të hapë negociatat me Bashkimin Europian, të fillojë negociatat dhe në përfundim të tyre të bëhet anëtare e BE-së. Kjo është një hallkë e domosdoshme, është nje hap i domosdoshem që ne duhet të ndërrmarrim në këtë proces. Dhe për të arritur aty, ajo që është shtruar para politikës shqiptare tashmë është përsëritur me qindra herë, edhe për teleshikuesit tuaj, dhe ka të bëjë me realizimin e një plani masash, të një plani kombëtar për realizimin e dymbëdhjetë prioriteteve që ka vënë BE përpara nesh.
-Për ta sqaruar publikun, janë prioritete që kërkojnë konsensus të së gjithë bazës politike të vendit?
Haxhinasto: Jo domosdoshmërisht, këto kërkojnë një funksionim normal të parlamentit, ose të kontributit politik që jep opozita aktualisht. Që do të thotë që opozita të vijë në parlament, do të thotë që për ato ligje që janë në themel të reformave që kërkohen, të bëhet një diskutim, të jepet kontribut i mirëfilltë sipas proceduarave parlamentare, të shkohet edhe në seance plenare, të diskutohet për këto ligje, të votohet për këto ligje, dhe pastaj sigurisht të arrihet në një konsensus optimal, për t’i votuar ato dhe për të ecur më tej. Kjo nuk do të thotë që në këtë proces do të miratohen variante të opozitës, por nuk do të thotë që do miratohen variante të mazhorancës. Kjo do të thotë që këtu do të ketë një dialog, një funksionim normal të institutcionit, siç ndodh në të gjitha parlamentet e botës, që debati politik, kontrubuti legjislativ jepet brenda sallës së parlamentit. Kjo është çështja themelore. Në qoftë se kjo do të realizohet në shtator, dhe unë nuk shoh arsye pse kjo të mos realizohet, atëherë Shqipëria i ka shanset që të kualifikohet pozitivisht, pra të marrë statusin e vendit kandidat në opinionin e ardhshëm të Komisionit Evropian për Shqipërinë.
-Në rast se ky status kandidat nuk merret Z. Haxhinasto, duhet përkufizuar thjesht si humbje kohe, shtyrje në kohë, apo pasojat janë shumë më tepër se kaq për Shqipërinë?
Haxhinasto: Unë mendoj se nuk është vetëm çështje kohe, ka edhe një komplikacion tjetër, që ka të bëjë me një cilësi të politikës, dialogut politik në Shqipëri. Përgjegjësite janë shumë të qarta në Shqipëri, shqiptarët e kuptojnë se të kujt janë këto pergjegjësi dhe sigurisht që kjo çështje do të vijë e do të kapitalizohet si një investim ose si një barrë për atë forcë politike që nuk ka arritur të realizojë këtë proces normal. Është shumë e rëndësishme të kuptojmë se ajo që shikohet nga BE-ja, është sjellja e politikës shqiptare që e ka pasur këtë problem, ngërc që i thoni ju, të funksiojë normalisht. Dhe prandaj thirrjet shpeshherë janë bërë që politika të gjejë ën, te gjeje zgjidhjen, të gjejë konsensusin pë të funksionuar. Ajo që është vene re kohët e fundit është se BE-ja, partnerët tanë kryesore ndërkombetare, kanë shtuar dozën e përkatësisë së problemit ose të fajit, për të mos realizusr këtë proces dialogu. Eshtë thënë shumë qartë prej tyre, që ne nuk mund të pranojmë një opozitë që qëndron jashtë parlamentit. Ne nuk mund të pranojmë një bojkot nga opozita.
-Por ka edhe një thënie që thote se qeveria ka për detyrë të ofrojë kompromis
Haxhinasto: Qeveria e ka ofruar kompromisin, e ka ofruar disa herë, ka ofruar përpara zgjedhjeve të 8 Majit, ku propozoi që të bëheshin amendimet e Kodit Zgjedhor. Ishte përsëri mazhoranca ajo që kerkoi përpara zgjedhjeve të behej njeë pakt etik për sjelljen gjatë fushatës zgjedhore edhe në procesin zgjedhor. Ka pasur para pak kohe një ofertë tjetër nga ana e mazhorancës, nga kryetari i grupit parlamentar të Partisë Demokratike, i cili ka bëreë një ofertë për homologun e tij në opoziteë, që të angazhohet për reformën zgjedhore.
Kërkesë, e cila në dijeninë time më të mirë, është akoma pa një përgjigje. Pra, ofertat kanë qenë të shumta. Ka qenë dhë një ofertë për të bërë amendimet e kodit, dhe pasi të certifikoheshin nga OSBE/ODIHR-i dhe Venecia, të miratoheshin në parlament, pa u ndryshuar fare. Edhe kjo nuk është marrë seriozisht nga opozita. Nuk është çeshtja se oferta ndaj opozitës për ta bërë ajo ligjin, për të sjelle ajo kandidatin, për ta ofruar kandidatin, dhe miratimi i saj nga ana e mazhorances, tregon mungese serioziteti. Aspak. Ështe nje perpjekje maksimale per ta terhequr kete opozite, per ta sjelle ne nje funksionim institucional, demokratik te saj. Ka qene nje oferte shume serioze qe eshte bere nga kjo mazhorance, pasi siç u permend, jane bere edhe oferta te tjera, jo vetem per çeshtjen e Kodit Zgjedhor, por edhe per institucione te ndryshme qe ata te sjellin ofertat, te sjellin kandidatet, dhe ata kandidate te miratoheshin. Por problem themelor ka qene se bojkoti dhe mospjesmarrja ne kete proces normal politik, ka qene nje strategji politike e opozites, ashtu siç u deklarua dhe politikisht nga vete lideri i opozites ne forumet e tij partiake, kur tha qe ne e zgjodhem bojkotin si një strategji politike. Pra ne qofte se ai e ka bojkotin si nje strategji politike, çdo oferte qe mund te besh, sigurisht do te hidhet poshte, pasi ai ka drejtim tjeter te veprimit politik edhe aspak angazhim ne parlament. Tani eshte momenti besoj edhe pas perfundimit te ketyre zgjedhjeve, qe gjithsecili te beje nje refleksion, te kuptoje se cilat jane pergjegjesitë politike, te kuptoje se cilat jane pasojat politike, nese Shqiperia nuk kualifikohet si nje vend kandidat ne fund te ketij viti. Vende te tjera te cilat nuk kanë kete standard te zhvillimit të Shqiperise, qe nuk i kane keto cilesi ligjesh qe ka Shqiperia, qe nuk kane kete situate ekonomike, kete rrite ekonomike, qe nuk e kane kete potencial te madh qe ka Shqiperia per zhvillim - potencial i cili ka filluar te relfektohet shume qarte, edhe me rritjen e turizmit, edhe me rritjen e eksporteve - por gjithashtu nuk e kane edhe rolin qe luan Shqiperia, as ne rajon as pertej rajonit, si ne Afganistan dhe ne vendet e tjera, - po ecin perpara Shqiperise. Shqiperia i ka te gjithe potencialet e nevojshme, i ka te gjitha vlerat e nevojshme, per tu kualifikuar si nje vend kandidat per te ecur me shpejtesine me te madhe drejt Bashkimit Evropian.
-Pra nga deklarimet e nderkombetareve Z. Haxhinasto, beteja qe zhvillohet ne skenat mediatike dhe politike shqiptare ka te beje me ndarjen e pergjegjesive per situaten e krijuar dhe per mosrealizimin e ketij synimi kaq te madh per marrjen e statusit te vendit kandidat. Ne fakt, eshte kaq e rendesishme ndarja e pergjegjesive, apo thjesht rrjedhoja e kesaj e situate, qe eshte denimi i Shqiperise?
Haxhinasto: Mendoj se ndarjen e pergjegjesive ne menyren me te mire e ben vete elektorati shqiptar, qe ne momentin e zgjedhjeve te ardhshme do te hedhe vleresimin e tij nepermjet votes, do te percaktoje vleresimin tij se cila force politike apo koalicion ka ndihmuar qe Shqiperia te ece me shpejt drejt Evropes dhe cila ka penguar ate. Mendoj se per politiken Shqiptare nuk eshte shume e rendesishme qe te tregoje me gisht se kush eshte sjelle ne menyre demokratike ose jo, dhe kush eshte fajtori. Mendoj se per politiken shqiptare duhet te jete themelore qe ato prioritete qe ato i kane ne programet e tyre politike, ato prioritete qe i kane deklaruar me dhjetra me qindra here, ne retoriken e tyre politike, te realizohen konkretisht. Pra qe integrimi i vendit te jete objektivi madhor qe ato kane. Dhe sigurisht te mos ta trajtojne ate si nje loje apo si nje çeshtje, pas se ciles mund te fshihen, si nje çeshtje pas te ciles ato do te kene mundesi te bejne fajtor qofte qeverine apo ndonje force politike, por ta ndjejne si nje pergjegjesi te veten, pasi e perseris, e kam thene edhe me pare, integrimi i Shqiperise nuk eshte proces as partie, as mazhorance, as opozite, eshte nje aksion kombetar, eshte nje aksion i gjithe shqiptareve. Eshte aftesia e forcave politike sesi e çojne kete proces sa me shpejt aty ku duhet. Ju permend shembullin e Kroacise. Kroacia, me daten 1 Korrik te vitit te ardhshem behet anetare e BE-se. Nje sukses i jashtezakonshem pas Sllovenise, tashme ajo ka deren e hapur per ne BE. Por ju e dini shume mire sesi ka funksionuar, qe per çeshtje te tilla madhore te integrimit Europian, ka pasur nje konsenus te gjithe politikes për të cilat nuk mund mund te benin as pazare as debate, as konflikte, dhe prandaj ata jane aty ku jane aktualisht.
-Shqiperia eshte perfshire prej vitesh ne kete lloj ngerci politik nderkohe qe ka detyrime dhe pergjegjesi te saj per nje shtet te ri siç eshte Kosova, pasi ne e kemi quajtur veten shteti ‘ame’. Per shkak te kesaj situate politike, politika shqiptare per ngjarjet dhe zhvillimet qe ndodhin ne Kosove, reagon me nje kohe vonese, nuk flasim per Ministrine e Jashtme, sepse eshte detyra e saj te reagoje ne kohe reale, por ne gjykimin tuaj, edhe si kryediplomati i ketij vendi, a do duhet qe te pakten per ceshtje te tilla qe kane te bejne me kombin, me te ardhmen e nje vendi si Kosova, qe ne nje fare menyre na perket, politika shqiptare duhet te ishte me e unifikuar? Nuk kemi pare reagime pervec intervistave mediatike te iniciuara nga gazetaret nga eksponente te rendesishem, qofte dhe te se majtes, qe kane te bejne me marredheniet nderkombetare.
Haxhinasto: Mendoj se per çeshtjen e Kosoves, sfidave te saj, ka nje konsensus pak a shume te konsoliduar tashme midis gjithe forcave politike. Ajo qe nuk shihet ne mënyre te njetrajtshme eshte kontributi apo retorika, mënyra se si kjo shprehet nga forcat e caktuara politike. Ne nje sistem demokratik si ky i yni, kontributi i çdo force politike jepet ne mënyra te ndryshme, jepet ne funksion, ose brenda institucioneve ku ato marrin pjese. MPJ-ja eshte nje perfaqesuese e ekzekutivit te Shqiperise, dhe ajo vepron ne funksion te ketij ekzekutivi. Parlamenti i Shqiperise gjithashtu ka nje funksion te tij, dhe eshte perfaqesuesi me i drejteperdrejte i konsensusit politik qe kane te gjitha forcat politike per sa u takon çeshtjeve te ndryshme, qofte edhe per ceshtjen e Kosoves. Keshtu qe ne qofte se do te shikojme funksionimin e institucioneve kushtetuese qe ka vendi, do te konkludojme ne nje konsensus relativisht te konsoliduar per sa i takon çeshtjes se Kosoves, dhe çeshtjeve te tjera qe lidhen me te. Une do te thoja qe reagimet perkatese per çeshtjet themelore qe kalon Kosova, sfidave te saj, kane qene ne kohen e duhur, kane qene ne dozen e duhur dhe mendoj se Shqiperia vazhdon te jete nje kontributor shume i rendesishem i stabilitetit ne rajon, i paqes ne rajon, por gjithashtu nje kontributor shume i rendesishem per ta ndihumar Kosoven, per t’u forcuar si shtet i ri, per t’u angazhuar edhe ajo plotesisht ne rrjedhen Evropiane, duke filluar qe nga integrimi ne rajon, ne nismat rajonale dhe me pas per te filluar procesin e integrimit ne BE.
-Megjithate Kosova ne momentin qe ne flasim eshte ne nje situate te tensionuar dhe ne nje situate te veshtire. Ne gjykimin tuaj, Z. Haxhinasto, vendimi i qeverise Thaçi per te vendosur ne menyre reciproke te embargos ndaj Serbise, do te duhej te ishte kryer kohe me pare, dhe ndoshta tensioni nuk do te ishte i ketyre permasave, dhe impakti tek nderkombetaret nuk do te ishte kaq i madh.
Haxhinasto: Une nuk mund te analizoj se cilat mund te ishin pasojat nese ky veprim do te ishte kryer te themi, nje vit ose dy vite me pare. Pra, si veprim i pergjithshem, them se çdo veprim, çdo hap perpara, ne drejtimin e duhur, kryhet ne nje moment te caktuar, qe eshte i maturuar, dhe ky veprim nga ana e qeverise se Kosoves mendoj se ka qene ne momentin e duhur. Ka dhene nje mesazh shume te rendesishem per sa i takon nevojes per ushtrimin e sovranitetit te Kosoves ne te gjithe territorin e saj. Kjo sigurisht ka ardhur mbas nje terheqje nga procesi i dialogut te perfaqesuesve Serbe. Ndoshta, mua nuk me lejohet te bej hipoteza te tilla apo te flas ne mënyrë hipotetike, nuk do te kishte ndodhur ne qofte se procesi i dialogut do te kishte vazhduar normalisht dhe ato konkluzione qe u arriten do te ishin jetesuar. Por ajo qe eshte e rendesishme eshte se kemi nje fakt, kemi nje situate te re ku veprimi i qeverise se Kosoves tregoi se aty shteti funksionon, se aty ka nje kuptim dhe nje domosdoshmeri ushtrimi i sovranitetit ne te gjithe territorin e Kosoves. Gjithashtu, shtron perpara te gjithe faktoreve politike edhe ne Kosove, edhe ne Serbi, por edhe ne BE dhe ne SHBA, nevojen qe ky dialog duhet te vazhdoje, pasi dialogu eshte nje mjet shume efikas per te zgjidhur te gjithe problematiken qe ekziston midis dy shteteve sorvrane, Republikes se Kosoves dhe Republikes se Serbise. Dialogu eshte mjeti i civilizuar per t’i zgjidhur keto ceshtje dhe per te mos krijuar eskalimin e problematikes siç ishte rasti konkret.
-Faktori nderkombetar ose diplomacia nderkombetare reagoi menjehere pas ngjarjeve te tensionuara ne veri te Mitrovices, duke drejtuar ne fakt, sikurse eshte zakon, te dyja paleve. Z. Haxhinasto, ju qe e njihni me mire gjuhen diplomatike, a ndihet perkrahja, ose mbeshtetja per veprimin e Kosoves ne kete rast dhe ndeshkimi i kunderveprimit te Serbise, apo ka qene vertet nje apel per te dyja palet?
Haxhinasto: Mendoj se ajo që ndodh, meqenëse i referoheni dhe gjuhës diplomatike, referenca bëhet gjithmonë për veprim, pra dënohet ose mbështetet një veprim i caktuar.
Sigurisht që ushtrimi i sovranitetit nuk mund të cenohet nga askush, as te goditet, as te atakohet, ajo qe denohet eshe dhuna e ushtuar per te arritur nje objektiv te caktuar politik dhe mendoj se situata ne Kosove precipitoi pikerisht nga perdorimi i dhunes nga segmente te caktuara paralele te sigurise ne Mitrovicen veriore, apo dhe persona te tjerë, qe e perdoren me shpresen qe te arrihej nje perfitim politik prej saj. Këto janë përgjithësisht qëndrimet e faktorit ndërkombëtar që mbajnë një vlereësim të caktuar ndaj veprimeve të realizuara, dhe si vlerësim i përgjithshëm do të thoja qëtani jemi në një situate teë re, një situate ku çështja kryesore është të ruhet qetësia, tëvazhdohet me procesin e dialogut dhe konkluzionet që janë arritur në këtë process, te përkthehen në marrëveshje, të cilat më pas të rregullojnë të gjithë ato problematika që ekzistojnë midis dy vendeve.
-Por mund të mos ketë kthim mbrapa Z. Haxhinasto, pas këtij veprimi të kryer?
Haxhinasto: Sigurisht që nuk mund të këtë kthim mbrapa.
Intervista, marrë nga tv ABC NEWS
Përshtati: Albana Qehajaj
