Moskë, 17 gusht, NOA - Politikanët rrallë i pranojnë gabimet e tyre, por Mikail Gorbaçov duket se nuk është i kësaj kategorie. Ndaj nuk është për t’u çuditur nëse personi që drejtoi në gjashtë vite të trazuara pushtetin e Bashkimit Sovjetik, tani është i gatshëm për të numëruar gabimet që ka bërë. Në një intervistë ekskluzive me “Guardian” ai rendit të paktën 5 të tilla ...
Z.Gorbaçov, ç’mund të na thoni për grushtin e dështuar të shtetit 20 vjet më parë?
-Ata donin të provokonin një luftë dhe madje një shkëmbim zjarri, duke rezultuar në vdekjen time.
Cila është gjëja më e gabuar që keni bërë?
- Fakti që unë kalova një kohë të gjatë në përpjekje për reformimin e Partisë Komuniste. Duhet ta kisha dhënë dorëheqjen në prill 1991, dhe të formoja një parti demokratike të reformës, pasi komunistët kishin vënë frenat në të gjitha ndryshimet e nevojshme.
Çfarë ndodhi në sesionin e komitetit qendror të Partisë Komuniste në prill 1991?
- Byroja Politike, organi më i lartë vendim-marrës në kuadër të Komitetit qendror të Partisë Komuniste, shkoi në një takim dhe u ul për tre orë pa mua, ku është thënë se ata aty më kanë kritikuar mua. Tre orë më vonë ata më ftuan dhe më kërkuan të tërheq dorëheqjen time. Gjatë kësaj kohe, përkrahësit e mi në Komitetit Qendror kishin hapur një listë dhe më shumë se njëqind njerëz listuan emrat e tyre me idenë e krijimit të një partie të re. Kur Komiteti Qendror rifilloi seancën e tij, unë e tërhoqa dorëheqjen time dhe askush nuk donte ta vinte këtë çështje në votim.
Unë tani mendoj se duhet ta kenë përdorur këtë rast për të formuar një parti të re dhe duhet të kenë insistuar për dorëheqjen nga Partia Komuniste. Ajo ishte bërë një frenë për reformat edhe pse ato kishin nisur. Por ata të gjithë mendonin se reformat e nevojshme ishin vetëm për kozmetikë. Ata mendonin se pikturat e fasadave ishin të mjaftueshme, kur në fakt ishte ende rrëmujë brenda ndërtesës së vjetër. Keqardhja ime e dytë, është se nuk e kam filluar më herët reformimin e Bashkimit Sovjetik dhe t'u jepja më shumë pushtet 15 republikave të tij në një fazë të hershme. Me kohë fillova të mendoj për krijimin e një federate të lirshme në vitin 1991, kur tashmë tre shtetet baltike e kishin deklaruar pavarësinë e tyre. Gjaku kishte rrjedhur në Lituani, Azerbajxhan dhe Kaukaz.
A mbeteni optimist?
- Të gjitha problemet kryesore sovjetike ishin në prag të zgjidhjes deri në gusht të vitit 1991, kur grushti i shtetit i shfaqi forcat konkurruese në një dinamikë të re.
Partia komuniste hartoi një program të ri në nëntor 1991. Parlamenti kishte miratuar një "plan anti-krizë" për të përshpejtuar reformën ekonomike. 12 republikat sovjetike që mbetën, e pranuan tekstin e një traktati të ri që do t'u jepte atyre më shumë autonomi politike dhe ekonomike, duke ia lënë mbrojtjen dhe punët e jashtme qeverisë sovjetike. Traktati do të ishte nënshkruar më 20 gusht ...
- Ja, kam bërë një gabim. Shkoja me pushime. Unë ndoshta mund të kisha bërë pa 10 ditë pushime ... Unë kam qenë i gatshëm të fluturoja për në Moskë për ta nënshkruar traktatin. Por më 18 gusht një grup njerëzish erdhën të paftuar. E kap telefonin të pyes se çfarë lloj njerëzish ishin dhe që kush i kishte dërguar ata, por nuk kishte asnjë linjë. Telefoni ka qenë prerë.
Thuhet se ju i dhatë vetë një dritë jeshile komplotit ...
- Njerëzit thonë në mënyrë të gabuar se Gorbaçovi kishte ende mjete komunikimi dhe se ai kishte organizuar gjithçka. Ata thonë se Gorbaçovi mendoi edhe se ai do të dilte fitues, çfarëdo që të kishte ndodhur. Kjo është marrëzi, krejt e pakuptimtë. Këta njerëz kërkuan të mundnin udhëheqësin dhe ruajtjen e sistemit të vjetër. Kjo është ajo që ata donin. Ata kërkuan që unë të shkruaj një deklaratë duke kërkuar që të lirohem nga detyrat e presidencës për shkak të sëmundjeve. Por unë vetëm kam kërkuar të ushtroj presion mbi ta, si edhe kam kërkuar për të shmangur provokimin e tyre. Masat e mia ishin ekstreme, diplomatike dhe politike. Kam qenë në gjendje të luaj më mirë se ata. Në qoftë se nuk do të kishte pasur lëvizje në Moskë, pozicioni im do të kishte mbetur varur në ajër. Por këtu në Moskë njerëzit protestonin. Ata ishin të udhëhequr nga Jelcin dhe kjo është arsyeja pse duhet t'i japim atij një pjesë të meritës. Ai bëri gjënë e duhur.
Perestrojka, a ishte një arritje e juaja?
- Në kuptimin e ristrukturimit, Perestrojka ishte programi i reformimit të sistemit politik dhe ekonomik të Bashkimit Sovjetik. Ajo që ne ishim në gjendje për të arritur brenda vendit dhe në arenën ndërkombëtare ishte me rëndësi të madhe. Ajo paracaktoi rrjedhën e ngjarjeve në përfundimin e luftës së ftohtë, duke lëvizur drejt një rendi të ri botëror dhe pavarësisht nga çdo gjë, duke prodhuar lëvizje graduale larg një shtet totalitar në një demokraci.
Ç’mund të na thoni për kohën e Jelcinit?
- Nuk e pajtoj veten me nëntë vitet e Jelcinit në pushtet, e shoh si një kohë e kaosit. As me paktin e tij me udhëheqësit e Ukrainës dhe të Bjellorusisë për shpalljen e Bashkimit Sovjetik “të vdekur” në dhjetor 1991. Unë kam qenë ndoshta më tepër liberal dhe demokratik se Jelcin. Unë duhet të isha dërguar si ambasador në Britaninë e Madhe, ose ndoshta në një ish-koloni britanike.
Po për Putin, cili është vlerësimi juaj? - E vlerësoj Putin për rivendosjen e stabilitetit në fillim deri rreth vitit 2006. Edhe pse ai përdori disa metoda autoritare, ato ishin të pranueshme nga pikëpamja ime. Por pastaj erdhi momenti kur e pashë atë duke ndryshuar sistemin zgjedhor, unë numërova 20 ndryshime që nuk mund t’i mbështesja.
Ç’mund të thoni rreth ndryshimit në Kinë, shteti më i madh komunist në botë?
- Reforma nuk është e pashmangshme. Fakti që Kina ka filluar me reforma ekonomike, sesa reforma politike është gabim. Në Bashkimin Sovjetik asgjë nuk do të kishte ndodhur nëse do të kishim bërë këtë. Njerëzit ishin të prerë, të izoluar krejtësisht nga vendimmarrja. Vendi ynë ishte në një fazë të ndryshme të zhvillimit nga Kina.
Përshtati: n.e/NOA (Marrë nga “Guardian”)
