Berlin, 5 shtator, NOA - Ish-kancelari gjerman, Gerhard Shrëder, jep ide mbi mësimet që duhet të nxjerrë qeveria gjermane nga kriza e Eurozonës dhe idenë e tij për të krijuar “Shtetet e Bashkuara të Europës”. Në një intervistë për “Der Spiegel”, ai gjithashtu trajton pretendimet se ka qenë pikërisht qeveria e tij që ndihmoi për të vendosur bazat mbi problemet aktuale të monedhës së përbashkët Euro.
Z. Shrëder, a është Euro në rrezik vdekje?
- Nëse ju shikoni vlerën e jashtme të Euros në raport me Dollarin, ne ishim një herë në 82 cent dhe tani në kuotën 1.40 Euro nuk është në rrezik. Ajo që mungon është një koncept politik rreth saj.
Por, diçka po ndodh krejtësisht gabuar me Euron në këtë moment.
- (Ish-presidenti francez, François) Mitterand dhe (ish-kancelari gjerman Helmut) Kohl, ndoqën dy idetë themelore në krijimin e Euros. Mitterand donte të përmbante fuqinë ekonomike të Gjermanisë në Evropë me anë të një monedhe të përbashkët. Kjo nuk mund të funksionojë. Nëse keni krijuar një monedhë të përbashkët, ekonomia më e fortë do të mbizotërojë. Kohl ishte gabim kur supozoi se monedha e përbashkët do të çonte padyshim në bashkim politik. Dhe kriza që ne jemi duke përjetuar, e bën mjaft të qartë se ju nuk mund të keni një monedhë të përbashkët, pa një politikë të përbashkët fiskale, ekonomike dhe sociale.
Ju thatë të njëjtën gjë para se të bëheshit kancelar dhe pastaj ju nuk e ndoqët atë. - Europa është një arrë shumë e vështirë për të goditur. Gjithkush që e ka bërë ndonjëherë këtë gjë, e di mirë. Kjo është arsyeja pse unë jam gjithashtu në mëdyshje për të kritikuar administratat tani në pushtet. Unë pranoj se do të doja të kisha arritur më shumë. Kur isha në zyrë, unë do të të pëlqeja ta sillja procesin kushtetues evropian në një përfundim të kënaqshëm. Por kjo dështoi për shkakun tonë.
Helmut Kohl ju fajëson ju për krizën, duke argumentuar se keni qenë shumë i shpejtë për ta pranuar Greqinë në zonën e Euros. A do të thotë kjo se ju jeni për të fajësuar një shpartallim të Euros?
- Kushdo që e konsideron këtë çështje në mënyrë të drejtë e di se kjo nuk është e vërtetë. Në atë kohë, ishte Komisioni Evropian që mendonte se kushtet ishin plotësuar. Të gjitha grupet përkatëse në Parlamentin Evropian ranë dakord për pranimin e Greqisë në zonën e Euros, ashtu si edhe ata të qendrës së djathtë, Bashkimi Demokratik Kristian, CDU dhe FDP. Vetëm CSU u kundërshtua.
Banka Qendrore Evropiane (ECB) është gjithashtu duke ngritur akuza kundër jush, domethënë se administrata juaj zbuti kriteret e Traktatit të Mastrihtit - që është Pakti i Stabilitetit dhe Rritjes.
- Tani që është një kritikë që duhet të merret më seriozisht. Por duhet të marret parasysh konteksti. Reforma forcon aspektin e rritjes së paktit. Ishte e rëndësishme për ne në Gjermani, sepse ne kishim nisur Axhendën 2010 (programin e reformave strukturore). Ne kishim një ekonomi staniacioni në Gjermani. Ne ishim të vendosur edhe për të zbatuar reformat, për të rregulluar sistemin e sigurimeve shoqërore me kushtet e reja. Prandaj, ka pasur një nevojë për të dalë nga staniacioni me një program për stimulimin ekonomik. Në këtë situatë, dhe për shkak të reformave të brendshme, ne ishim të detyruar që të theksohet komponenti i rritjes së Paktit. Dhe kjo ishte në fund e suksesshme. Ne i bëmë detyrat tona të shtëpisë, aq sa Axhenda 2010 ishte e shqetësuar. Tani vende si Franca dhe Italia kanë arritur deri në kushte të vështira.
Ju thoni se kjo është një arrë e vështirë për të goditur. Por ajo që Evropa ka nevojë është shpejtësia dhe ndikimi. A mendoni se kjo Evropë është e aftë për 27 kombet e saj?
- Gjermania dhe Franca nxori një sinjal të fortë me planin për një qeveri evropiane ekonomike - nëse ata janë seriozë në lidhje me të. Kjo është qasje e drejtë dhe parakusht për instrumentin e duhur, dmth bonot në euro.
Merkel është akuzuar se ka qenë shumë e lëkundur dhe tepër kontradiktore.
- Ka një ndryshim mes të qenit lider politik i Bashkimit Europian i njërit nga 6 apo edhe 10 vendet e zhvilluara, me një nga 27. Kur është fjala për ekonomitë e tyre, 27 vende janë edhe më të ndryshme se kurrë më parë.
Kjo tingëllon sikur keni qenë duke u përpjekur për të mbrojtur kancelarinë.
- Jo, por për ata që janë kaq të shpejtë të kritikojnë, do të doja të thoja: Nuk mund t’i ulni pak tonet? Është punë e vështirë, duke bërë përparim në një Europe me 27 vende. Dhe unë nuk jap kredi në qeverinë për këtë, edhe nëse kjo është qeveria që unë do të doja të shihja në pushtet.
A e ka qeveria federale një strategji?
- Tani më shumë se në fillim. Unë jam kritike e atyre që besonin në fillim se ata mund të mbijetonin në frontin e brendshëm politik nga rënia e Greqisë, pa pasur nevojë të vuajnë në frontin politik evropian. Ata e dëgjuan zërin e rrugës. Ky ishte një gabim i madh. Ata me sa duket e njohën këtë gabim. Vendimet e marra nga Gjermania dhe Franca janë duke lëvizur në drejtimin e duhur. Ajo do të jetë plotësisht e gabuar për ta kundërshtuar atë. Për këtë arsye, unë supozoj se partia ime do ta mbështesë atë në Bundestagun (parlamenti federal i Gjermanisë), e cila unë mendoj se është absolutisht qasje të drejtë.
Përvoja gjatë viteve në Evropë është se shumë marrëveshje janë bërë, vetëm për t’i thyer kur është e nevojshme. Pse dikush duhet të besojë se kjo do të ndryshojë ndonjëherë?
- Dobësia e Mastrihtit dhe Paktit të Stabilitetit e Rritjes ishte mungesa e kontrollit politik. Merkel dhe Sarkozi tani janë duke marrë hapa për ta korrigjuar këtë. Por, kur arrin në përfundimin e vet logjik, kjo do të thotë se vendet do të duhet të heqin dorë nga disa gjëra të sovranitetit të tyre kombëtar.
Si saktësisht?
- Komisioni Europian ose një ministër Financash do të duhet të ruajë të drejtën e iniciativës, por mekanizmat e kontrollit do të duhet të demokratizohen. Parlamentet kombëtare nuk mund të pritet që të pranojnë një humbje të sovranitetit mbi çështjet buxhetore, pa mekanizma të kontrollit parlamentar duke u zbatuar në vende të tjera. Vendimet e marra nga parlamentet kombëtare duhet të përfundojnë deri në Parlamentin Evropian, si autoriteti përfundimtar. Një qasje e mundshme do të ishte që parlamenti të formonte një komitet të veçantë, i cili do të përbëhet nga anëtarët e zonës Euro dhe të marrë funksione të kontrollit. Transferimi i të drejtave të tilla parlamentare për çdo komision ekspertësh do të paraqiste një rrezik serioz, sepse kjo do të shoqërohet me shkurtim të demokracisë.
A do të besoje te Parlamenti Europian për të kryer këtë detyrë? - Po, sigurisht. Ky lloj i mekanizmit të kontrollit parlamentar është i nevojshëm, dhe nëse rezultatet e krizës në problemet që kemi diskutuar korrigjohen, ka një anë të mirë të krizës.
Dhe çfarë ndodh pas kësaj?
- Komisioni do të duhet të shndërrohet në një qeveri që është e kontrolluar, në terma parlamentare, nga Parlamenti Europian. Kjo përkthehet në “Shtetet e Bashkuara të Evropës”. Ministri gjerman i Punës, Ursula Von der Leyen është tërësisht i saktë në këtë drejtim. Politikanët konservatorë dhe anëtarët e administratës kanë bërë gjithashtu thirrje për të njëjtën gjë tani.
Por kjo është një Evropë e modeluar pas ideve gjermane të politikave fiskale, ekonomike dhe sociale, të cilat i morën dhe vendet e tjera. - Ky është një koncept i arsyeshëm, një koncept gjerman. Nëse ka një gjë që jemi dakord është se ne kemi nevojë për një përzierje të arsyeshme, trans-nacionale për nxitjen e rritjes ekonomike nga njëra anë dhe masave të ashpra, nga ana tjetër. E ky nuk është një koncept gjerman. Shikoni Skandinavinë, ku ju shihni evropianë të mirë dhe të kërkoni në Holandë apo Austri. Ata janë të gjithë evropianë të mirë.
Por kjo është më shumë një evropiane veriore dhe jugore, nuk është një ide evropiane. - Unë nuk e di për këtë. Grekët janë të detyruar tani të ndjekin një politikë shtrënguese të paktën po aq të rreptë sa atë që të tjerët janë duke bërë.
Dhe në qoftë se ajo nuk është e mjaftueshme, vendet e pasura, veçanërisht Gjermania, do të jetë në bazë të projekt-ligjit. - Nëse shikojmë në të dhënat ekonomike, Gjermania, si një komb eksportues dhe i industrializuar, ka përfituar pafundësisht nga Euro. Kjo vetëm për mënyrën se si është. Ne do të duhet t’u shpjegojmë njerëzve të mirat që kemi nxjerrë nga Euro, ato ekonomike, shoqërore dhe politike. Ne do të kemi për të shpjeguar se në një zonë valute të përbashkët, ju të pranoni një përgjegjësi të përbashkët për këtë monedhë dhe të hiqni dorë nga të drejtat e sovranitetit.
Kjo është ajo që Traktati i Lisbonës thotë. - Këto traktate janë të rëndësishme për situata specifike historike. Dhe kur ato të ndryshojnë, traktatet duhet të modifikohet.
Lisbona duhet rishikuar? - Po. Sepse Traktati i Lisbonës është një kompromis. Qëllimi ynë fillestar ishte për të krijuar një bashkim politik me kushtetutën europiane, e cila u mund në referendum. Por është e rëndësishme të thuhet se nuk ishte faji i Gjermanisë. Tani që kriza ka theksuar se gjërat që nuk mund të bëheshin deri më tani janë të nevojshme për ta kapërcyer atë, ne duhet të përfitojmë nga rasti.
Si është menduar për të punuar? Traktati kushtetues dështoi për shkak të referendumeve në Francë dhe Holandë - që konsiderohen pjesë thelbësore e Evropës. - Situata ka ndryshuar. Kjo krizë paraqet një mundësi e madhe për të krijuar një bashkim real politik në Evropë. Por politikanët pro-evropianë gjithashtu duhet të luftojnë për të.
Ju dhe Euro - Nuk ishte dashuri në shikim të parë. Çfarë u ktheu juve në një Europian, kur keni qenë në zyrë? - Unë një herë i referova Euros si “një fëmijë i neveritshëm i parakohshëm”, sepse e ndjeja se bashkimi politik ishte i nevojshëm. Kur isha në detyrë, u bë e qartë për mua se Euro kishte krijuar një situatë të re që, që në qoftë se ndërpritej, do të kishte pasoja katastrofike ekonomike dhe politike. Kështu, në zyrë unë mësova se vlerësimi im ishte i papërshtatshëm. Shtoj këtu edhe zgjerimin e BE-së në vitin 2004 me përfshirjen e 10 vendeve të tjera. Kjo me siguri do të ketë qenë e preferueshme për të arritur një integrim më të thellë se më parë. Por kjo nuk ishte historikisht e mundur.
Pse jo? Pse nuk mundet që dikush të ketë thënë: Ju do të duhet të prisni një moment. Shtëpia duhet të jetë stabilizuar më parë, para se të ndërtohej një shtesë?
- Ky do të kishte qenë një pozicion i pambrojtur vis-à-vis për evropianët lindorë, të cilët vuajtën për gati pesë dekada nën ndarjen e Evropës dhe shtypjen. Një pozitë gjermane e këtij lloji do të kishte qenë e pamendueshme, sidomos në drejtim të Polonisë. Këto janë vende evropiane, ashtu si dhe vendet e Ballkanit Perëndimor janë pjesë e Evropës. Por ne nuk mund të themi për serbët sot: Prisni për një kohë. Dhe problemet e vërteta nuk janë edhe nuk vijnë nga këto shtete të reja anëtare.
Atëherë nga vijnë?
- Britania e Madhe është duke shkaktuar problemin më të madh. Ajo nuk është pjesë e Eurozonës, dhe ende britanikët gjithmonë duan të thonë fjalën e tyre në hartimin e një zone ekonomike. Kjo bie në kundërshtim. Dhe përveç kësaj, britanikët kanë qenë shumë skeptikë në lidhje me çdo hap të integrimit.
Në të vërtetë, ata kanë qenë obstruksionistë? - Po. Unë kam qenë fillimisht i mendimit se Britania e Madhe do të mund të trajtohej si Franca. Por ajo që ishte anashkaluar, është se Britania e Madhe ende e sheh veten në një lloj pozicioni mes Shteteve të Bashkuara nga njëra anë dhe Evropës nga ana tjetër. Me fjalë të tjera, është në një pozicion "në mes". Dhe kjo është e papranueshme.
Por nëse nuk punon asgjë me Britaninë e Madhe, çfarë roli mund të luajnë britanikët në të ardhmen?
- Vendimi për konfigurimin konkret të qeverisë ekonomike mund të bëhet vetëm nga anëtarët në zonën e Euros, dhe jo nga Këshilli si një i tërë.
Polakët dhe të tjerët nuk do të qëndrojnë për këtë. Kjo do të shkaktojë tronditje.
- Polakët dhe të tjerët do ta kuptojnë atë. Do të kenë një rol sa më të shpejtë ata janë bërë anëtarë të zonës Euro.
Atëherë ne do të kemi një fund të Evropës me dy shpejtësi.
- Por ne kemi tashmë një kohë të gjatë në zonën e Euros. Ne duhet ta marrim seriozisht idenë e një Europe thelbësore. Përndryshe Evropa dhe vendet e saj do të zhyten në mungesë lidhje midis Azisë nën udhëheqjen e Kinës, nga njëra anë, dhe një Amerike të rifreskuar, në të cilën unë besoj. Evropa, imagjinoni është një Europë më e integruar, plotësuar me anëtarësimin e Turqisë, nga njëra anë, dhe shoqërimit me Rusinë, në anën tjetër. Ky është shansi për ta mundësuar Europën që të veprojë në një fushë loje të niveluar me Azinë dhe Shtetet e Bashkuara. Përndryshe unë nuk shoh asnjë mundësi të vogël për vendet evropiane që të ruajnë rëndësinë e tyre. Evropa duhet të zgjohet.
A është ajo drastike?
- Po. Nëse keni nevojë për një shembull, vetëm t’i hedhim një sy Samitit të Klimës në Kopenhagë. Çfarë ka ndodhur atje, duke folur politikisht? Çfarë ka ndodhur është se as Bashkimi Evropian dhe as vendet e tij, nuk kanë luajtur një rol aty. Tani që ne jemi duke folur për çështjet globale, a janë tregjet financiare ato që drejtojnë botën? - Ne kemi bërë disa propozime për të rregulluar ato tregje në mënyrë financiare më efikase.
Askush nuk ishte duke qeshur në Samitin e G-20 në 2009, por askush nuk bëri gjë se. - Ky është problemi. Arkitektura e re financiare në botë mund të jetë vetëm në kuadrin e G-20-s. G-8 nuk mund ta bëjë më këtë.
Ndoshta është me të vërtetë e vërtetë se bota e vërtetë e globalizuar është një botë e para, por jo e politikës? - Kjo është shumë disfatiste për mua. Natyrisht, politikanët kanë një kohë të vështirë të tyre, sepse ata nuk mund thjesht ta bëjnë atë ose të marrin vendime pa i justifikuar ato më parë.
Dhe kjo vjen nga ju. - Por sigurisht se edhe unë jam i vetëdijshëm se demokracia nuk funksionon në këtë mënyrë. Demokracia është e ngadalshme, ndërkohë që tregjet janë të shpejtë. Por kjo nuk do të thotë se politikanët duhet të dorëzohen në fytyrën e tregjeve.
Përshtati: n.e/NOA (Marrë nga “Der Spiegel”)
