Nga Fareed Zakaria Kriza europiane nuk është më një krizë europiane. Është kthyer në diçka që, fare lehtë mund të thithë brenda ekonominë botërore. Për shkak të përmasave, për arsye se përfshin qeveri dhe jo vetëm banka dhe, për atë se vjen në një moment dobësie të madhe, kjo krizë është më e rrezikshme se kolapsi i Lehman Brothers, bankës që falimentoi tre vjet më parë.
Problemi real është Italia, jo Greqia. Greqia është një nano-shtet që përfaqëson vetëm 2 për qind të prodhimit të brendshëm bruto të Bashkimit Europian. Italia është vend i G7-ës. Borxhi i Italisë është 1.9 trilionë euro ose 120 për qind e ekonomisë së saj njëkohësisht më i madh se borxhet e Spanjës, Portugalisë, Irlandës dhe Greqisë të marrë së bashku. Bondet italiane shiten me 4 për qind më shumë se ato të Gjermanisë, rast i paprecedent në historinë e euros. Italia është shumë e madhe për të dështuar, siç mund të jetë shumë e madhe për t’u shpëtuar.
Disa kanë ideuar krijimin e ‘eurobondeve’, të cilat do të ishin një mënyrë që Gjermania të garantonte borxhin e Italisë, Spanjës, Greqisë dhe vendeve të tjera me probleme. Në letër është një zgjidhje elegante. Por nuk do të ndodhë kurrë. Merr parasysh: gjermanët, populli dhe qeveria, janë këmbëngulshëm kundër. Gjykata e lartë e Gjermanisë vendosi se kjo është me gjasë jokushtetuese. Minutën e parë të qarkullimit të bondeve të tilla Italia, Greqia dhe të tjerë do të humbnin të gjitha shtysat për të bërë reforma të dhimbshme; ato mund të merrnin hua gjithë paratë e nevojshme me përqindje të ulura gjermane dhe, pse, t’i futeshin punës së mërzitshme të ristrukturimit? Gjermanët e dinë këtë dhe prej këtej rrjedh kundërshtimi i tyre.
Edhe ideja e koordinimit të taksave dhe shpenzimeve nga Brukseli ngjan e hijshme në letër, por kurrë nuk ka për të ndodhur. Qeveritë nuk do të heqin dorë kurrë nga funksione themelore si taksimi. Ka opozitë të gjerë e të fortë rreth lëshimit të këtij pushteti te një burokraci europiane dhe gjykatat e shumë vendeve ndoshta do ta konsideronin si dhunim të kushtetutave të tyre. Edhe sikur këto pengesa të mund të kapërceheshin, do të duhej një dekadë për të përcaktuar nëse bëhet fjalë për një union fiskal me rregulla më të ashpra. Tregjeve u duhen dhënë sinjale sigurie, tani.
Kur u përball me një krizë të ngjashme në vitin 2008, sekretari i Thesarit të asokohe, Henry Paulson, foli për nevojën e një bazuke, një armë mjaftueshëm e madhe që do t’i detyronte tregjet të dorëzoheshin. Europa nuk ka një armë të tillë. Madje as Gjermania-me një raport borxh-PBB prej 83 për qind-nuk mund të shpëtojë Italinë dhe Spanjën. Të dyjave bashkë u duhet të gjejnë 600 miliardë euro deri në fund të vitit. Kush ka shuma të tilla?
Momentalisht, 10 trilionë dollarë në rezerva këmbimesh valutore janë në prehje në mbarë botën. Kjo është e vetmja masë parash e mjaftueshme për të ndërtuar një bazuka. FMN mund të shkojë te të zotët e rezervave të tilla-Kina, Japonia, Brazili, Arabia Saudite-dhe t’u kërkojë një linjë krediti prej 750 miliardë dollarësh. Më pas FMN ia jep këtë hua Italisë dhe Spanjës, por me këmbënguljen e monitorimit të reformave ekonomike, duke dhënë fonde vetëm kur të jepen shenja ristrukturimi. Kjo linjë krediti do të mjaftonte për të mbuluar kostot e huave të të dy vendeve për dy vjet. Kushtet e FMN-së do të siguronin që Italia dhe Spanja të mbeten nën trysninë e reformave dhe të hidhnin bazat e rritjes ekonomike.
Po kinezët, të cilët duhet të derdhin të paktën gjysmën e fondeve dhe që kanë refuzuar mirësjellshëm kur kërkesa u bë nga italianët, çfarë përfitojnë? Kina i investon rezervat e saj të këmbimeve valutore në kërkim të likuiditeteve, sigurisë dhe fitimeve të konsiderueshme. Nuk po përpiqet të shpëtojë botën. Kryeministri Wen Jiabao dha sinjale inkurajuese këtë javë, kur tha se do të rriste blerjen e bondeve dhe kërkoi akses më të madh tregtar në Europë. Kjo është diplomaci klasike kineze: e kujdesshme, fragmentare dhe e fokusuar ngushtësisht te interesat e saj.
Ka ardhur koha që Kina të adoptojë një koncept më të gjerë interesash dhe të bëhet një ‘aksioner i përgjegjshëm’ në sistemin botëror. Kriza europiane shpejt do të shkrihet me atë botërore, ndoshta një recesion global. Dhe një recesion i dytë do të jetë më i keq, sepse qeveritë nuk kanë më mjete monetare apo fiskale. Kina do të humbasë shumë në një skenar të tillë, sepse konsumatorët e saj në Europë dhe Amerikë nuk do të shpenzojnë më.
Sigurisht, Kina duhet të marrë diçka në këmbim të bujarisë. Kjo mund të jetë një shtysë për t’i dhënë Kinës më shumë të drejta në FMN. Në fakt, mund të jetë e nevojshme të bëhet e qartë se Christine Lagarde do të jetë e fundit shefe jo kineze e këtij institucioni.
Në një botë të mbytur në borxhe, pushteti u shkon kreditorëve. Pas Luftës së Parë Botërore shtetet europiane ishin të dërrmuara nga borxhet, ndërsa gjermania nga reparacionet. I vetmi vend që mund te jepte kredi ishte Amerika. Për të, dhënia e cash-it, aq të nevojitur në Europë, ishte fjalëkalim për në forumet e pushtetit, një proces që përfundimisht solli një lojtar të ri të fuqishëm brenda çadrës botërore. Krizat e sotme janë mundësia e Kinës për t’u bërë një ‘aksioner i përgjegjshëm’ NOA
