Nga Fatos Daci*
Pak ditë më parë, nëpërmjet mjeteve të informimit publik, u njoha me shqetësimin që emrat e fshatrave tona janë me ndikime e trajtë të huaj. Kur është fjala për shqetësime e interesa kombëtare për mua nuk ka rëndësi se cilët janë ata që shtrojnë çështje e probleme të karakterit kombëtar, se të gjithë këta ia duan të mirën vendit të vet. Ndaj, kushdo qofshin meritojnë respektin tim.
Më erdhi mirë që një problem kaq serioz e shqetësues për kombin tonë u artikulua botërisht. Shqetësimi i ngritur tani nuk ishte një rrufe në qiell të kthjellët, por një problem kombëtar, i akumuluar ndër vite për t’u bërë një ditë publik. Plot 74 vite më parë ky problem, që ngrihet sot, nuk qe problem OJQ-sh e individësh, por një problem shtetëror e qeveritar, që mori zgjidhje.
Por nuk mund të mos shpreh keqardhjen që ky shqetësim nuk u ngrit asnjëherë nga institucione të specializuara te shtetit shqiptar, si dhe as nga një mori institutesh të “pavarura” (që të gjithë të varur te politika), që kanë mbirë si kërpudha për të zhvatur para nga donatorë vendas e të huaj, por, që pak ose aspak po u shërbejnë interesave kombëtare.
Tani më nuk është i panjohur fakti që shumica e emërvendeve;të fshatrave, lagjeve, qyteteve, lumenjve janë me prejardhje e ndikime nga gjuhë të huaja të shteteve fqinje. Kjo gjë ka ndodhur për shkak të pushtimeve afatgjata e afatshkurtra të vendit tonë nga shumë shtete e kombe të tjera, të afërt e të largët.
Shqipëria dhe shqiptarët kanë njohur sulmet e pushtimet e fiseve barbare të gotëve, astrogotëve, visigotëve, hunëve, avarëve, maqedonasve etj. Shqipëria e shqiptarët kanë njohur tri pushtime rreth 500-vjeçare secili prej tyre- të romakëve, bizantëve dhe osmanëve. Vetëm në periudhën 1912-1944, gjatë 32 viteve, Shqipëria ka njohur invadimet e pushtimet serbe, bullgare, austro-hungareze, malazeze, greke, italiane e gjermane; plot 8 shtete e tetë kombe të tjerë.
Të gjithë këta pushtues barbarë shkatërruan e plaçkitën çfarë gjetën mbi tokë. Ata vranë e masakruan mijëra atdhetarë shqiptarë, që nuk duronin zgjedhën e pushtimit dhe luftuan kundër tyre, të gjithë ata që mbrojtën vatanin, gjuhën e flamurin. Por dëmi më i madh që i sollën këtij vendi qe shkatërrimi i kulturës iliro- shqiptare dhe injektimi në vend të saj i kulturave të tyre.
Nga pushtuesi i parë e deri tek më i fundit e dinin mirë se sa më shumë të pushtonin shpirtin e mendjet e shqiptarëve, aq më rehat sundonin dhe më shumë zgjasnin pushtimin e tyre. Ndaj e filluan nga kjo anë. Të gjithë fuqitë pushtuese punuan për këtë qëllim me laps e me program. Fillimisht goditën ndjenjat fetare. Të krishterët ndërtuan pafundësisht kisha e objekti të tyre të kultit. Myslimanët ndërtuan me po aq zell xhami e tyrbe. Ekspansioni fetar qe në plan të parë të tyre, sepse shumica e pushtuesve nuk qenë shtete laikë, por qenë shtete ideologjikë fetarë. Ky ekspansion fetar vazhdon edhe sot me të gjithë format e mënyrat dhe konstatohet lehtësisht nga kushdo, herë si një përpjekje tinëzare e herë e hapur e antishqiptarëve për të përmbysur raportet reale fetare, ashtu si ethshëm po tentojnë të ndryshojnë raportet etnike.
Të mos harrojmë, atë që e bënë në shekuj e mijëvjeçar, po e bëjnë edhe sot qetë-qetë, pa i trazuar askush. Dhe ngushëllohemi, se, po “globalizohemi”, po “evropianizohemi”! Po në cilin shtet fqinj, mund ta kenë bërë dhe mund ta bëjnë shqiptarët, atë që të tjerët po e bëjnë kundër nesh? Në asnjë prej tyre, se edhe pse ato vende e ata qytetarë “globalizohen” e “evropianizohen”,ashtu si ne, po guxove të bësh në vendet e tyre atë që ata bëjnë këtu, ta shkurtojnë gjuhën e t’i presin këmbë e duar!
Të gjithë pushtuesit, me po aq zell sa punuan për të përpunuar mendjet e besimtarëve, punuan edhe në fushën e etnokulturës, duke futur elementë të veshjes, zakoneve, kuzhinës e të gjuhës së tyre. Ndër këta elementë ata si më të rëndësishmin konsideruan emrat e vendeve në gjuhën e tyre, të cilat në planin afatgjatë ishin për ta piramida të vërteta territoriale në brendësi të vendit tonë. Të gjithë e shohin se, edhe sot, këto piramida të vëna prej tyre në kohë pushtimesh, shovinistët po i përdorin si alibi në luftën e ethshme të tyre për të ndryshuar raportet etnike në Shqipëri, me synimin e vetëm për ta kthyer vendin tonë, ashtu si nuk është, në një shtet multietnik.
Po t’u hedhësh një vështrim të gjithë emrave të fshatrave, lagjeve e qyteteve dhe të lumenjve, të parcelave e të ngastrave të tokës, të shumtët janë me ndikime e huazime nga vendet pushtuese fqinje.
Emërvendet e Lindjes, Verilindjes dhe të Veriut janë me prejardhje sllavo-maqedonase-bullgare, të Veriperëndimit me prejardhje malazeze, pjesa bregdetare perëndimore me prejardhje romake, të Jugut e Juglindjes me prejardhje greke.
Në këtë rast nuk kam si qëllim të pasqyrojë vlerat e padiskutueshme shtetformuese të regjimit të Ahmet Zogut, por mbreti Zog ishte ai që bëri tentativën e parë dhe të vetme për t’i shqipëruar të gjithë këto emërvende me prejardhje nga gjuhët dhe ndikimet gjuhësore të pushtuesve. Një përpjekje e tillë nuk u bë as gjatë regjimit të gjatë komunist e as në këto njëzet vite që ne, shqiptarët, i quajmë rëndom vite të tranzicionit.
Ishte mbreti Zog që këtë fenomen nuk e la vetëm si shqetësim qytetar e atdhetar. Në pranverë të vitit 1937 shqetësimi për emrat me ndikime të huaja e të imponuar nga të huajt u ngrit në Parlamentin Shqiptar, i cili votoi për ndryshimin e tyre. Me dekretin e datës 5 maj, Zogu I, Mbret i Shqiptarëve vendosi për ndryshimin e emrave dhe autorizoi qeverinë për të vepruar. Qëllimi i këtij dekreti shprehet qartë në Nenin 1, ku shkruhet: “Autorizohet qeveria për të zëvendësuar me emra të përshtatshëm ato të disa prej qyteteve, katundeve, lagjeve, lumenjve të Mbretërisë, të cilat kanë humbur në kohën e shkeljeve dhe okupacioneve të huaja emrat origjinalë të tyre për të marrë emra të imponuar nga të huajt”.
Në zbatim të ligjit mbi “Ndryshimin e emrave të disa katundeve, qyteteve, lagjeve, lumenjve etj” në të gjithë prefekturat e mbretërisë u ngritën komisione shtetërore, të cilat do të bënin studimin e konvertimin e të gjithë emërvendeve të deriatëhershme. Ndërkohë, në çdo komunë apo bashki u ngritën komisione të tjera vendore. Në krye të komisionit qeveritar ishte Ajet Libohova. Pas 14 muajve pune intensive komisionet shtetërore vendore të komunave, të bashkive dhe të prefekturave të vendit kryen studimet e duhura dhe morën vendimet përkatëse, të cilat ia paraqitën komisionit qendror. Komisioni qendror, në gusht të vitit 1938 ia paraqiti komisionit të posaçëm të qeverisë për miratim. Në përbërje të Këshillit të Ministrave që vendosi për ndërrimin e emrave morën pjesë Faik Shatku-zv.kryeministër e ministër i Drejtësisë (që drejtoi edhe mbledhjen), Ekrem Libohova-ministër i Jashtëm, Musa Juka-ministër i Brendshëm, Kolë Thaçi-ministër i Financave, Abdurrahman Dibra-ministër i Arsimit, Rrok Gera-ministër i Ekonomisë. Siç shihet dy (të dy ministra) nga 6 anëtarët, madje njëri dhe kryetari i këtij komisioni, qenë dibranë.
Në përfundim të shqyrtimit Këshilli i Ministrave me një vendim të posaçëm vendosi që emrat e katundeve, qyteteve, lagjeve e lumenjve të ndryshohen siç do t’i bëjmë të ditura më poshtë. Për ilustrim po marrim disa nga prefekturat, ku ndikimet e huaja kanë qenë më të mëdha e për të cilat pretendimet shoviniste janë akoma më të mëdha. Këto prefektura janë në skajet e kufijve të sotëm shtetëror, por i njëjti fenomen ka ndodhur edhe në të gjithë prefekturat e tjera, edhe pse ata ndodhen në brendësi të vendit.
Le të fillojmë me emrat e vendeve, ku pretendimet shoviniste sllavo-maqedono-bullgare janë ngritur në sistem nëpërmjet shoqatave dhe të partive të tyre antishqiptare të ngritura mbi baza të pretendimeve etnike “të pakicave” të tyre kombëtare.
Prefektura e Dibrës: Nga 153 fshatra (pa nënprefekturën e Burrelit) nuk ndryshuan emrat e 34 fshatrave dhe ndryshuan emrat e 119 fshatrave (80 % e të gjithë fshatrave), si më poshtë: Bellovë-Bardhushe, Cerjan-Kërrabaj, Çetush-Bregasi, Dohoshisht- Hysenaj, Grevë-Grindushë, Ilnicë-Kreshtë, Melan-Miellaj, Pejkë - Bishtore, Pjeçë-Kurrizaj, Pollozhan-Kuqelinë, Rabdishti-Lugina, Rrashnapojë - Rrafshinë, Staravec-Shëngjergj, Tomin-Dëshmoraj, Trepça-Vjeshta, Ushtelenza-Begata, Zagradi-Qytetëza, Zimuri-Dimnori, Hoteshi-Tejdrini, Lishani-Ledhaj, Luznia-Petritaj, Allajbegi-Draguoni, Bllata e Epërme-Burimi i Epër, Bllata e Poshtme-Burimi i Poshtëm, Çernena-Zheshkorja, Dovolani-Lëndina, Grazhdani-Moisiu, Kërçisht i Epër-Gur i Epër, Kërçisht i Poshtëm-Gur i Poshtëm, Kllobçisht-Lisi i Madh, Kovashica-Farkëtorja, Oboku-Bujkaj, Pesjaka-Rranxa, Pocesti-Ujmira, Popinara-Pjeshkorja, Vojnika-Brrakaj, Bahutaj-Mallasi, Bulaçi-Kulaçi, Blliçaj-Shalësi, Borovjani-Përpjekasi, Brest i Epër-Brezi i Epër, Brest i Poshtëm-Brez i Poshtëm, Berzhdani-Karahasanaj, Deshati-Gjylaj, Kishavec-Kishaj, Limjani-Lymaj, Sohodolli-Thatina, Shimshani-Shëmria, Vranjt-Pishaj,Kalla-Kallëza, Sllatina-Floriri, Shumbati-Dushkaj, Venishti-Vëneshta, Ratkaj-Rrathaj, Selishta-Shpatinaj, Bulqiza-Bylmetaj, Dushaj-Njomëza, Vajkal-Vrapkali, Krajka-Krekëza, Lubaleshi-Pjellorja, Safraçani-Tryezgjana, Strikçani-Thatushi, Zerqani-Arta, Boçeva-Kuqlashi, Çereneci-Sukthi, Gjorica e Epër-Bukuroshi i Epër, Gjorica e Poshtme-Bukuroshi i Poshtëm, Homeshi-Skënderaj, Kovashica-Guramira, Mazhica-Kështenjasi, Okshatina-Miroshi, Stushaj-Dushkaja, Topojani-Ura, Borova-Brinjasi, Gjinoveci-Gjinaj,Klenja-Theknore, Sebishti-Trimaj, Strebleva-Shllinëza, Trebisht Çelepi-Treanas i Mesëm, Trebisht i Epër-Treanas i Epër, Trebisht Muçinë-Treanas i Poshtëm, Zabzun-Ushtima, Lejçani-Gurakuqi, Lladomerica-Djegas, Okshtuni-Hoxhëmuglli, Ostren i Madh- Plakasi i Madh, Ostren i Vogël-Plakasi i Vogël, Radoveshi-Ranga, Smolliku-Shkoza, Tërbaçi-Thakas, Tuçepi-Kumbulla, Golevishti-Shpatllasi, Izvira-Bushaj, Sepetova-Gropaj, Mireshi-Miraj etj.
Prefektura e Kosovës (Kukësit):
Për nënprefekturën e Qendrës nga 28 fshatra gjithsej, nuk ndryshuan emrat e 9 fshatrave dhe ndryshuan emrat e 19 fshatrave (rreth 70 % e tyre), si më poshtë: Brruti-Thupra, Gostili-Gushtaj, Myçi-Rrasa e Lekës, Dobruca-Ujmira, Peraj-Bardhoshaj, Perollaj-Lugina, Vranishta-Malishta, Zaharishta-Trojëza, Nikoliqi-Nikolaj.
Për në prefekturën e Lumës, nga 76 fshatra gjithsej, nuk ndryshuan 29 prej tyre dhe ndryshuan emrat e 47 fshatrave (ose 60 % e tyre), si më poshtë: Bardhoc-Bardhoshi, Bela-Bardhaj, Borja-Lulëzimi, Brekinja-Bregina, Cernaleva-Pyllishta, Kollovozi-Kodraj, Kasharishta-Kepaj, Novosej-Katund i Ri, Oreshka-Rreshka, Orgjosta-Burimaj, Shishtaveci-Fushaj, Zapodi-Pikllimaj, Bushtrica-Ranishte, Kllasi-Kalisi, Ploshtani-Plotaj, Radomira-Bukuroshi.
Për nënprefekturën e Malësisë së Gjakovës, nga 145 fshatra gjithsej nuk ndërruan emër 41 prej tyre dhe i ndërruan emrat 104 fshatra (70 % e tyre), si më poshtë: Myhejani-Mehaj, Vladi-Fusha, Leniçi-Lendishti, Zharka-Brezdaja, Bratoshnica -Vllaznija, Koçanaj-Kallishta, Tepla-Pla, Peraj-Bjeshka, Raja-Shkambi, Dushaj-Dushkaja, Dojane-Kuvendi, Resuj-Rreth Uji, Viliq-Leka i Zi, Radogosh-Dëshira, Visoç-Sukthi, Vatoc Vidric-Fangu i Vogël etj.etj.
Prefektura e Elbasanit: Nga 180 fshatra, nuk ndryshuan emrat e tyre 92 fshatra dhe i ndryshuan 88 fshatra, pra, rreth 50 % e tyre, si më poshtë: Bradasheshi-Bregsheshi, Godoleshi-Pemëza, Jagodina-Oriza, Jateshi-Trashi, Karakullaku-Mbikusha, Kozani-Edhëza, Kuqani-Arrasi, Meliza-Mbleta, Murriqani-Uriqaj, Petreshi-Gjurmasi, Reçani-Lisaj, Shushica-Rraza, Martaneshi-Kaptina, Fenarsi-Flaka, Kostenja-Gështenja, Zdrajsha-Muzhagja, Biçakaj-Briskaj, Broshka-Shkumiza, Kajani-Shkëmbi, Budini-Bletëza, Dushkani-Dushkaja, Koçani-Koçaj, Isufmuçani-Muçani, Terbsaçi-Rrushnaja, Viskiqi-Vendkeqi, Babja-Shulorja, Dragostunja-Melqiza, Gizaveshi-Lajthiza, Hotolishti-Balldrethi, Kokreva-Kokrraj, Letmi-Verasi, Vulçani-Gjemthi, Bezeshta-Qyteta, Oraka-Uraka, Rashtani-Ballkuqi, Raica-Suta, Somotina-Bardhaj, Skroska-Shtresa, Straniku-Shqiponja, Vehçani-Shpatza, Jeronishti-Lana, Zavalina-Maskartha, Bejliku-Prona, Bizhdeni-Dafinëza, Gostima-Ujza, Shtermeni-Shkozet, Serica-Verriza, Terepsenishti-Bliza etj. etj.
Vazhdojmë me emërvendet e Juglindjes, tek të cilat konstatohen ndikime maqedone e greke.
Prefektura e Korçës:
Nga 137 fshatra gjithsej nuk ndryshuan emrat e 35 fshatrave dhe ndryshuan emrat e 102 fshatrave (ose 75% e tyre), si më poshtë: Barçi-Bardhi, Belartoja-Mesi, Biranji-Niraj, Boboshtica-Manëza, Bellovoda-Ujë i Bardhë, Bulgareci-Arbëri, Çiflik Shemoll-Fushëkuqi, Dersniku-Lakthi, Dishnica-Mullias, Drenova-Thanëza, Dvorani-Kurtaj, Kamenica-Mulçija, Orman Çiflik-Gjashtë Dëshmorët, Polena-Pullazi, Porodina-Rushaj, Pulaha-Pulaj, Ravoniku-Rafshaj, Rembosi-Drithas, Vashtemija-Vashëza, Vinçani-Vinjolli, Voskopi-Vreshtëza, Nikolica-Nikaj, Sinica-Mollëza, Kolaneci-Kalaji, Liboniku-Shelgasi, Pirku-Prika, Plovishti-Plepaj, Pocesta-Prita, Vloçishti-Reza, Zvirina-Burimasi, Brozdoveci-Degaj, Peshtani-Brinjari, Rosoveri-Rosaj, Toroveci-Koroziu, Varvara-Varrëza, Vrepcka-Harabeli, Xerja-Kryebardha, Doberçani-Shkrepaj, Copeli-Kopshti, Moglica-Liresi, Zemblaku-Zembraj, Podgorija-Temali, Zvezda-Gelqerasi, Posteci-Shen Pali, Gjergjevica-Gjergjaj, Kushova-Pishaj, Lozhani-Vreshtari, Osoje-Bredhasi, Tresova-Hijëza, Grabocka-Kueba, Leshnje-Lathias, Lubonja-Dashasi, Panariti-Dashamiri, Stratoberdha-Ushtriza, Treska-Arishta, Trebicka-Tribigasi etj. etj.
Tani vijojmë me Jugun e Shqipërisë, ku hasen ndikime greke.
Nënprefektura e Leskovikut: Nga 32 fshatra, nuk i ndryshuan emrat e mëparshëm 12 prej tyre, ndërsa i ndryshuan emrat 20 fshatra, si: Cercka-Bukëz, Çarshova-Mazaraku, Hosecka-Shpati, Leshova-Ripas, Pobickë-Vashëza, Postenan-Morriza, Radanj-Rradha, Radat-Rrodhëza, Rodohova-Punmira, Sarandopori-Vehaj, Vrepcka-Pjeshkëza, Izgar-Shkoza, Kovaçisht-Farkaj, Kreshova-Dardhas, Melani-At Stathaj, Mbreshtani-Breshta, Toranik-Ahishta, Zguraleci-Guraleci.
Nënprefektura e Kolonjës:Nga 50 fshatra gjithsej, 22 fshatra nuk i ndryshuan emrat, ndërsa 28 fshatra i ndryshuan emrat e mëparshëm, si: Bejkova-Bujarasi, Borova-Pishaj, Gostivishti-Rrushkaj, Kodra-Kreshniku,Mesiçka-Mshikza, Psari-Peshkasi,Rehova-Bubullina, Vodica-Shenkolli, Zharkanji-Zezaka, Gozhdarazhde-Çmershi, Kamniku-Gurishtë, Leshnja-Lajthia, Radimishti-Gurëza, Bezhani- Grykaj, Koseli-Kedhasi, Skorovoti-Shendelli, Mileci-Kroj i Madh, Lencka-Gurë i Bardhë, Orgocka-Pendari, Selinicë e Pishës-Pyllasi.
Në komunën e Qendrës, nga 80 fshatra, nuk ndryshojnë emër vetëm 22 fshatra dhe e ndryshojnë emrin 58 fshatra (75 % e gjithë fshatrave), si më poshtë: Derviçan-Kukel,Dhoksat-dushka, Dhuvjan-Pronjat, Frashtan-Arbëri, Goranxi-Gur i Zi, Gorice-Bregu, Grapshi-Gravë, Hashova-Drague, Kakozi-Miraj, Nokova-Visi, Palokastra-Kështjella, Sofratika-Shufrati, Saraqinishta-Gjerni, Tranoshishta-Trandaj, Vanista-Vëneshta, Cepuna-Çepaj, Zhulat-Shulaj, Dropull-Fusha e Drinit, Deshnica-Dërrasa, Hoshtova-Kodra, Nivani-Nënmali, Sheperi-Sipër, Topova-Lajthiza, Konispoli-Çamëria, Çuçat-Cuca, Aligat-Trilagje, Dishat-Vishëza, Ninat-Nënëza, Perdhihor-Fëllenza, Çiflik-Fushaj, Grave-Lajthizë, Grazhdan-Drizë, Kakat-Kalaj, Kullurice-Kulperi, Qeburja-Rinia, Soponiku-Botkuqi, Zmineci-Dimnori, Theollogo-Rapëza, Vagalati-Vlaga, Vrina-Vrima.
Nënprefektura e Delvinës:
Nga 41 fshatra gjithsej, nuk ndryshuan emrat 3 fshatra dhe i ndryshuan emrat 38 fshatra, si më poshtë:Brailat-Brrylaj, Kokodhiq-Merinoti, Kardhikaq-Kërthias, Kalase-Rebesh, Karakaxh-Pemza, Kopaçe-Ferras, Kongoc-Kungaj, Lefterhor-Liria, Mavropulli-Zezar, Mesopotam i Poshtëm-Meslumaj i Poshtëm, Mesopotam i Sipërm-Meslumaj i Sipërm, Palavli-Pallati, Senica-Kullosaj, Vergo-Purteka, Dhrovjani i Sipërm-Kastrioti i Sipërm, Dhrovjani i Poshtëm-Kastrioti i Poshtëm, Leshnica e Sipërme-Lajthiza e Sipërme, Leshnica e Poshtme-Lajthiza e Poshtme, Çerkovica-Rrethina, Valahove-Vllazeri, Ardhosova-Ardhas, Dhivri-Dibri, Ymer Efendi-Omertaj etj.
Nënprefektura e Tepelenës: nga 54 fshatra gjithsej, nuk ndryshuan emrin e mëparshëm 18 fshatra dhe 36 fshatra (60 % e tyre) e ndryshuan emrin e mëparshëm, si më poshtë: Breçishta-Fatosi, Berça-Grykëza, Hormova-Hardhija, Kashishta-Zallishta, Labovë e Madhe-Laborë e Madhe, Labovë e Vogël-Laborë e Vogël, Memaliaj-Sharkaj, Mexhgorani-Merguraj, Peshtani-Qyteza, Veliqoti-Veliaj, Kalivaçi-Donije, Kamshishti-Mesari, Koshtani-Gershtanizi, Levani-Luani, Qesarati-Qeshaj, Lapmartallozi-Qafëza, Mahmut Gjinaj-Gjinaj, Matoha Sanaj-Mataj, Salarija-Shpati, Gllava-Çukëza, Zvori-Burimi, Komari-Kodrina, Maricaj-Merjani, Rabije-Lisi, Selcka-Kopshtina, Zhabotika-Majasi etj.
Prefektura e Beratit: Nga 137 fshatra gjithsej, nuk ndryshuan emrat e 84 fshatrave dhe ndryshuan emrat e 53 fshatrave, si më poshtë: Bistovica-Kështjellëz, Dobroniku-Bukuranje, Gjoroveni-Mali Plak, Kulalakut-Lahut, Mbolan-Bajames, Uznova-Fushgjata, Velobishti-Defrimi, Vetoniku-Dardhanj, Kuçova-Vajguri, Qereshniku-Qershajn, Çoragjaf-Qafaj, Plashnik-Kreshnik, Drenovica-Drithas, Sllanica-Shenjas, Velmishti-Fatmiri, Malishova-Karaflanj, Poliçani-Rosanjë, Hallvaxha-Kodras, Polozhani-Pëllumbas, Skrevani-Shkrepaj, Vokopola-Kryegregas etj.
Prefektura e Vlorës:
Nënprefektura e Himarës: nga 7 fshatra, nuk ndryshuan emrat 4 prej tyre dhe i ndryshuan emrat 3 fshatra, si më poshtë: Qiparo-Gjinovleshi, Dhërmi-Gjolekaj, Vuno-Malaj, ndërsa Himara, Palasa, Kudhësi dhe Piluri nuk ndryshuan nga forma e parë.
Nënprefektura e Vlorës: Nga 91 fshatra gjithsej, nuk ndryshuan emrat për 56 fshatra dhe ndryshuan emrat e 35 fshatrave si më poshtë:Tophana-Lagjja e Flamurit, Varosh-Kaçanik, Drashovicë-Drangaj, Kropisht-Fjerza, Movrovë-Fitorja, Budina-Verri, Golimbas-Pellambas, Ploça-Amantina, Sevaster-Kunorë, Velçe-Shpellaj, Brataj-Shkambi i Kuq, Gumenicë-Bigaj, Vranishtë-Zallishtë, Ramicë-Ramaj, Smokthinë-Zhgabaj, Brusja-Limaj, Gerneci-Arza, Karbunari-Thengjillas, Treshovë-Kështjellë, Bestrovë-Plepaj, Hoshtimë-Ushtimë, Kerkove-Shkrepaj, Zvernec-Rrethujëza, Bunavi-Verore, Aliban-Aliasi, Grabian-Gropaj, Novoselë-Katund i Ri, Sofratinë-Sopi.
Nënprefektura e Sarandës:
Nga 24 fshatra gjithsej, nuk ndryshuan emrat e 10 fshatrave dhe ndryshuan emrat e 14 fshatrave (60 % e fshatrave), si më poshtë: Saranda-Zogaj, Metoq-Metaj, Trembull-Tremburi, Gjiashte-Gjashte, Karalibaj-Likaj, Kalive Shushi-Sheshi, Bredan-Brija, Çaush-Rreshteri, Vermero-Kalina, Çiflik Vana-Vena, Ksamili-Mulliri, Hundecovë-Hundaj.
Emrat e këtyre njësive vendore të marra në analizë kishin ndikimet më të mëdha dhe pësuan ndryshime dërrmuese. Nga gjithsej 1233 fshatra, nuk i ndryshuan emrat e mëparshëm vetëm 471 fshatra, ndërsa 762 fshatra ( 62 % e totalit) i ndryshuan emrat e mëparshëm.
Por kemi dhe nënprefektura, ku ndikimet qenë më të vogla dhe për rrjedhojë edhe ndryshimet pati fare pak. Këto nënprefektura në brendësi të vendit dhe në periferi pothuajse nuk kanë rënë nën pushtim ndaj dhe kanë pasur dhe ndikime të më pakta.
Nënprefektura e Burrelit: Nga 164 fshatra gjithsej ( se atëherë Burreli kishte në juridiksion edhe fshatrat komunave Lurë dhe Selishtë, si dhe disa fshatra të Mirditës) ndryshimi përmbajtësore pësuan vetëm 10 fshatra, si: Bishkashi-Pishkashi, Klosi-Dullinjasi, Bejni-Shkreptima, Derjani-Derëgjani, Boshiqi-Krismajt, Kome-Këmbaj, Midha-Millëz, Karica-Karriza, Fsheti-Fshati, Shlliu-Shenllija.
Nënprefektura e Mirditës: Nga 45 fshatra gjithsej asnjërit nuk i ndryshoi emri. Nënprefektura e Pukës:Nga 50 fshatra gjithsej, ndryshuan formën e parë vetëm dy fshatra: Spas -Shpëtimi dhe Vau i Spasit-Vau i Shpëtimit. Nënprefektura e Lezhës: Nga 83 fshatra gjithsej, ndryshoi emri i vetëm një fshati: Krajmi-Skaj.
Nënprefektura e Malësisë së Madhe: Nga 94 fshatra gjithsej, vetëm 14 fshatra morën emër të ri, si: Dobre-Nënkodër, Potgore-Rranxë, Bogiq-Trojë, Kamice-Vau, Llazan-Vneshtë, Zhupa-Tregu, Okol-Rrethi, Stare-Katund i Vjetër, Goraj-Malishtë, Gradec-Qytezë, Bratosh-Vllaznia, Rahovica-Kodra, Vermoshi-Orajt, Vrata-Grykë.
Nga 436 fshatra të këtyre 5 nënprefekturave morën emra të rinj vetëm 27 fshatra, ndërsa 409 fshatra ruajtën emrat e mëparshëm. Pra, ndryshuan emrat e mëparshëm vetëm 7 % e fshatrave të tyre.
Siç e konstatoni për disa fshatra bëhet shqiptimi i drejtpërdrejt i emrit të huaj në shqip. Sigurisht, kur përkthimi i drejtpërdrejt na jep një emër jo fort të këndshëm e të dëshirueshëm, duhet menduar për të gjetur një formë tjetër më të pranueshme. Disa fshatra të tjerë i morën emrat e rinj duke pasur parasysh pamjen fizike të tyre, relievin dhe pozicionin gjeografik, si p.sh. Pishaj, Kërrabaj, Bregasi, Kreshta, Rrafshorja, Bishtorja, Kurrizaj, Lëndina, Lisi i Madh, Lisi, Shkoza, Gropaj, Lugina, Kodraj, Bregorja, Shkambi, Shpatinaj, Shpati, Zallishta, Verriza, Pishaj, Driza, Shkrepaj, Dimnori, Hijëza, Qyteza,Lajthia, Fushgjata, Mali Plak, Qafaj, Kodras, Verri, Shkamb i Kuq, Plepaj, Shkoza, Ahishta, Pyllasi etj.. Të tjerë fshatra i morën emrat e rinj duke pasur parasysh vlerat prodhuese të fshatit, si p.sh. Pjellorja, Burimi, Thatina, Thatushi, Kumbulla, Gështenja, Kështenja, Vreshtëza, Vëneshta, Kullosaj, Kopshti, Kungaj, Bajamas, Drithas, Arza, Pjeshkëza, Dardhas, Hardhija etj. Të tjerë duke pasur parasysh vlerat etiko –qytetare të atyre fshatrave dhe të banorëve të tyre, si p.sh. Shqiponja, Trimaj, Tryezëgjana, Dashamiri, Dëshira, Dafinëza, Ushtima, Ujmira, Bukuranje, Vashëza, Defrimi, Morrina, Pellambas, Lagjeja e Flamurit, Fitojra,Kreshniku, Kështjellë, Verore, Bukëz, Punmira, Rrodhëza, Mshkiza, Pendari etj. Sigurisht, në të gjithë këtë mori emrash ka edhe gjetje jo të përshtatshme, si p.sh. Bukuroshi, Floriri, Bukuroshi i Epër e Bukuroshi i Poshtëm, Miroshi, Thëllenza, Miraj, Vashëza, Defrimi, Morrina, Mshkiza, Punmira, Rrodhëza, Rreshteri, apo Kastriot i Poshtëm dhe Kastriot i Epër në Gjirokastër, kur ishte dhe u listua përsëri fshati Kastriot i Dibrës etj. Mangësi të tilla janë të pashmangshme, por të korrigjueshme. Megjithatë kjo ishte një punë shkencore e vërtetë e serioze, që duhet konsideruar si bazë nisje. Ndaj, pikërisht këtu duhet të nis edhe starti i sotëm.
Të gjithë ata shtete e kombe që janë patriotë të mëdhenj për vendin e tyre janë në ballë të zhvillimit, mirëqenies e të politikës botërore. Ndaj, mendojmë se ka ardhur koha që kjo punë shkencore e nisur në kohën e mbretërisë së Zogut të zyrtarizohet edhe një herë nga qeveria e sotme shqiptare. Dhe jo vetëm të lihet në letër, por të zbatohet me rreptësi. Ky do të ishte fillimi i të folmes shqip nga shqiptarët.
*Publicist, historian.
NOA
