Nga Manuel Castells* Socialisti José Luis Rodríguez Zapatero do të hyjë në histori si kryeministri më i keq i Spanjës demokratike. Paraardhësi i tij, Hoze Maria Aznar (i Partisë popullore), kishte të paktën një koherencë logjike të caktuar dhe ideologji. Pantomima e reformës së fundit kushtetuese, e cila përfshin futjen e sigurimit të një buxheti të balancuar, ka qenë e orkestruar nga dy partitë e mëdha në vend, nën mbulesën e natës dhe të verës dhe godet në zemër demokracinë dhe autonominë e shtetit. Një reformë e domosdoshme, kështu na është thënë, të përcaktuar nga Angela Merkel dhe Nicolas Sarkozy për të kundërshtuar tregjet jo besueshmërinë ndaj borxhit spanjoll. Kjo jo besueshmëri do të mund të shkaktonte nga ana tjetër një krizë të borxheve të tjera të evropianëve, sidomos atij italian, dhe do të fundoste euron. Nxjerrja në breg e Greqisë, Portugalisë dhe Irlandës është e vështirë. Shpëtimi i Spanjës nga falimentimi është e pamundur, si për financat gjermane, ashtu edhe për ato franceze. Kjo është arsyeja pse, presioni mbi qeverinë spanjolle, e cila ka braktisur nga kohë çdo ambicie të sovranitetit ekonomik për të paraqitur në profecitë në lidhje me sjelljen e tregjeve. Një fuqi misterioze dhe supreme që duhet të qetësohet me sakrifica njerëzore: shkurtime në shpenzimet sociale, që ndikojnë në arsim, shëndetësi dhe pensione. Me fjalë të tjera, jeta. Por kush janë tregjet? Disa nga ju njohin personalisht ndonjë treg? Tregjet janë të menaxhuara nga ndërmjetës financiarë për investime. Por çfarë duan investitorët dhe ndërmjetësit e tyre? Ekuilibrin fiskal? Sigurimi i aftësisë paguese të borxhit afatgjatë? Jo. Forca e vërtetë shtytëse e investimeve është fitimi, i pastër, i thjeshtë dhe afat-shkurtër. Kështu është bota dhe kështu funksionon. Fitimi është i varur mbi dividendët e aksionarëve, por mbi të gjitha komisionet dhe shpërblimet e operatorëve. Fitimet afatshkurtra janë arritur në disa mënyra, duke përfshirë edhe bastet për ritmin e vlerës së parave dhe letrave me vlerë, duke përfshirë edhe lidhjet dhe monedhave kombëtare. Për disa, me pak fjalë, zhvlerësimi i borxhit sovran spanjoll dhe interesi në rritje për obligacionet mund të jetë për disa një fitim i mirë. Përfitime të mëdha janë të mundura në sajë të turbullirave financiare. Apatia ekonomike është perspektiva më e zezë për tregun. Dhe kjo është arsyeja pse Spanja dhe euroja mund të dështojnë, dhe jo për borxhin. Në fakt, nuk pritet të shpëtohet ekonomia spanjolle, por duke shfrytëzuar krizën për t’u lidhur duart përfaqësuesve të qytetarët politike, që në qoftë se ata kanë tundimin për të dëgjuar votuesit e tyre në vend të tregjeve në interpretimin që i jep Merkel, Sarkozy dhe për ata që shpëtojnë të gjithë ata që vënë lëkurën e tyre politike në kurriz të vendeve të tjera evropiane. Një demonstrim i përçarjes evropiane. Çështja është se tregjet do të vendosin në emër të një reforme kushtetuese pa u konsultuar me qytetarët, duke e bërë miratimi nga një shumicë parlamentare që mund të ndryshojë në tre muaj. Me këtë ritëm, minohet kushtetuta, e cila konsiderohet e paprekshme në situata të caktuara, por që trajtohen dhe manipulohet në një ditë kur është e përshtatshme për politikanët në detyrë. Në këtë mënyrë kurrë nuk do të kishte qene e mundur të miratohej kushtetuta e 1978, e cila, megjithatë e papërsosur, ka pasur sukses në sigurimin e bashkëjetesës në bazë të një konsensusi politik dhe konstruktiv, i cili tashmë është thyer për asnjë arsye të mirë. Por, qytetarët duhet të kenë mundësinë të thonë fjalën e tyre: madje edhe në qoftë se ata zgjedhin gjënë e gabuar, ajo është megjithatë e drejta e tyre. Është e papranueshme që politikanët të thërrasin për demokracinë si një garanci e legjitimitetit, dhe pastaj të veprohet si të pavarur për çështjet kaq të rëndësishme saqë duke përfituar nga parlamenti, nëse vendi ishte në pronësi të tyre. Mendoni në vend të Islandës: që pas muajsh mobilizim social, një referendum ka vënë një rregullore të re financiare, duke hequr nga skena politikanët përgjegjës për dështimet dhe refuzimin për të paguar borxhet e bankave. Nga ajo ditë, për islandezë gjërat janë përmirësuar. Nëse kriza e demokracisë në Spanjë, e cila ka një pjesë zemëruar një pjesë të madhe të popullsisë, është tashmë thellë, reforma e turpshme kushtetuese po shkatërron kredibilitetin e politikanëve që e votuan. Dhe, ndërkohë, i bën jetën të vështirë kandidatit të ardhshëm Socialist për kryeministër Rubalcaba Alfredo Pérez, që gjer pak ditë më parë ishte i dënuar për të shpëtuar fytyrën e partisë së tij dhe gjithë klasës politike spanjolle duke u përpjekur për të dëgjuar kërkesat e qytetarëve. Në qoftë se kushtetuta e tregjeve të diktojë, atëherë le të kontrollohemi dhe komandohemi nga bankierët. Por në qoftë se qytetarët kanë ende diçka më shumë, atëherë ata mund të rivendosin demokracinë dhe institucionet duke pastruar nga disa parti të caktuara që kanë zënë rrënjë në parlament sikur të ishte një çiflig me tela me gjemba, dhe ne jemi punëtorët e tyre. Kamp kundër kampit. Shpresat e njerëzve kundër cinizmit politik. Ta heqim këtë tel me gjemba. *Manuel Castells është sociolog spanjoll, profesor i “University of Southern California”
