Berlin, 1 shtator, NOA - Historiani Hans-Joachim Voth i jep monedhës Euro vetëm 5-vjeçar kohë për jetëzgjatjen e saj. Gjatë një interviste me “Der Spiegel” ai ka pohuar kontinenti ka një larmi shumë të ndryshme kulturore për të garantuar një monedhe të vetme. “Do të ishte më mirë nëse Gjermania dhe ekonomitë e tjera të forta, ta lënë zonën e Euros”.
Profesor Voth, sa kohë mendoni se do mbijetojë monedha Euro?
- Deri pesë vjet. Euro nuk mund të mbijetojë në formën e sotme. Ne sigurisht mund të bëjmë një bashkim të plotë transferimi nga vendet e Eurozonës, të plotë me obligacionet në euro dhe rishpërndarje masive fiskale. Në këtë rast, ne do të kemi një Euro të ndryshme se ajo që fillimisht ishte konceptuar dhe iu premtua votuesve. Në fund, në qoftë se kryetarët e shteteve dhe qeverive nuk duan që kjo të jetë e mundshme, Euro do duhet të shpërbëhet.
Pse nuk mund të mbijetojë Euro?
- Edhe marrëveshjet e këqija ekonomike mund të mbahen për një kohë të gjatë. Por pyetjet e vërteta janë: Kujt i ndihmojnë? Sa kohë mund të qëndrojë një dhimbje? Dhe çfarë është përdorur? Euro mund të mbijetojë teknikisht, por kështu sulmet në tregjet e bonove do jenë në rritje.
Cila mendoni se është ndër reformat absolutisht të nevojshme për të konsoliduar ekonominë gjermane? - Qeveria duhet të riparojë buxhetin. Si edhe shpenzimet për njësi pune për rënie nga 10 deri në 15 përqind.
Gjermania ka qenë mesatarisht e suksesshme në bërjen e kësaj që nga fillimi i vitit 2000. Pse nuk duhet të punojmë për Spanjën?
- Në Gjermani, madje edhe në Holandë, sindikatat janë mjaft të besueshme, kur është fjala për të bashkëpunuar, dhe qeveritë në të dy vendet mund të presin të ketë konsensus. Kjo zgjidhje konsensusi me bazë nuk ekziston në Spanjë. Këtu, nuk kemi një lëvizje si DGB (Konfederata e Sindikatave Gjermane. Ne duhet të fillojmë t’i marrim seriozisht dallimet kulturore në Bashkimin Evropian. Spanjollët thjesht nuk janë si holandezët dhe grekët nuk janë gjermanët.
A është pozicioni juaj se zgjidhja për këtë gjendje të zgjatur krize, është nisur nga një vend i BE-së? - Kjo varet se si BE-ja dëshiron ta zgjidhë krizën. Nëse dëshiron të bëhet ndonjë gjë më shumë se vetëm bashkimi i një transferimi, disa vende kanë nevojë ta lënë zonën e Euros. Të dyja këto janë teknikisht të realizueshme.
Cili vend duhet të heqë dorë nga Euro dhe të kthehet në monedhën e vet kombëtare?
- Do të ishte më e thjeshtë që të jenë vendet e forta ato që largohen jashtë. Kjo do të ishte shumë më e lehtë për Gjermaninë se sa për Greqinë, sepse janë gjithmonë bankat që janë problemi në raste të tilla. E dyta, është që vendi të ketë gati një monedhë me hapa të buta nga rrjeti Euro, pasi qytetarët do kërkojnë paratë e tyre në të holla. Atëherë sektori bankar është thyer. Dhe sa herë që një vend nuk lejon që njerëzit t’u ikin llogaritë e tyre, siç ishte rasti në vitin 2001 në Argjentinë, konsumi dhe investimet pësojnë kolaps.
Gjermania nuk do ta ketë këtë problem. Por cilat janë pasojat me të cilat vendi do të përballej? - Njerëzit në të gjithë botën do të vinin të shkëmbenin paratë e tyre në marka gjermane. Bankat do të humbisnin paratë e tyre të investimeve në monedhë të huaj, por ato do të marrin depozita edhe më shumë për asgjë. Kjo do të çojë në një vlerësim (për markën gjermane). Dikush mund të argumentojë mbi atë që do të jetë e mirë apo e keqe për Gjermaninë. Dhe, në këtë rast, monedha kombëtare mund edhe një herë të përdoret si një tampon për krizat.
A nuk do të ishte braktisja e përbashkët e monedhës Euro, një shenjë e kobshme për vdekjen e gjithë projektit të BE-së?
- Unë besoj se pasojat e përfundimit të Euros kanë qenë të ekzagjeruara. Jo çdo ide memec ekonomike duhet të jetë e mbrojtur deri në fundin e hidhur. Evropa është pafundësisht më shumë se Bashkimi Evropian dhe Bashkimi Evropian është pafundësisht më shumë se Euroja.
Pse mendoni se Euro ishte një ide e heshtur?
- Sepse, në thelbin e vet, kjo është një zgjidhje e keqe për një problem që nuk ekziston - një objekt politik me disavantazhe ekonomike masive. Të gjithë mendonin se monedha e përbashkët do të shkaktonte të gjitha ndryshimet strukturore në vendet e Eurozonës. Por, pas vitit 2000, normat e ulëta të interesit në zonën e Euros ushqyen rritjen artificialisht në vendet më të dobëta dhe shkaktoi që çmimet e pasurive të patundshme të ngrihen në qiell.
Ky lloj flluske spekulative është e bukur, ndërsa ajo zgjat. Dhe pastaj, vjen zgjimi i ashpër: Rritja ngadalëson dhe rritet papunësia. Bankat kanë dhënë kredi shumë, dhe ato bëhen frena në rritje. Kjo shkakton një rritje në divergjencat strukturore që duhej të ishin të ulëta në fakt. Euro nuk mund të mbijetojë për kohë të gjatë pa pasur nevojë rishpërndarje më të ngushtë mes vendeve anëtare të pasura dhe të varfra ose ekonomitve më fleksibël. Por këto gjëra politikisht janë të pamundshme.
Përpjekjet për të përballuar krizën me masat shtrënguese janë takuar me refuzimet sociale dhe kanë shkaktuar kriza politike. Ky është çmimi që duhet paguar për fillimin e reformave? - Gjatë pesë viteve të ardhshme, për aq kohë sa tatimpaguesit gjermanë nuk ushtrojnë kontrolle në tregjet e bonove, nuk do të jetë një kosto të ulët programi në shumë vende evropiane. Kjo mund të shoqërohet me rritjen e trazirave sociale. Shtrëngimi dhe anarkia janë të lidhura ngushtë. Dhe këto lloj shpërthimesh sociale vetëm përkeqësojnë edhe më shumë gjendjen ekonomike.
- Çdo herë që vendi bëhet politikisht paqëndrueshëm, si rezultat i pasigurisë ekonomike në rritje, ju do të shihni një rënie të papritur të rritjes. Kjo krijon një efekt snob-balling: Presioni nga tregjet e bonove shkakton një reduktim në qeveri për të ofruar shërbime sociale, e cila çon në demonstrata rruge. Kjo shkakton pasiguri në rritje, dhe kontratat e ekonomisë për shkak të gjendjes marrin më shumë dramacitet, shteti do të bëjë edhe më shumë shkurtime.
Megjithatë, një tjetër rezultat i këtij procesi është shkatërrimi i bizneseve të vogla dhe të mesme, të cilat janë menduar si vozitës mbi ujë të demokracive. - Në Greqi, shpenzimet sociale të sotme janë në një nivel krejtësisht të ndryshëm nga ç’ishin në Gjermani në vitin 1930, dhe shteti vazhdon të bëjë shumë për të varfrit. Por nga këto ndryshime, do të ketë dimensione të ngjashme me ato në fazën e fundit të Republikës së Vajmarit.
Çfarë është alternativë për konsolidimin me shkurtimin e shpenzimeve sociale? - Nuk ka më pak trazira në rast se shteti shikon rreth e rrotull për burime shtesë të të ardhurave. Eshtë shumë më e lehtë dhe më pak e rrezikshme për të rritur taksat në vend se shpenzimet e prera pasivisht, veçanërisht nëse vendi ka një ekuilibër të brishtë social.
Çfarë taksave jeni duke iu referuar?
- Taksave të konsumit si ajo mbi vlerën e shtuar, tatimi i duhanit apo taksave të karburantit. Njerëzit jetojnë në periferi ose vetëm jashtë qytetit dhe ata nuk kanë asnjë alternativë për ngarje me makinë.
Përshtati: n.e/NOA (Marrë nga “Der Spiegel”)
