Blerja e një shtëpie është një investim që më parë kërkon një studim të detajuar të mundësive financiare, asaj ç’ka të nevojitet dhe asaj ç’ka ofron tregu. Secili vendos balancën e tij midis të gjitha këtyre. Janë një mori gjërash që duhet parur parasysh para marrjes së një apartamenti, që pastaj të mos pendohesh për vendimin e marrë dhe jetesa të të kthehet në makth, për shkak të zhurmës, cilësisë së keqe të punimeve, problemeve me dokumentacionin, pamundësia për të shlyer kredinë, etj.
Inxhinierë ndërtimi si edhe specialistë të agjencive imobiliare këshillojnë një kujdes në detaje ndaj blerësve të apartamenteve për vetë faktin se kemi të bëjmë me një investim afatgjatë dhe tepër të kushtueshëm për një numër të madh të familjeve shqiptare. Vigjilenca bëhet më e madhe në rastet kur apartamenti blihet nëpërmjet financimit me kredi, çka do të thotë që krahas vlerës reale të kredisë duhen shlyer edhe interesat në favor të bankës.
Zona ku ndodhet shtëpia, infrastruktura, gjendja fizike e ndërtesës, afërsia me qendrat shëndetësore dhe arsimore (blerja nuk është si qiraja që mund ta ndërrosh lehtë nëse të mërzitet) dhe punime, janë të parat që verifikohen këshillojnë specialistët. Por, ajo që sipas tyre qëndron në krye, është siguria. Studimi i truallit të ndërtimit mbi rreziqet nga tërmeti, rrëshqitjet e tokës, shembjet, etj., është një detyrim ligjor i kompanive të ndërtimit, por kjo nuk i heq të drejtën qytetarin që të bëjë disa “hetime” edhe nga ana e tij. Në Tiranë apo qytetet të tjera ka mjaft gjeologë, të cilët kanë informacione më të detajuara mbi zonat e ndërtimeve. Sigurisht, ai nuk mund të bëjë një vlerësim 100 % të saktë me të dhëna rrethanore, por vlen për të krijuar një ide.
“Një specialist i fushës mund të konstatojë se mbi çfarë toke po ndërtohet/është ndërtuar objekti. Por vetëm duke analizuar llojin e truallit, nuk mund të arsyetojë nëse objekti është ndërtuar në mënyrë të gabuar apo të rregullt, pasi strukturat projektohen për lloje të ndryshme tokash. Është në funksion të këtyre tokave që bëhet llogaritja e konstruksionit”, – shpjegon një inxhinier ndërtimi.
Verifikimi i cilësisë së punimeve të pallatit janë një sfidë më vete. Sigurisht që ju do t’i besoni agjentit tuaj imobiliar apo fjalës së pronarit të ndërtesës, por duhet të bindeni vetë për atë që po blini. Ankesa të tilla që kanë të bëjnë me futjen e lagështirës nga muret, mosfunksionimi i ashensorit apo ngushtësia e tij, instalimet e dobëta elektrike, punimet hidraulike pa cilësi, papërdorshmëria e një pjesë të ambienteve, madhësia e ballkonit, ambientet e tjera të shërbimit, etj., janë thuajse të përditshme.
Punimet pa cilësi sidomos në izolimin e ambienteve, në rrjetin elektrike dhe atë të ujit do t’iu shtojnë koston e blerjes së apartamentit në një periudhë të dytë. Kujt i është dashur të zhveshë edhe në herë pllakat e banjës për shkak të bllokimit të tubove të ujit apo atyre të shkarkimit e kupton mëse miri këtë.
Në këto raste, marrja e informacionit në lidhje me kompaninë që ka bërë punimet nuk është asnjëherë e tepruar. Shkuarja për “vizitë” në ndonjë pallat tjetër ku e njëjta kompani ka bërë punimet është e këshillueshme në këto raste. Nëse aty ka “vuajtës”, është e sigurtë që hallin e tyre do ta shprehin edhe tek të interesuarit e tjerë.
Të blesh “në gropë”,
Përfiton çmime më të ulta ,por ekziston risku i të mos gjetjes së asaj ç’ka të është premtuar
Blerja e një apartamenti mund të bëhet në disa forma, i përfunduar ose jo. Madje, bumi i kërkesave për shtëpi kryesisht pas vitit 2 000 ka përhapur gjerësisht edhe fenomenin e të “blerit në gropë”, e cila funksionon sipas një logjike të thjeshtë: Kompania të tregon projektin dhe lidh me blerësin një kontratë, ku ky i fundit merr përsipër të bëjë pagesën e të paktën një kësti kur ndërtimi nuk ka filluar ende apo sapo ka nisur.
Kompania nga ana e saj ka siguruar lejen e ndërtimit dhe dokumentacionin tjetër të nevojshëm, ndërsa ndërtimin po e kryen me paratë e mbledhura nga blerësit. Një blerje e tillë mbart avantazhet dhe dezavantazhet e saj
Një ndër avantazhet e të blerit “në gropë”, apo kur pallati është duke u ndërtuar lidhet me faktin se për një pjesë të punimeve ju mund të bini dakord me ndërtuesin për t’i bërë sipas kërkesave tuaja. Sigurisht që kjo do të ketë një kosto shtesë. Në rastin e pllakave përshembull, njihet fenomeni i zbritjes së tyre nga çmimi final i apartamentit duke i dhënë mundësinë blerësit që të zgjedhë modelin dhe ngjyrën që dëshiron pa u kushtëzuar në atë që ka planifikuar ndërtuesi.
Rrallë ndodh që shuma e zbritur nga çmimi final të mbulojë koston e blerjes së pllakave dhe ky është një fakt që duhet marrë parasysh nga blerësit para se të tentojnë të arrijnë një marrëveshje të tillë me kompaninë. Blerje të tilla bazohen tek besimi i qytetarëve tek kompania e ndërtimit dhe sigurisht që kërkon guxim.
Kur pagesat fillestare bëhen bazuar vetëm mbi fjalë dhe duke treguar projektin ndodh që blerësi të mos marrë atë ç’ka i është premtuar. Në këto kushte, agjentët imobiliarë këshillojnë specifikimin e kontratave me kompanitë nëpërmjet marrëveshjeve, të cilat detyrojnë kompaninë t’i përmbahet përgjegjësive që ka marrë përsipër.
Një avantazh tjetër i rëndësishëm lidhet me çmimin. Zakonisht, blerja “në gropë” është më e lirë se ajo kur ndërtesa ka mbaruar. Kompanitë janë të prirura që të bëjnë lëshime në çmim në rastet kur blerësi porosit herët dhe mund të përfitohet një çmim mjaft i leverdisshëm. Mbetet në dorën e blerësit për të bërë bilancin midis përfitimit nga çmimi i ulët dhe riskut se apartamenti që ai ka porositur të mos i përshtatet shijeve të tij.
Hipoteka, problemi kryesor i ndërtimeve
Janë me mijëra apartamente në Tiranë dhe në gjithë vendin të cilat nuk kanë hipotekë. Një pronë e tillë është thuajse e ngrirë pasi nuk mund të përdoret si kolateral për të marrë një kredi në një periudhë të mëvonshme. Problemi në fjalë lidhet kryesisht me devijimet nga projekti fillestar i kompanive të ndërtimit, mospagesa e detyrimeve tatimore, etj., ç’ka bën që ndërtesa të mos marrë lejen e shfrytëzimit nga njësia e qeverisjes vendore.
Në këto kushte, ajo nuk mund të regjistrohet në hipotekë. Sot shiten apartamentet me dhe pa hipotekë (pretendohet se do të nxirret më vonë). Ata që kanë hipotekë jepen me çmime 50 apo 100 euro më shtrenjte krahasuar me pallatet që se kanë.
Në kushtet kur fenomeni i të shiturit pa hipotekë është tejet e përhapur, duhet treguar kujdes i veçantë në këtë drejtim. Në rastet e blerjeve “në gropë”, hipoteka e ndërtesës do të nxirret kur ajo të mbarojë nëse kompania i ka bërë punimet sipas planit për të cilën ka marrë lejen dhe nëse ka shlyer çdo detyrim ndaj shtetit. Nëse nuk ka siguri në këtë drejtim, agjentët imobiliar këshillojnë kërkimin e një ndërtese tjetër.
Blerja me kredi, një mundësi por jo e vetmja
Fillimisht duhen marrë parasysh risqet që mbart një veprim i tillë, pasi kreditë hipotekore janë afatgjata
Financimi i blerjes së apartamentit nëpërmjet kredisë është fenomeni më i përhapur aktualisht. Më shumë se gjysma e totalit të kredive që bankat i kanë dhënë individëve është përdorur për të blerë pasuri të paluajtshme dhe kryesisht apartamente. Por, marrja e një kredie për këtë qëllim nuk është një veprim që mund vendoset sot për nesër. Bankat kanë filtrat e tyre të vlerësimit për klientët nëse kanë mundësi pagese ose jo, por para paraqitjes në bankë, bëhet një bilanc i tërthortë i të ardhurave dhe shpenzimeve.
Kreditë për blerje apartamenti, zgjasin zakonisht rreth 15-20 vjet, ç’ka do të thotë që një vendim i shpejtuar sot kushton shumë më shumë në të ardhmen. Gjatë kësaj periudhe të gjatë, mund të ndodhin ndryshime të fuqishme në treg dhe apartamenti i blerë më vlerë 100 mijë euro përshembull të vlerësohet më pak pas disa vitesh.
Rreziku tjetër është pamundësia e pagesës së kredisë për shkaqe shëndetësore apo të largimit nga puna, etj. Të gjithë këto, janë fenomene që hasen rëndom të ekonomi në zhvillim si kjo e jona, ku vjen një ditë dhe mund të zgjohesh i papunë për shkak të shkurtimeve, falimentimit të kompanisë, etj.
Megjithatë, blerja me kredi mbart një serë avantazhesh, ku ti mund të blesh shtëpinë me paratë e “tjetrit” duke plotësuar një nevojë të domosdoshme dhe t’a shlyesh pak nga pak, shmang pagesën e qirasë për një periudhë të gjatë, ndërkohë që ato para mund t’i investosh në pronën tënde, etj.
Zakonisht, bankat nuk financojnë të gjithë vlerën e apartamentit. Shuma e kredisë që ato ofrojnë shkon deri në 70 % të vlerës, ndërsa pjesën tjetër të parave blerësi duhet ta sigurojë vetë.
Pallati Nëse e blen “në gropë” sigurohu që kompania “e ka seriozisht”
Orientimi i hyrjes (Ku hyn dielli nuk hyn doktori)
Verifiko kush dhe si i ka kryer punimet
Kontrollo cilësinë e pllakave, rrjetit elektrike dhe atij hidraulik
Nuk është e tepërt nëse pyet cilët janë ata që do kesh pranë (komshinjtë)
Hipoteka qëndron mbi të gjitha
Zona Verifiko nëse kë pranë shkolla dhe qendrat shëndetësore
Kontrollo në bashki apo komunë nëse ka ndonjë plan zhvillimi për zonën
Infrastruktura, uji dhe dritat nuk duhen neglizhuar asnjëherë
Mos u nxito në vendimarrje, më parë krijo një listë të zonave të preferuara, kontrollo secilën dhe elimino ato që mendon se nuk ja vlejnë
Kredia
Konkurrenca e bankave është e fortë, kërko për interesat më të ulta
Kërko normë fikse interesi për të shmangur surprizat, siç është rritja e këstit mujor
Nëse nuk keni arsye të fortë për të marrë kredi në valutë, më mirë merrni në lek Lexo çdo gjë që firmos
Duhet të zgjidhni midis kësteve të ulëta mujore dhe kostos përfundimtare të lartë apo interesave të larta dhe kostos përfundimtare më të ulët. Emirion Senja, “Shekulli”
