Berlin, 16 gusht, NOA - Në një intervistë për gjermanen “Der Spiegel”, investitori miliarder George Soros, argumenton favorin e krijimit të obligacioneve euro si një mënyrë për të dalë nga turbullira financiare.
Z. Soros, ne aktualisht po shohim një krizë globale bankare, një krizë të monedhës euro, si edhe një krizë të borxhit sovran. Si mundet që politikanët në të dyja anët e Atlantikut ta zgjidhin një turmë të tillë të krizave?
- Politikanët nuk kanë provuar me të vërtetë të rregullojnë çdo krizë, deri tani kanë provuar vetëm për të fituar kohë. Por ndonjëherë koha punon kundër jush, nëse ju refuzoni të përballeni me çështjet e rëndësishme dhe t’i shpjegoni publikut se çka është në rrezik.
Jeni duke folur për gjermanët? Shumë ekspertë mendojnë se kancelarja Angela Merkel ka qenë veçanërisht në mëdyshje për të adresuar krizën e euros. - Po. E ardhmja e Euros varet nga Gjermania. Gjermania është në vendin e shoferit, sepse ai është vendi më i madh në Evropë me klasifikimin e kredive të mira dhe një tepricë kronike. Fakti është se gjermanët janë tani në pozitën e diktuar në Evropë për zgjidhje mbi krizën e Euros.
Pse duhet që Berlini ta përqafojë këtë ide?
- Nuk është thjesht se nuk ka alternativë. Nëse Euro do të prishej, kjo do të shkaktonte një krizë bankare e cila do të ishte totalisht jashtë kontrollit të autoriteteve financiare. Pra, kjo do ta shtynte jo vetëm Gjermaninë dhe Evropën, por edhe gjithë botën, që të kujtonte kohën e Depresionit të Madh në vitin 1930, e cila u shkaktua edhe nga një krizë bankare që ishte jashtë kontrollit.
Atëherë, çfarë duhet të bëhet për ta luftuar këtë krizë? - Unë mendoj se ka vetëm një zgjedhje. Këtu nuk është çështja nëse Evropa ka nevojë për një monedhë të përbashkët. Keni nevojë për fjalën "bono euro".
Gjermanët e urrejnë këtë ide. Ata frikësohen se sipas këtij skenari, ata në fund do të duhet t’i shpëtojnë të gjithë, madje edhe kombet e mëdha si Italia. - Kjo është arsyeja pse ju duhet të vendosni rregulla fiskale që do të sigurojnë aftësinë paguese të çdo anëtari. Kjo duhet të bëjë lidhjen e pranueshme për votuesit gjermanë Euro. Europa ka nevojë për një autoritet fiskal që ka jo vetëm autoritet financiar, por edhe legjitimitet politik. Vështirësia është të biesh dakord në rregullat. Për fat të keq, gjermanët kanë disa ide qesharake. Ata duan që edhe pjesa tjetër e Evropës të ndjekë shembullin e tyre. Por, ai që punon në Gjermani nuk mund të punojë për pjesën tjetër të Evropës: Asnjë vend nuk mund të kandidojë një tepricë kronike pa të tjerët. Gjermania duhet të propozojnë rregulla që mund t’i pasojnë edhe vendet e tjera. Këto rregulla duhet të lejojnë një ulje graduale të borxhit. Ato duhet gjithashtu të lejojnë vendet me papunësi të lartë, si Spanja, për të vazhduar drejtimin e deficiteve buxhetore ciklike deri sa të shërohen.
Ekonomistët gjithnjë e më shumë, sidomos ata në Gjermani, do të donin të shihnin Greqinë që t’i largohejn Bashkimit Evropian. A mendoni se të jetë një opsion i zbatueshëm? - Unë mendoj se problemi grek është keqpërdorur mjaft nga autoritetet evropiane. Europa, Euro dhe sistemi financiar të mund të mbijetojnë duke e lënë Greqinë. Kjo mund të mbijetojë edhe duke lënë Portugalinë. Dhe pjesa tjetër do të jetë e fortë dhe më ta menaxhuar më lehtë. Autoritetet financiare kanë për të rregulluar për një dalje të rregullt në mënyrë që sistemi bankar evropian t’i mbijetojë. Që do të kushtojë të holla për shkak se sistemi bankar evropian, duke përfshirë Bankën Qendrore Evropiane duhet të dëmshpërblehet për humbjet e tij. Depozituesit në bankat greke gjithashtu duhet të jenë të mbrojtur. Përndryshe, depozituesit në bankat irlandeze apo italiane nuk do të ndiheshin të sigurt.
A është kriza aktuale edhe më keq se ajo në vitin 2008? - Kriza është ende në vazhdimin e së njëjtës krizë. Në vitin 2008, sistemi financiar u rrëzua dhe ai duhej të ishte vënë në mbështetje të jetës artificiale. Autoritetet arritën ta shpëtojnë sistemin. Por luhatjet që e ka shkaktuar kriza nuk janë hequr.
Çfarë doni të thoni? - Metoda e drejtë e autoriteteve që zgjodhi tre vjet më parë zëvendësimin e kredisë së shtetit për kredi në sistemin financiar, u rrëzua. Pas dështimit të Lehman Brothers, ministrat financiarë evropianë lëshuan një deklaratë që nuk i lejon të dështojnë institucionet e tjera të rëndësishme financiare. Kjo ishte mbështetja artificiale e jetës, por ishte pikërisht vendimi i duhur. Por pastaj kancelarja Merkel u shpreh se një mbështetje e tillë do të jepet vetëm nga secili shtet anëtar i BE individualisht, dhe jo nga Bashkimi Evropian.
Kjo ka dëmtuar konceptin e një përgjigje të fortë të Evropës ndaj krizës. Ka që qenë gabimi më i madh deri më tani? - Kjo deklaratë Merkel ishte origjina e krizës Euro. Ajo shkatërroi vizionin që BE-ja do ta mbrojë Euron në një përpjekje të përbashkët.
Ku do të kishte ndaluar kriza aktuale? Edhe Franca tani duket të jetë kërcënuar nga një situatë e vështirë financiare. - Natyrisht që është duke u përhapur. Frika e pasigurisë në tregje. Gjermania duhet ta kuptojë se ajo nuk ka alternativë, për të mbrojtur Euron. Ju keni qenë shumë kritikë mbi faktin sesi kriza është trajtuar nga qeveritë. Shumë qytetarë evropiane, megjithatë, fajësojnë persona si ju në përpjekjet e tyre për të ulur Euron.
- Në këtë moment, spekulatorët e mëdhenj janë bankat qendrore, sepse ata janë blerësit më të rëndësishëm dhe shitësit e monedhave. Fondet Hedge kanë qenë definitivisht zëvendësuar nga bankat qendrore. Tregjet presin autoritetet për të prodhuar një sistem financiar që në fakt i mban së bashku. Nëse ka ndonjë vrimë në këtë sistem, spekulatorët do të nxitojnë nëpër atë vrimë.
Ju mund të mbështeteni te Kina për të mbështetur Euron? A mendoni se Banka Qendrore Evropiane është pjesë e zgjidhjes ose pjesë e problemit, kur është fjala për menaxhim të krizës Euro? - Kjo është pjesë e zgjidhjes, por çdo bankë qendrore duhet të jetë vetëm në krye të likuiditetit. Aftësia paguese është një çështje për thesarin. Por sepse nuk ka thesar evropian, Banka Qendrore Evropiane ishte e shtyrë në atë arenë. Për të mbajtur gjallë sistemin financiar, kanë tejkaluar limitet e tyre.
Ju jeni duke iu referuar blerjes së bonove greke. Tani Banka Qendrore Evropiane ka filluar edhe blerjen e bonove spanjolle e italiane. Kjo nuk është edhe e qartë...
- Po, por ka një krijim të mirë të bindjes se bankat qendrore bëjnë gjithmonë atë që është e nevojshme për të mbajtur sistemin e shkuar dhe pastaj më pas, kujdesen për aspektet ligjore. Në një krizë, ju thjesht nuk keni kohë për të menduar mbi ahqetësime të tilla për një kohë të gjatë.
Shtetet e Bashkuara po mbyten në borxhe edhe më shumë se evropianët. Rimëkëmbja e saj ekonomike ka qenë e dhimbshme. A do të shohim një recesion të dyfishtë në SHBA?
- Detyrimet e SHBA-ve nuk janë të gjitha aq të larta, por në qoftë se një dopio-recesion ishte në dyshim disa javë më parë, është më pak në dyshim tani, sepse tregjet financiare kanë një mënyrë shumë të sigurt për të parashikuar të ardhmen. Ata e shkaktojnë atë. Dhe tregjet e kanë vendosur se Amerika do të shohë një rënie, sidomos pas rënies së të fundit të SHBA nga Agjensia e normimit “Standard & Poor”.
Presidenti Barack Obama është kritikuar ashpër për trajtimin e tij të ekonomisë. Ju keni qenë një nga mbështetësit e tij më të mëdhenj në 2008. A jeni i kënaqur me politikën e tij ekonomike? - Jo, natyrisht jo. Por realiteti është se ne kemi pasur 25 vjet të ekseseve të ndërtimit në Amerikë, një përzierje djegëse e kredisë dhe shumë levave. Duhet një kohë të gjatë për të kundërtën.
Obama u përpoq për të nxitur rritjen me një program nxitje gjigant i cili e rriti më tej borxhin kombëtar. Ishte ky një gabim? - Obama përqafoi idetë e John Maynard Keynes. Në thelb, analiza e Keynes është ende shumë e rëndësishme - me një dallim të madh mes tani dhe vitit 1930. Në vitin 1930, qeveritë kishin praktikisht asnjë borxh dhe prandaj edhe mund të kandidonin defiçite. Kurse në ditët e sotme, të gjitha qeveritë kanë shumë borxhe dhe ky përbën një ndryshim të madh.
Në qoftë se Keynes do të ishin ende gjallë, ai do ta rregullonte teorinë e tij?
- Vendosmërisht. Ai do të thoshte se qeveritë ende mund të përfitojnë nga drejtimin e deficiteve fiskale, por borxhin e ri ka për të investuar në një mënyrë që do të paguajë për vete. Pra, paratë e shpenzuara do të duheshin për të rritur produktivitetin.
800.000.000.000 dollarë programi për stimulimin e nisur nga Obama, a do të jetojë?
- Programi stimulues Obama stimul nuk ishte mjaft i madh dhe nuk ishte drejtuar në përmirësimin e infrastrukturës dhe as kapitalin njerëzor. Pra, nuk ishte produktivisht i mjaftueshme.
Dhe çdo nxitje emëtejshme tani është në thelb një gjë e dështuar, për shkak se shumica konservatore në Kongres, është e vendosur në parandalimin e tij ?
- Kjo është ajo që po e shtyn botën drejt një recesioni, të dyfishtë.
Po republikanët janë duke bërë sikur? - Po, por Obama është në faj. Ai dha rendin e ditës për republikanët. Ai është duke folur gjuhën e tyre. Presidenti duhet të tregojë lidershipin për të kundërshtuar valën republikane, dhe deri tani ai nuk ka bërë kështu.
A mendoni se SHBA-ja e ka merituar listimin zbritës të fundit nga “Standard & Poor”? - Ndoshta jo.
Si një investitor, ju I dëgjoni agjencitë e vlerësimit? - Unë nuk e bëj, por shumë investitorë të tjerë e bëjnë.
Si një investitor, do të vinit ende bast për Euron?
- Unë me siguri nuk do të ngurroja euro për shkak se Kina ka interes të ketë një alternativë për dollarin. Ju mund të mbështeteni te Kina për të mbështetur përpjekjet e autoriteteve europiane për të ruajtur Euron.
Në fund, Kina do të jetë fituesja e vetme në këtë krizë? - Kina, natyrisht, ka qenë fituesi i madh i globalizimit dhe në qoftë se bie globalizimit, kinezët do të ishin një prej të humburve. Pra, ata kanë një interes të fortë në ruajtjen e sistemit aktual global. Megjithatë, në disa mënyra, ata janë po aq të gatshëm ta pranojnë atë si gjermanët. Gjermanët kanë qenë në mëdyshje për të pranuar përgjegjësinë për Evropën, dhe kinezët kanë qenë në mëdyshje për të pranuar përgjegjësinë për botën. Por ata janë të dy duke u shtyrë në të.
Përshtati: n.e/NOA (Marrë nga “Spiegel”)
