Ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Aleksandër Arvizu, pohon se kabllogramet që dërgohen rregullisht në Uashington, janë në dorë të stafit të ambasadës edhe pse në të gjitha dokumentet në fund të tyre “vulosen” me emrin e ambasadorit apo zëvendësambasadorit. Në një intervistë të gjatë për gazetarin Blendi Fevziu në programin “Opinion” të Tv Klan, z.Arvizu ndalet mjaftueshëm në pyetjen se si funksionin dërgimi i kabllogrameve në Departamentin e Shtetit. Z.Arvizu rrëfen se edhe ai ka dalë në kabllogramet që publikoi Wikileaks. Më poshtë ndiqni intervistën e dhënë: Janë bërë 20 vjet këtu. Amerikanët u kthyen në Shqipëri në ‘91-shin. Po, 20 vjet. Disa njerëz e quajnë si zonën më të bukur në qytet. Është në fakt, shumë vend i qetë. Këtu nuk jeton as gjysma e stafit amerikan, por është shumë bukur për ato familje që janë këtu, sidomos për fëmijët e vegjël. E vogël, dhe tani më duket edhe më e vogël, pasi ambasada është zgjeruar shumë në 20 vitet e fundit. Mendoj se po. Në fillim, ka pasur shumë hapësirë. Po, është një shtëpi shumë e mirë. Nuk ka traditë si rezidencat e tjera në Evropë, Azi apo gjetkë, por është shumë praktike, e rehatshme dhe e përshtatshme për të pritur njerëz. Jeni ndjerë komod këtu? Po, shumë. Por, siç mund ta shihni kemi disa gjëra nëpër mure, por shumica e gjërave tona nuk janë ende këtu. Kështu që këto janë vetëm disa. Keni dëshirë t’jua tregoj? Kjo është Juki. Ajo dhe gruaja ime mbërritën para një muaji. Këtu ka qenë pak më e vogël. Por, siç mund ta shohësh ajo është shumë aktive, edhe kur ishte më e vogël. I pëlqen këtu? E do shumë këtë vend. Ka filluar të shkojë në shkollë dhe ka bërë shumë miq. Shkon në shkollë këtu? Po, shkon në shkollë. Është shkollë amerikane? Është një shkollë ndërkombëtare dhe ajo shkon në kopsht, ndërsa vitin tjetër shkon në parashkollor. Shkon mirë në kopsht? Shumë mirë. Me shqiptarë? Gjysma e stafit janë shqiptarë dhe gjysma të huaj. I pëlqen shumë aty. Kjo është një foto shumë shumë e vogël, nga ceremonia jonë e martesës. Kjo është martesa. Siç mund ta shihni floku ishte më i errët, por pjesa pa flokë ka qenë që atëherë. Kjo është En dhe kjo është motra e saj që ishte shoqëruesja e nderit. Në cilin vit jeni martuar? U martuam në vitin 2000, janar 2000. Në Shtetet e Bashkuara? Në Uashington. Kjo është dhoma e ngrënies. Po, kjo është dhoma e ngrënies. Është shumë e këndshme. E kemi mbyllur një pjesë të tavolinës, por e hapur mund të ulen deri në 22 vetë… 22 vetë… Po, 22 mund të ulen. Është mjaft komode. Është një vend legjendar për politikën shqiptare. Vërtet? Ky është një institucion shumë i rëndësishëm. Ka të bëjë me parlamentin, partitë politike, studiot televizive, dhe është gjithashtu tryeza e ambasadorit amerikan. Kështu ka qenë prej një kohe të gjatë. Kemi pritur shumë njerëz këtu. Ministrin e Jashtëm, Guvernatorin Fullani, studentët e shkëmbimit Fulbright. Kemi pasur disa evente. Po s’ka pasur takime sekrete apo gjëra të këtij lloji. Ndonjëherë njerëzit më thonë që duhet të bëj takime sekrete këtu… A ka një vend të tillë në shtëpi? Si ulen përfaqësuesit e mazhorancës dhe opozitës kur ulen në këtë tryezë për të darkuar me ju? Kemi shtruar disa darka këtu. Duhet të shtrojmë më shumë në të ardhmen. Do t’ju ftoj dhe juve… A i flasin njëri-tjetrit ata? Mendoj se të gjithë janë në sjelljen e tyre më të mirë kur vijnë në Ambasadën Amerikane. Atëherë këtu sillen ndryshe nga Parlamenti… Epo, mendoj në Parlament sillen paksa më ndryshe…Por, mendoj se kurdoherë ne i ftojmë ata këtu, mundohemi t’jua bëjmë të qartë se jemi të interesuar në të gjitha palët dhe ata nuk kanë pse ta pëlqejnë njëri-tjetrin, por është e rëndësishme që njerëzit të sillen me respekt. Zakonisht, sa darka e dreka zyrtare shtroni në një javë? Do të thosha se në një javë të zakonshme, rreth tre ose katër evente. Bëjmë disa prej tyre këtu, por shumicën e bëjmë jashtë. Pra, ku e shtroni shumicën e darkave zyrtare, këtu në rezidencë, apo jashtë? Në qoftë se do të dëshiroja, mund të shtroja darka çdo natë, por është pak e tepruar. Dhe mundohem ta mbaj në minimum. Sigurisht, jam këtu për të bërë punën time, dhe çfarëdo që të jetë e rëndësishme për t’u bërë, unë do ta bëja. Keni një shef kuzhine? Po, kam një shefe në fakt, e cila ka punuar këtu prej 12 vitesh. Kemi dhe një kujdestar shtëpie. Ata shkojnë shumë mirë dhe kanë punuar bashkë për shumë ambasadorë, bashkë me manaxherin e rezidencës. Pra, stafi i Ambasadës është shqiptar. Dhe çfarë ushqimi hani zakonisht, amerikan apo ndërkombëtar? Na pëlqen që t’i përziejmë pak. I përziejmë. Gjysmë kështu, gjysmë ashtu. Ajo është një kuzhiniere shumë e mirë. Po ju vetë, çfarë preferoni? Mua më pëlqen të ha çdo lloj gjëje, por doktori më ka thënë së fundmi që duhet të kujdesem pak më shumë për shëndetin tim. Kështu që hamë pak më tepër peshk, fruta dhe perime, gjë që më pëlqen. Po mish…Do të doja të mund të haja pak më shumë mish të kuq. Ju keni kaluar shumicën e karrierës tuaj në Azi. Vende si Tailandë, Kamboxhia, Japoni, dhe Kore. Si do ta përcaktoni marrëdhënien tuaj me kuzhinat e ndryshme? Më duhet të jem i sinqertë. Ashtu është. Ushqimi në Shqipëri është i shkëlqyer. Ka pjata shqiptare dhe gjithashtu ka shumë pjata italiane. Kështu që nuk kam absolutisht asnjë ankesë. Ka disa nga verërat më të mira që kam pirë ndonjëherë. Por, ndonjëherë më merr malli për kuzhinën aziatike apo atë meksikane. Ka një restorant sushi këtu. Kam dëgjuar. Nuk kam qenë ende aty. Edhe pjesa tjetër e stafit amerikan që kanë udhëtuar në vende të ndryshme thonë që ushqimi në Shqipëri është i shkëlqyer, por ndonjëherë nga merr malli për kuzhinën aziatike apo ndonjë tjetër. Kam dëgjuar se keni ngrënë drekë a darkë me Ismail Kadarenë dhe familjen e tij. Këtu apo jashtë? Jo, kemi qenë në restorant. Ishte një restorant që e zgjodhi Remzi Lani, nuk e mbaj mend, por ishte një restorant tradicional shqiptar, shumë i këndshëm. I njihni librat e Kadaresë? Kam lexuar shumë rreth tij, dhe kam disa libra në zyrën time. Romanin “Kështjella”, që m’u dha nga stafi shqiptar dhe kam filluar ta lexoj. Më duhet t’i lexoj të gjithë. E kam fjalën… Ishte interesant takimi me të? Shumë. Po e prisja me shumë interes. E dini, kisha dëgjuar kaq shumë për të para se ta takoja. Mendoj se ai u tregua shumë i sinqertë me mua dhe do të doja të darkoja përsëri me të. Më kujtohet kur Sekretarja e Shteti Ollbrait vizitoi Shqipërinë, ajo filloi fjalimin e saj në Parlament duke cituar një libër nga Ismail Kadare. Ai është një figurë ndërkombëtare. Ka shumë shqiptarë të famshëm, por ai është padyshim një nga më të njohurit. Disa njerëz jashtë vendit, thonë që kemi dy njerëz të famshëm, të dy nga Gjirokastra. Njëri është Ismail Kadare dhe tjetri është Enver Hoxha. Të dy njihen për gjëra të ndryshme, i pari për mirë e i dyti për keq… Sigurisht, mendoj se personi i dytë që përmendët njihet shumë, por ka sigurisht shumë shqiptarë të tjerë… si aktorë të famshëm në Hollivud. Dhe do ketë edhe më shumë njerëz të famshëm në të ardhmen. Gruaja ime En është nga Seint Luis. Ajo kalon shumë kohë në shtëpi…. Dhe këtu do shihni shumë gjëra që të kujtojnë Seint Luisin ose Çikagon. Ky quhet Profeti i Mbuluar nga Panairi i Botës në Seint Luis, mbi 100 vjet më parë. I pëlqen që të koleksionojë këto lloj gjërash. Pra, ky është një lloj koleksioni? Po, ashtu është. Këto janë relikte nga Panairi i Botës. Mund të futemi këtu për një sekondë. Mendoj se duhet të ta tregoj….Gruaja ime ka një doktoraturë nga Universiteti i Çikagos. Ajo ka studiuar antropologji? Po, ajo është antropologe. Më duket se Universiteti i Çikagos dhe Universiteti i Oksfordit janë dy më të famshmit në botë për studimin e antropologjisë. Kjo është diploma ime nga Universiteti i Xhorxhtaun në 1980. Çfarë keni studiuar ju, z. Ambasador? Kam ndjekur Shkollën e Studimeve të Huaja, kështu që është një diplomë në marrëdhënie ndërkombëtare. Xhorxhtaun ka një universitet jezuit, me fushë të gjerë studimi, dhe një theks të madh në artet liberale: qeverisje, histori, ekonomi, gjuhë të huaja, letërsi. Është një universitet shumë i mirë. Ruaj ende shumë lidhje me shkollën time. Zgjodhët vetë të studionit për diplomaci? Po, ashtu është. Doja të studioja diplomaci që kur isha në shkollë të mesme. Dhe shokët e mi, mësuesit dhe stafi më treguan për këtë shkollë. Nuk e njihja vetë, por ata më thanë që kjo është shkolla e duhur… Jeni i kënaqur me karrierën tuaj? Absolutisht. Nuk do ta ndërroja me asgjë. Kisha menduar të bëhesha mësues për shkolla të mesme, sepse më pëlqen të merrem me adoleshentë, të flas me ta dhe t’i përgatis për jetën. Por, kjo ka qenë një karrierë e mirë. Kur shkoja në Universitet, mbaj mend se pati një moment kur doja të bëhesha mësues. Tani mendoj se nuk ishte ide e mire. Megjithatë kam shumë respekt për mësuesit… Mësuesit duhen respektuar gjithnjë. Ata nuk paguhen mire, por po ta mendosh, s’ka rëndësi kur apo si, i pasur apo i varfër, të gjithë ose pothuajse të gjithë shkojnë në shkollë… Absolutisht. E ardhmja e vendit, e të gjitha vendeve varet nga arsimi… Kjo është një pikturë e nënës së En. Ajo vdiq para disa vitesh. Ajo ishte një artiste, ashtu si dhe babai i saj. Ky është një vizatim i saj, i cili u publikua dhe në një revistë të kohës. Kemi disa gjëra të tilla në shtëpi. Duket se qenka familje artistësh… Kjo është një dhomë e vogël pritjeje. Kam vendosur që këtu të vendosim pllaka të vogla dhe piktura. Kjo është shumë interesante. Kjo është diçka që e kam marrë në një nga udhëtimet e mia të fundit. Kjo është e bukur. Është dhuratë nga Bashkia e Ersekës, apo jo? Po, ashtu është. Është e bukur, apo jo? Dhe ky është sigurisht sheshi qendror i Tiranës. Dhe kjo është nga Korça. Nuk mbaj mend nga cili vit, por ma do mendja se është marrë shumë kohë më parë. Duhet të jetë Korça e viteve ’30-të. Është shumë e vështirë të gjesh një vend të tillë në Shqipëri tani, për shkak të shumë ndërtimeve të reja, që kanë përfunduar apo që po ndërtohen ende. Më kanë pëlqyer gjithnjë fotot e vjetra të qyteteve, pavarësisht nëse është Nju Jorku, Uashingtoni apo qyteti im i origjinës në Kolorado. Korça ka shumë traditë në fotografi. Ky është sheshi kryesor i Tiranës në vitin ’37. Po. Pra, kam vizituar një numër qytetesh. Nuk kam shkuar ende në Gjirokastër. Dhe duhet të shkoj atje së shpejti. Kam parë në Lonely Planet se Gjirokastra është qyteti i parë që u rekomandohet turistëve që vizitojnë Shqipërinë. Cili është qyteti juaj i preferuar? Më pëlqejnë disa. Korça, Elbasani, Shkodra dhe Vlora. Kanë shumë karakter. Secili qytet është i ndryshëm nga tjetri. Më pëlqen shumë edhe Tirana megjithëse, sidomos pas komunizmit me numrin e madh të qytetarëve të rinj që vijnë për të jetuar këtu, është pak e vështirë të ndash pjesën e vjetër të qytetit nga ajo e reja. Te ky televizori këtu shoh unë. Kam një ekran të madh në katin e dytë, por… Pse preferoni këtë të voglin? Nuk e preferoj. I thashë bashkëshortes time…deri kur mbërriti Juki, shihja televizor tek ekrani i madh, por që prej mbërritjes së tyre para një muaji, çdokush që ka një fëmijë 4-vjeçar në shtëpi, mund ta imagjinojë si është në katin e dytë: kaos i plotë. I pëlqen që të shohë filma vizatimorë? E gjithë hapësira në katin e dytë i përket asaj, përfshirë ekranin e madh të televizorit. E ka pronësuar. Por, edhe ky funksionon. Kam shkruar dhe listën e stacioneve këtu… Të gjitha televizionet janë këtu: Klan TV, Top Channel, TVSH, Ora News, Vizion Plus, ABC News… Po, të gjitha kanalet janë këtu. Çfarë preferoni të shihni? Në zyrë, gjithmonë më pëlqen të ndjek Ora News dhe ndonjëherë News 24. Pra, kanale me lajme. Kur kthehem në shtëpi, ndërroj vazhdimisht kanal, por shoh kryesisht Klanin, Top Median dhe Vizion Plus. Këto të trija. Preferoni emisionet politike dhe lajmet, apo programet e tjera argëtuese? Përpiqem t’i ndjek të dyja. Është e vështirë sepse nuk kuptoj ende shqip. Por, përpiqem të ndjek programet që kanë të bëjnë me lajmet. Më pëlqen emisioni juaj, Top Story, Debat i Alfred Pezës, Tonight i Ilva Tares, Rudi Xhungën. Përpiqem të paktën të shoh kush është i ftuar në studio, dhe për çfarë po flitet. Ka programe të tjera si Gjeniu i Vogël, një Histori Dashurie, “Dancing with the Stars,” dhe më pëlqen shumë “Apartamenti 2XL.” Keni marrë pjesë te ky i fundit. Kam qenë atje, po. Mendoj se është shumë argëtues. Më pëlqejnë gjithashtu disa programe historike. Do të doja shumë që të kuptoja shqip, pasi këto janë shumë interesante. A ka ndonjë njeri që ju ndihmon me përkthimin e programeve? Gjëja e mirë është që në qoftë se ka ndonjë program dhe dua ta shoh në DVD, mund ta siguroj gjithnjë një kopje. Në qoftë se ka një emision politik ose historik, ajo që bëj është t’i dërgoj Gurit apo dy asistentëve të tjerë shqiptarë, mesazh në celular që ta shohin dhe të më thonë për çfarë është. Sa kohë shpenzoni me këtë? Edhe këtu ndahet në periudhën para dhe pas ardhjes së familjes time në Tiranë. Para se familja ime të mbërrinte këtu, në qoftë se nuk dilja, ndjekja e televizionit ishte ajo që bëja. Më pëlqen shumë të lexoj, por kjo është shumë e vështirë kur je i lodhur. Është shumë më e thjeshtë të ndezësh televizorin. Por qëkur vajza ime ka mbërritur, në radhë të parë ndihmojë En me të dhe pastaj të tjerat… Ajo është gjithmonë e para ma do mendja. Ajo është e para, e dyta dhe e treta. Dhe po mbetën disa minuta, pastaj… Në përgjithësi, ju pëlqen televizioni? E preferoni? Në fakt nuk më pëlqen televizioni fare. Në fakt do preferoja…por këtu është pjesë e punës dhe është e rëndësishme të dish çfarë po shohin njerëzit. Kjo është arsyeja pse unë pyes gjithmonë, çfarë programesh ndjekin, sa shpesh, pse, këto gjëra. A nervozoheni ndonjëherë kur dëgjoni që njerëzit janë duke folur për ju si Ambasador i SHBA-ve apo duke ju kritikuar? Kur mbërrita në fillim, në javët e para, e kuptoja që njerëzit bënin shumë koment…Isha pak nervoz, por tani jam mësuar paksa me këtë. Nuk mendoj se mund të mësohesh totalisht, por tani them, Ok, kur kam folur në aksh konferencë apo intervistë. Në përgjithësi, ju pëlqen apo jo kur ju përmendin në debate? Është pjesë e punës dhe jam i sigurt se do të flasim pak më shumë gjatë intervistës për rolin e Shteteve të Bashkuara në Shqipëri. Dhe në të gjithë botën… Le të themi Shqipëria, në veçanti Shqipëria. Duhet ta pranojmë dhe të jemi mirënjohës, për faktin që njerëzit janë të interesuar se çfarë kanë për të thënë Shtetet e Bashkuara apo se çfarë kam për të thënë unë. Kështu që duhet t’i bëjmë trajtim special kësaj, jo për të përfituar nga kjo, por për ta trajtuar në një mënyrë të vyer. Ju diskutuat para disa ditësh në programin e Ilva Tares për një celulë antiamerikane. Ishte serioze? Epo… Mediat kanë shpenzuar orë të tëra mbi këtë temë… Ok, kanë qenë plot, siç themi ne. Artikulli i Z. Zheji u riprintua dhe u daunlodua në masë, por përsëri, ajo që vura unë në dukje ishte se nuk ka një celulë që mendon për mënyrat se si të kritikojë Shtetet e Bashkuara…Jo, kjo nuk është ajo që doja të thoja, fare. Por u mundova të përshkruaj atë që e shoh si antiamerikanizëm në varësi të rrethanave politike, mund të ketë, një përpjekje për të dhënë detyra të caktuara, për të dalë në publik. Dhe ka interesa biznesi, liderë politikë, të cilët janë përgjegjës për këtë. Dhe kjo është e ndryshme nga një opinionit, që sheh një koment që kam bërë unë dhe thotë, do ta kritikoj këtë, ose nuk jam dakord me këtë. E përsëris, kjo është e natyrshme. Po flas për diçka të natyrshme, krahasuar me diçka të panatyrshme. E natyrshme është: nuk jam dakord me atë që ka thënë Arvizu dhe do ta kritikoj. Ose, përsëri, mendoj se qëndrimi i tij është i gabuar, jam dakord. Por unë po flas për diçka që është më e organizuar dhe e drejtuar. Keni informacion për këtë? Kam informacion për këtë. Dhe kur dikush thotë ja ku i ke 100 euro dhe kjo është ajo që duhet të thuash. Për mua, ky është aktivitet i drejtuar, po ta krahasosh me dikë që thotë: unë nuk jam dakord me atë që ai tha. Dhe kur e drejton këtë? Mund të vijë nga drejtime të ndryshme, në varësi të rrethanave. Politike apo biznesi, apo të dyja bashkë? Mendoj se ka një sinergji të natyrshme midis të dyjave... Për interesa vetjake? Sepse personalisht nuk mendoj se kjo është në interesin e Shqipërisë… Përsëri, mendoj… Nëse do të më duhej të bëja hamendësime, mund të ketë grupe të ndryshme që e bëjnë këtë në momente të caktuara. Ndoshta ata mendojnë se në mënyrën e tyre, ata janë duke promovuar një interes të caktuar apo një mënyrë të caktuar, por kjo më duket pak e pahijshme. Është e pandershme. Nëse ke një problem, më telefono, telefono ambasadën. Mund të ulemi dhe të flasim për këtë. Nuk kemi nevojë për një fushatë shpifjesh në media. Kjo nuk është mënyra në të cilën unë operoj. Nëse unë kam problem me dikë, unë shkoj dhe e kontaktoj atë drejtpërdrejt. A e mendoni këtë, sepse Shqipëria shihet si vendi më pro-amerikan në rajon, ky lloj kriticizmi mund të shihet si problematik? Epo, e dini… A jeni të sigurt se është e organizuar ose e drejtuar? Nuk ka absolutisht asnjë dyshim në mendjen time. Por, paralelisht nuk dëshiroj ta nxjerr jashtë përpjesëtimit. Sërish, dhe dua të ritheksoj se i ashtu-quajturi kriticizëm organik ose natyral, jo vetëm që është në rregull, por është faktikisht i mirë. E kam thënë këtë përpara dhe e kam sinqerisht: ndihem jo mirë kur dëgjoj shumë gjëra të tilla, si “Amerika, shkëlqyeshëm kjo, Amerika, shkëlqyeshëm ajo”. Jo. Edhe në Ambasadë njerëzit do të thonë: Ajo që ju keni bërë, ishte e shkëlqyer”. Kjo është e këndshme. E dini, egoja ime e vlerëson këtë, por unë kam nevojë për dikë që të jetë i sinqertë me mua. Pasi e vetmja mënyrë për t’u përmirësuar është kur dëgjon kriticizëm. Ndaj, kriticizmi jo vetëm që është në rregull, por preferohet. Pjesa e drejtuar është ajo që nuk më pëlqen. Nuk dua të flasim shumë për politikën sot, pasi kjo është një intervistë e një lloji tjetër. Por, kur dëgjoni mbi politikën sot, a mendoni se të gjithë politikanët janë pro-amerikanë apo mendoni se ka nga ata që nuk e pranojnë rolin e Shteteve të Bashkuara këtu? Mendoj se pjesa më e madhe e politikanëve… janë si e gjithë popullata. Vazhdoj të dëgjoj shifrën 96%, e cila duket thuajse artificialisht e lartë, por ka të ngjarë që të jetë pranë nivelit. Kështu, e dini, qoftë politikan apo shqiptar në përgjithësi, mendoj se ka një përqindje shumë të lartë të atyre që besojnë se ka një miqësi të sinqertë mes dy popujve, se disa prej idealeve dhe parimeve që Shtetet e Bashkuara përfaqësojnë, kanë vlerë këtu në Shqipëri. E besoj këtë shumë, qofshin këta politikanë ose shqiptarët si të tërë. Është komode që të zhvilloni punën tuaj këtu në Shqipëri, kur të dy partitë janë pro-amerikane. Do të më pëlqente të kisha punën time këtu, se sa atë që miqve të mi në pjesë të tjera të botës. Ka vende shumë shumë sfiduese në botë. Ju keni qenë në Korenë e Veriut, saktë? E kam vizituar Korenë e Veriut vetëm një herë, por kam punuar në Korenë e Jugut. A jeni përfshirë në negociatat mes dy Koreve? Kris Hill, që njerëzit e kujtojnë këtu si të Ngarkuarin e parë me punë, ka qenë negociatori kryesor. Por, unë kam qenë njëri prej zëvendësve të tij, ndaj kam qenë përgjegjës për veprimet ditore… A ishte i vështirë procesi? Shumë, shumë i vështirë. Ishte shumë sfidues, si me Korenë e Veriut. Kishte një strukturë të quajtur Bisedimet e Gjashtë Palëve, kështu që gjithmonë nevojitej të shkoje tek Korea e Jugut, Rusia, Japonia dhe Kina, të cilat ishin të përfshira, përveç Shteteve të Bashkuara dhe Koresë së Veriut. Sfida ishte bashkërendimi i pozicioneve mes miqve tanë dhe aleatëve, si Japoni dhe Kore e Jugut, por gjithashtu Rusi dhe Kinë, që kishin interesa gjeostrategjikë. Këtu është shumë shumë e vështirë. Shumë njerëz mendojnë së komunizmi në Shqipëri ngjason me atë të Koresë së Veriut, tejet shumë ngjashmëri në fakt. Komunizmi shqiptar ngjasonte me komunizmin e Koresë së Veriut, më shumë se sa me atë të Kubës. Mendoj se ndoshta kjo është e saktë. Mendoj se ka shumë ngjashmëri. Nuk jam ekspert në asnjërën, por në bazë të asaj që kam lexuar dhe njerëzve me të cilët kam biseduar, njerëzit që kanë përvojë në vendet e ish-Traktatit të Varshavës, e dini, vende si Polonia, Çekosllovakia, Bullgaria, Rumania, madje edhe Hungaria, Gjermania Lindore… kushtet ishin tejet të vështira. Ose në ish-Bashkimin Sovjetik…tejet të vështira. Por, pati disa lëvizje të fshehta, kishte mënyra për të patur dhe hyrë informacion nga Perëndimi. E kuptoj se kjo ishte thuajse e pamundur për t’u bërë këtu. Dhe e njëjta gjë për Korenë e Veriut. Ishte e njëjta gjë për Kamboxhën, për një periudhë të shkurtër gjatë Khmerëve të Kuq. Mendoj që njerëzit duhet ta kenë këtë parasysh. Dhe mendoj se kjo shpjegon disa prej sfidave këtu, sfidat sociale. Politikisht, është e hapur tani, dhe shqiptarët kanë shumë guxim dhe kurajë, por je shtypur për një kohë kaq të gjatë përsa i takon mendimeve të tua politike, por edhe për aktivitetin ekonomik. E di, Shqipëria në vitin 1991, nisi nga një nivel shumë shumë i ulët se cilido prej këtyre vendeve. Ish-Republika Jugosllave, ata u ndanë në ’90-ën, por ata dolën nga vitet 1970 dhe 1980 nga një bazë ekonomike më e fuqishme se ajo e Shqipërisë. Shqipëria ishte e pazhvilluar. Këto vende ishin më të hapura se Shqipëria, ndonëse ato ishin nën komunizëm… Shqipëria ishte në fund fare, nuk ka pikëpyetje mbi këtë. A keni diskutuar me Kris Hillin mbi vitin e parë të Shqipërisë pas komunizmit? Ai ka shërbyer së bashku me Ambasadorin Rajerson. Ai ishte një nga personat e parë të personelit të Ambasadës Amerikane që mbërriti në Shqipëri. … Ai ishte. Gjëja interesante rreth Krisit është…se e kemi njohur njëri-tjetrin prej një kohe shumë të gjatë. Kemi punuar së bashku në Korenë e Jugut. Fatkeqësisht, që kur më emëruan për të ardhur këtu, ai është larguar nga Departamenti i Shtetit dhe aktualisht është Dekani i Shkollës për Çështje Ndërkombëtare në Universitetin e Denverit, dhe nuk kam qenë në kontakt me të kohët e fundit. Di që ai e di se jam këtu. Më kujtohet që kam zhvilluar një bisedë më të mbi Shqipërinë shumë shumë vite më parë… Përpara apo më pas … Mendoj se më pas ka qenë Ambasador në Maqedoni. Mendoj se ai i përshkroi disa prej përvojave të tij këtu në Shqipëri, dhe më kujtohet të thoshte…se si dilte jashtë dhe kishte turma njerëzish. Ai fliste për frymën pro-amerikane dhe për gjëra të ngjashme me të. Në fillim ishte shumë e vështirë të gjeje të huaj në rrugët e Tiranës. Ishte një risi për vendin. Ai ka qenë këtu në fillim, po. Dhe kur ishte këtu, ai nuk pati një shtëpi të rehatshme. E vërtetë, e vërtetë. A është kjo dhoma e ndenjes? Ky është salloni qendror dhe këtu organizojmë takimet për shembull, kur z. Stainberg ishte këtu, kur Tom Countryman ose kur Philip Reeker do të na vizitonin, ky ishte vendi i zakonshëm i mbledhjeve nëse do t’i zhvillonim brenda shtëpisë. Është paksa bosh, pasi shumë prej gjërave të mia nuk kanë mbërritur. Këto janë disa prej posterave (afisheve) të gruas sime. Ky është Woody Guthrie. Këto janë si koleksione? Ato janë. Është muzika popullore amerikane, që është tradicionale në Perëndimin e Mesëm dhe ajo është shumë krenare për rrënjët e saj në St. Luis. Kjo është e këndshme, ekipi i bejsbollit i Uashingtonit, Washington Nationals. Mendoj që dalloni në mur këtu, kjo është banderola e “Washington Nationals”. Të gjithë e dinë se unë i dua “Detroit Tigers”, por unë i dua edhe “Nationals”. Po, e kam lexuar në biografinë tuaj se jeni tifoz i “Detroit Tigers”. Po, dhe ata kanë dalë shumë mirë këtë vit. Janë kualifikuar për në finale. A i ndiqni ndeshjet e tyre? Po, e bëj. Çdo ditë? Çdo ditë. Gjëja e bukur mbi bejsbollin është se sezoni zgjat shumë… Përse gjenden Washington Nationals këtu? Ata erdhën në Uashington nga Montreali në vitin 2005, dhe Uashingtoni kishte pasur ekipe bejsbolli shumë kohë më parë. Ekipi “Washington Senators”, por ekipet lëvizin, dhe kështu erdhi ky ekipi i ri në vitin 2005, dhe unë kam qenë në kaq shumë prej ndeshjeve të tyre. Jam tifoz i madh. Nuk kam qenë në asnjë prej ndeshjeve të tyre… Besoj se kjo është nga 1927. Këta janë “Washington Senators”. Dhe ka një të kuqe këtu nëse mundem… Kjo është e re? Jo, jo. Këto janë nga 1927. Kjo është uniforma kur luajnë si vendas, në shtëpi, dhe kjo uniforma kur luajnë në fushë të huaj. Por unë kam dizenjon e vjetër, pasi është një debut shumë i thjeshtë. Tani është më e ndërlikuar. Po. Kjo sigurisht është riprodhim, por është një riprodhim i bazuar në sezonin e 1927-ës. A keni luajtur ndonjëherë bejsboll? Oh, kam qenë një lojtar i bazës, i tmerrshëm. I kuptoj të gjithë rregullat dhe është lehtësisht një nga sportet e mi të preferuar. Është kaq argëtues. Por, është ende kënaqësi të ndjekësh ndeshjet? Oh, është shumë çlodhëse. Dhe futbolli? Futbolli është në rregull. Ju nuk jeni tifoz? Nuk jam tifoz i madh i natyrshëm, por kur je në Evropë dhe të gjithë e ndjekin atë, dhe mua në përgjithësi më pëlqejnë sportet, është e natyrshme ta ndjek. Por në Shtetet e Bashkuara është pak e vështirë ta ndjekësh. A keni qenë ndonjëherë në stadium këtu, për të ndjekur ndonjë prej ndeshjeve të kombëtares? I kam parë nga Ndërtesa ABA dhe kam ndjekur ndeshjen Shqipëri-Francë. Ajo ishte…u ndjeva keq për të…Sigurisht, të gjithë thoshin, të gjithë u përpoqën shumë…nëse do të kishin qenë me më shumë fat, ata do të kishin barazuar. Por, atëherë, sigurisht të gjithë u dërrmuan, kur Shqipëria u mund nga Luksemburgu, disa ditë më pas. Ju ftoni gjithashtu gazetarë këtu? Po, kemi ftuar disa gazetarë për kafe dhe diskutime. E dini, tryeza të rrumbullakëta të përgjithshme. Marrëdhënie të mira me gazetarët? Mendoj që është shumë e mirë. Vetëm këtu, apo edhe gjatë misioneve të fundit. Në përgjithësi ka qenë shumë mirë. Ka ngjashmëri mes medias në vende të ndryshme? Mendoj që media është e njëjta, thuajse kudo. Ata janë njerëz që janë të interesuar në politikë, që janë të mirëlidhur, dhe unë jam i interesuar në pikëpamjet e tyre ndaj… Mund të jetë pak si shumë ngrohtë këtu, por prapë është këndshëm. Është një oborr ose ballkon. Kemi mbajtur disa pritje këtu, por pres të bëjmë edhe më shumë në të ardhmen. Pritjet e 4 Korrikut janë mbajtur këtu më parë. Po, gjithmonë, derisa këtë vit u zhvendos të Galeria Kombëtare e Arteve. Po. Mendoj se lëvizja për te Galeria Kombëtare e Arteve ishte zgjidhja më e mirë. Atje është një vend shumë i bukur, më pëlqen shumë, ka shumë hapësirë. Sa njerëz ftoni në festën kombëtare? Rreth 700-800. Shumë njerëz në Shqipëri e pranojnë ftesën, gjë që nuk ndodh në disa vende të caktuara. Është një gjë e këndshme, prekëse, por në vende si Tailanda, ne ftojmë rreth 1,000 vetë dhe vetëm gjysma e tyre vijnë. Dhe sa është popullsia e Tailandës? Rreth 55 milionë. Pra, ju ftoni rreth 1.000 nga një popullsi prej 55 milionë. Këtu ftoni 800 nga 3 milionë. Kush i përgatit listat? Kush e ka nderin të ftojë njerëz në pritjen e festës kombëtare? Në fund, e bëj këtë bashkë me asistenten time të protokollit. Por unë i kërkoj çdo seksioni të hartojnë listën e tyre të kontakteve, njerëzve që ne duam t’u shprehim mirënjohje, duke i ftuar në ditën e tyre kombëtare. Është një përzierje, nga politika, media, pjesë të tjera të rëndësishme të shoqërisë. Kam parë edhe disa njerëz normal aty. Ata kanë lidhje me ambasadën, ose… Mendoj se ka një balancë, sepse kjo është pjesë e shpirtit amerikan. Është një festë përfaqësimi. Çfarë është shpirti amerikan? Mendoj se amerikanët janë më shumë informal dhe me këmbë në tokë, dhe kjo reflektohet në disa nga njerëzit me të cilët ne punojmë. Kjo është edhe arsyeja pse ne arrijmë të ruajmë balancat. Sepse u them disa njerëzve, është një ditë e festës kombëtare, qoftë për ne, për Slloveninë, apo Francën…e dini, është një eveniment zyrtar dhe duhet të jetë shumë dinjitoz. Nuk është një piknik. Por, kjo nuk do të thotë që është vetëm për zyrtarë, liderin e opozitës apo Gjykatën e Lartë...duhet të jetë një balancë njerëzish, miq të Shteteve të Bashkuara, të cilët në mënyrën e tyre, vazhdojnë të kontribuojnë nxitjes së kuptimit dhe marrëdhënieve më të mira. Veçanërisht kur keni shumë miq në këtë vend. Ndonjëherë na duhet t’i lëmë jashtë disa miq. Por, të kthehemi këtu. Ky është një vend shumë i bukur, por unë kam vendosur që në qoftë se do të bëhen më shumë se 100 njerëz, është e vështirë t’i presësh të gjithë këtu, me kontrollet e sigurisë, kështu që nuk është ide e keqe të përpiqemi ta kufizojmë ndonjëherë. Pra, vendosët të kalonit te Galeria Kombëtare? Po. Një vend shumë i bukur. Përshtypjet ishin shumë pozitive. Ishte një eveniment shumë i këndshëm. Kam ardhur gjithnjë këtu, por ka qenë shumë ngjeshur. Keni ftuar politikanë këtu? Z. Berisha, z. Rama, z. Nano, Presidentin? Jo, nuk e kam bërë ende këtë. Kemi patur disa pritje. Ministri Imami ishte këtu me rastin e Ditës së Forcave të Armatosura. Disa nga gjeneralët e Shtabit të Përgjithshëm të Shqipërisë ishin këtu gjithashtu. Kemi pasur një numër darkash, po s’kemi pasur ndonjë lloj samiti apo ndonjë gjë të ngjashme. Kur takoheni me politikanë, flisni normalisht për jetën, filozofinë dhe më gjerë të këtij lloji? Keni diskutuar për shembull me Berishën? Thatë se me Ramën keni folur për artin, po për gjëra të tjera më të përgjithshme? Apo janë këto vetëm gjëra formale? Ju përmendët z. Berisha, z. Rama, por kam takuar disa të tjerë. Disa në atë nivel, në nivele udhëheqëse dhe janë qenie njerëzore të jashtëzakonshme. Ata kanë një eksperiencë dhe prejardhje të shumëllojshme, të pasur. Kështu që në qoftë se takohesh me ta kohë pas kohe, dëgjon për familjet e tyre, ato që ata kanë bërë kur kanë qenë më të rinj. Kështu pra, sa më shpesh takohesh me dikë, më të mëdha mundësitë që të dëgjosh për ta. Jam kurioz gjithashtu, veçanërisht për periudhën e viteve 1990. Dhe ata janë të hapur në këto diskutime? Po. Shumica e tyre? Po, shumë të hapur. Mendoj se është e vështirë të diskutosh gjithmonë formalisht. Kjo është arsyeja pse mendoj se është gjithnjë e dobishme të mbash takime informale, dreka ose darka. Megjithatë, puna është punë dhe ju duhet të kujdeseni për këtë. Po këto dreka e darka ju kanë ndihmuar në këto diskutime? Po, mendoj se më japin tablo më të mirë të personit, burrit pas kryeministrit, apo udhëheqësit të opozitës. Shumë prej tyre kanë histori shumë interesante për të treguar. Shumë kohë më parë, diplomatë amerikanë kanë thënë që Shqipëria është një vend shumë i thellë… Unë mendoj… Sa më shumë kujton se di për ta, aq më pak di në të vërtetë. Kjo është shumë e vërtetë. Mendoj se çdokush që thotë se e kupton plotësisht Shqipërinë gënjen veten. Mendoj se është e pamundur të thuash se kupton çdo gjë. Kam kuptuar se shqiptarët janë shumë të hapur e të sinqertë me mua kur thonë gjëra. Ata mund të mos e bëjnë këtë para një grupi të madh njerëzish por në qoftë se është takim kokë për kokë, janë shumë të sinqertë. A shihni dallime midis gjeneratës së re dhe gjeneratës që u rrit në periudhën e komunizmit? Me ndershmëri? Mendoj se njerëzit që u rritën në periudhën e komunizmit e kanë të pamundur t’i shpëtojnë krejtësisht ndikimit. Në qoftë se unë do të isha rritur gjatë periudhës komuniste, patjetër që do të isha ndikuar deri diku. Është e pamundur për ta ndarë këtë. Edhe pse ju keni disa udhëheqës mbresëlënës, mendoj se ai brez, gjithmonë do të ketë një pjesë të tyre që ndikohet nga lloji i shoqërisë së mbyllur, mosbesimi themeltar tek njerëzit e tjerë dhe institucionet. *** Dhe studiuat pjesët më të madhe të kohës jashtë? E vërtetë. Mendo rreth atyre që kanë ndikuar mbi ta – prindërit, mësuesit. Ata janë produkte të sistemit komunist. Mendoj se do të duhet edhe një brez tjetër, për të qenë i sinqertë me ju. Për të ndryshuar mentalitetin? Që shqiptarët e zakonshëm të adaptojnë një përqasje të ndryshme për t’u marrë me problemet e shoqërisë. Më lejoni t’ju pyes. Cili është problem më i madh që ne kemi si shoqëri? Mendoj që problemi më i madh i shoqërisë është – një çështje sociale. Ka lidhje me arsimin. Ka lidhje me atë se si uni, individi sillet me pjesën tjetër të shoqërisë dhe se si uni dhe njësia familjare sillet me pozitat e autoritetit. Mendoj se njerëzit shpesh janë ngurrues për t’u shprehur se ajo që ata besojnë është e drejtë, qofshin këto të drejtat e tyre vetjake ose të drejtat e tyre si qytetarë të shoqërisë. Ata janë thuajse të burgosur, ose robër, të fuqive më të forta rreth tyre. Jo për t’u rënë shumë në qafë partive politike, por qoftë PD-ja ose PS-ja ose bashkia, jo vetëm këtu, por qeverisja vendore, parlamenti, autoriteti, nëse është politika, zyrtarët e tatimeve, zyrtarët e doganave. Madje sistemi arsimor, hierarkia arsimore. Njerëzit ndihen të pafuqishëm për të kapur cilindo, pasi ekziston ndjesia që nëse do t’i kap ata, kam për të mërzitur dikë dhe ata do të më kthehen mua ose dikujt që unë dua. Por në të njëjtën kohë, për shkak se Shqipëria është ende në zhvillim – ka shumë probleme, mjedise mjekësore të papërshtatshme, mundësi shkollimi të pamjaftueshme –ndaj njerëzit janë të zemëruar, ata duan të bëjnë diçka, por kanë ngecur pasi nëse duan të bëjnë diçka, ata do të inatosin dikë dhe kjo vetëm se do t’i përkeqësojë gjërat. Dhe ata thonë, e di çfarë, është më mirë të mos thuash asgjë ose që pa zhurmë të gjejnë një mënyrë që ndoshta t’u bëhet një favor a diçka e ngjashme me këtë. Fatkeqësisht, ky lloj ndërveprimi mes individit dhe institucioneve të shoqërisë është shumë shumë i dobët këtu. Po, është një problem i madh. Dhe për mua ky është problemi më i madh. Dua të përpiqem të bëj diçka rreth kësaj dhe po mendoja… Në ç’mënyrë? Do të doja të përpiqesha – ne do të përpiqemi të bëjmë diçka këtë vjeshtë – do të përpiqemi të rigjallërojmë pak më shumë shoqërinë civile. Të përpiqem të fuqizosh njerëzit që ata të nxisin pjesëmarrje më aktive qytetare në fushata të ngjashme – për të sjellë vëmendjen te dhuna brenda familjes; grumbullimi i mbeturinave – ka plehra kudo; mënyra se si njerëzit ngasin makinën – siguria dhe trafiku rrugor. Këto janë çështje të përditshme. Arsimi, shëndetësia, gjëra të tilla. Gjithashtu shumë të rëndësishme. Të gjitha këto janë shumë të rëndësishme, njerëzit e dinë që ato janë të rëndësishme. Por sërish, njerëzit ndihen pak të pafuqishëm ndërsa përpiqen të ngrenë zërin, të bëjnë diçka për to. Pasi pjesa më e madhe e njerëzve në Shqipëri mendon se është përgjegjësi e politikanëve, dhe jo e të gjithë shoqërisë. Si mendoni ju është raporti mes politikanëve dhe shoqërisë? Më kujtohet se një herë ju thatë se korrupsioni nuk është problem i politikës, por i të gjithë shoqërisë. Në cilëndo shoqëri demokratike, qofshin Shtetet e Bashkuara, qoftë Shqipëria, të dyja janë demokraci, politika është gjaku i një shoqërie të hapur demokratike. Aftësia e njerëzve për të përzgjedhur drejtuesit e tyre – për t’i rizgjedhur ata ose për të mos i votuar më, si dhe për të sjellë në të një grup të rinjsh dhe politikanësh që supozohet të bëjnë fushatë për çështje të caktuara, personalitete gjithashtu. Duket thuajse si një premtim: Nëse do të zgjidhem, do të bëj këtë. Ose, ndonëse e kam bërë këtë në të shkuarën, do ta bëj ndryshe këtë herë. Kjo ka lidhje me sa bindës je. Dhe më pas, në fund të ciklit zgjedhor, njerëzit duhet të vendosin nëse ky person e ka bërë ose nuk e ka bërë mirë punën e tij, por në një shoqëri, gjithmonë do të ketë një hendek mes retorikës politike dhe asaj që ka ndodhur në të vërtetë në shoqëri. Ka një hendek në SH.B.A. Për këtë arsye njerëzit ndihen të pakënaqur. Vetëm 50 ose 55 për qind e amerikanëve votojnë gjatë zgjedhjeve të caktuara. Ata thonë: nuk ka rëndësi se si votoj. Mendoj që kjo është e gabuar, pasi unë jam pjesëmarrës aktiv në jetën politike në Shtetet e Bashkuara, por e kuptoj se përse njerëzi ndihen të zhgënjyer. Këtu sigurisht njerëzit marrin pjesë shumë haptazi dhe në mënyrë shumë aktive, por zhgënjimi im është se kur vëzhgoj PS, kur vëzhgoj PD, nuk shoh të ketë shumë përgjegjshmëri ndaj elektoratit. Të dy palët dhe partnerët e tjerë të koalicioneve janë shumë të mirë në tubimin e bazës, janë të mirë në organizimin e tubimeve, është një nivel shumë i mirë i retorikës politike dhe i të bërit fushatë, është emocionuese dhe argëtuese kur e sheh, por do të doja që të kishte pak më shumë të prekjes së realitetit dhe të trajtimit të çështjeve që u interesojnë në të vërtetë njerëzve. Mendoj që të dy palët kanë nevojë të bëjnë një punë më të mirë për këtë. Të dy palët do të thotë PD, PS, dhe të tjerë, apo këta dhe shoqëria? Është e vështirë dhe kthehet sërish tek ajo që kemi folur më parë. Zhgënjehem ndonjëherë sepse njerëzit duhet të kërkojnë më shumë përgjegjshmëri, njerëzit duhet të jetë të gatshëm të shohin tek njerëz si z. Berisha, z. Rama, z. Nano, cilido, dhe të thonë: e di çfarë, ju thoni këtë, por nuk ndodh asgjë. Dhe disa njerëz e bëjnë, e pamë këtë në garën për kryetarin e bashkisë për Tiranën. U kënaqa kur e pashë këtë. Disa njerëz i bërtisnin Z. Rama, disa njerëz i bërtisnin z. Basha. Duhet të ketë më shumë nga kjo. Por në fund, njerëzit janë ende pak të frikësuar, pakëz ngurrues për të folur me zë më të lartë, ndaj ndihem i zhgënjyer dhe them: duhet të flasësh më shumë për këtë, por unë e kuptoj se është çështje trashëgimie. Kjo do të jetë e vështirë për t’u kapërcyer. Ndaj mendoj që Shqipëria ka nevojë për drejtues politikë të ndriçuar dhe kjo ka qenë një ankesë nga ana ime, nga Uashingtoni, nga Brukseli. Do t’ju pyes shkurtimisht mbi disa çështje politike. Dëshiroj të kthehemi tek biografia juaj. Kur ju u emëruat në fillim në Shqipëri, cilat ishin idetë tuaja mbi vendin? Kur e dëgjuat për herë të parë emrin Shqipëri? Unë nuk dija thuajse asgjë për Shqipërinë, përpara se të më përmendej nga disa zyrtarë të lartë në Departamentin e Shtetit… ‘Thuajse asgjë’ – çfarë do të thotë kjo? Dija mbi sistemin e mbyllur shoqëror. Dija mbi Enver Hoxhën. Dija mbi hapjen e madhe, rizgjimin. Më kujtohej historia e Kris Hillit, anekdotikisht, por thuajse kaq. Dhe historia e Kris Hillit ishte e vërtetë? Mendoj që ishte e vërtetë. Dhe persona si Xhozef Lejk, Mariza Lino, Xhim Xhefri sigurisht, Marsi Ris. E njihja Krisin më mirë se të tjerët, por e dija se të gjithë kishin ardhur këtu si ambasadorë. Unë kurrë nuk e kisha ëndërruar, ndonjëherë, se do të vija këtu. A ishte vendimi juaj apo ishte vendim i Departamentit të Shtetit? Kryesisht ishte vendim i Departamentit të Shtetit. Dhe ju e pranuat? E pranova me mirënjohje dhe me një kënaqësi shumë të madhe. Ata më pyetën nëse do ta pranoja dhe unë thashë se do të isha absolutisht i gëzuar që të vija dhe të punoja këtu. A ishte e vështirë të vije në Shqipëri dhe të flasësh për këto gjëra që janë të ndryshme nga ato që ju keni mbuluar në departamentin për Azinë ose vende aziatike të tilla si Tailanda, Kamboxhia, Korea? Është një axhendë e ndryshme, mendoj? Është e ndryshme dhe më duhet të them në Azi, ajo është zona ime e rehatisë. I njoh njerëzit shumë mirë, i njoh problemet. Nuk jam ekspert aziatik në cilindo nivel, por për shkak se kam kaluar vite atje, kam një rrjet të gjerë. Në mënyrë instiktive kam ide të mira gjykimi mbi mënyrën si t’u përgjigjesh situatave në Azi, pasi di shumë mbi historinë dhe traditat aziatike. Këtu, sigurisht, kjo ka qenë e re për mua. Ju ia nisët këtu nga fillimi. Nga e para. E di, ti krijon gjykimet ose instinktet në varësi të situatave dhe kështu, sapo kam mbërritur këtu kam biseduar me njerëzit. Kishte shumë gjëra që më ndërmendin Korenë e Jugut të viteve 1980-të. Korenë e Jugut? Saktësisht në vitet 1980-të dhe lëvizjen demokratike. Këto ishin gjërat që më kujtuan Tailandën e viteve 1990-të. Shpresoj që të mos ketë qenë Kamboxhia. Kishte disa gjëra, sigurisht. Për shembull? Fakti që të dy vendet dolën thuajse në të njëjtën kohë nga një periudhë errësire. Këtu, ndonëse kemi folur më herët mbi vështirësitë gjatë viteve të Hoxhës, të paktën kishte arsim bazë. Sërish, një kujdes shëndetësor shumë të pazhvilluar, por njerëzit ishin në gjendje të ushqenin veten dhe kishe një nivel bazë të arsimimit. Ky nuk ishte rasti i Kamboxhias. Por duke pasur atë përvojë të Kamboxhias më ka ndihmuar të zhvilloj një farë kornize për këtu. Nuk janë thjesht problemet brenda vendit, po si të drejtosh një ambasadë, si ta trajtosh burokracinë në Uashington, e di, të gjitha këto pjesë janë gjithashtu të rëndësishme për të qenë një ambasador i mirë. Ju po thoni se misionet diplomatike janë të njëjtat në të gjithë botën? Ka ngjashmëri. Ngjashmëri? Ka shumë ngjashmëri. Cila ishte dosja më e rëndësishme apo çështja që gjendet mbi tavolinën tuaj kur mbërritët në Shqipëri? M’u tha se Uashingtoni e shihte Shqipërinë dhe shqiptarët si miq të aleatë të ngushtë. Shqipëria u bë anëtare e NATO-s kryesisht me mbështetjen e Shteteve të Bashkuara në vitin 2009. Absolutisht më mbështetësja. Ne jemi krenarë për këtë. Ky ishte një vendim i mirë. Kjo ishte absolutisht gjëja më e mirë për të bërë. Ndaj m’u tha se do të jesh në situatat ku njerëzit janë më pro-amerikanët, por më shumë se kaq, ata shohin drejt Amerikës për drejtim, për udhëheqje, për këshillim. Kjo është një gjë shumë e vlefshme dhe ti duhet të bësh një punë të mirë. Ndaj, e kuptova se ndoshta gjëja më e rëndësishme për mua ishte të isha një komunikues i mirë. Një komunikues me shoqërinë në përgjithësi? Me shoqërinë, më drejtuesit polikë, me aparatin qeveritar. Sikurse e thatë ju është një vend i vogël, të gjithë duket se e njohin njëri-tjetrin. Njerëzit kanë pikëpamje të forta mbi… Të gjithë e njohin Ambasadorin Amerikan! Është e vërtetë. Ndaj mendoj se masa e suksesit për cilindo Ambasador është se sa ai ose ajo po komunikon më mënyrë efikase mesazhin nga Uashingtoni, se si ndihet Amerika mbi një çështje të caktuar, si dhe raportimi që i dërgohet Uashingtonit. Në përgjithësi, mesazhet që ju komunikoni janë mesazhe nga Uashingtoni apo gjithashtu edhe mesazhet tuaja personale? Kjo është diçka që tërheq shumë njerëz dhe më janë bërë shumë pyetje për këtë. Dhe diskutim më i madh është... E di, e di. Mua më duket shumë e qartë, por me lejoni ta shpjegoj edhe një herë. Kur dikush është këtu si Ambasador, ata përfaqësojnë Shtetet e Bashkuara. Unë mund të kem pikëpamjet e mia vetjake. Pararendësit e mi pa dyshim ka pasur pikëpamjet e tij gjithashtu, por kur ato shprehen ne publik, mendoj thuajse gjithmonë privatisht gjithashtu, ato janë pikëpamjet e Ambasadorit Amerikan. Ky është mesazhi që vjen nga Departamenti i Shtetit? Jo vetëm Departamenti, në të vërtetë nga Shtëpia e Bardhë. Shtëpia e Bardhë! I gjithë aparati i qeverisë së Shteteve të Bashkuara, por pasi që unë jam zyrtar karriere i shërbimit diplomatik, ndodhem këtu pasi Presidenti më ka zgjedhur. Por ka ndryshime në këndvështrimin e Shqipërisë apo të vendeve të tjera mes Departamentit të Shtetit, Shtëpisë së Bardhë, Kongresit, Komisionit të Marrëdhënieve me Jashtë. Për shkak se Ambasadori është përfaqësuesi personal i Presidentit, gjatë gjithë kohës, ne raportojmë në Departamentin e Shtetit, por këtu në Ambasadë kemi përfaqësues nga Pentagoni, nga Departamenti i Drejtësisë, nga Agjencia e Zhvillimit Ndërkombëtar, nga Korpusi i Paqes, ndaj këtu në Shqipëri unë nuk jam zyrtar i Departamentit të Shtetit. Jam përfaqësues personal i Presidentit. Sigurisht që jam i ndërgjegjshëm se si ndihet Departamenti i SHtetit, por unë duhet të bëjë një punë të mirë në përfaqësimin e interesave të të gjithëve. Dhe, nëse ndodh ndonjë rast kur më duhet të marr një pikëpamje që është e ndryshme nga Departamenti i Shtetit – nuk ka ndodhur ende dhe shpresoj që të mos ngjasë – më duhet të jem në gjendje ta bëj këtë. Sërish, nuk mund ta përfytyroj që kjo mund të ndodhë, dhe kjo do të ishte diçka shumë shumë e vështirë për t’u bërë. Por, nëse dikush është një zyrtar karriere ose një diplomat i caktuar politikisht, ne përfaqësojmë Presidentin këtu. Sa i madh është personeli i Ambasadës Amerikane këtu në Tiranë? Kemi mbi 50 amerikanë. Kemi një numër njerëzish që janë këtu si kontraktorë, ose si staf aktual jo-diplomatik. Do të thoja se kemi rreth 250 punonjës shqiptarë, përfshirë shoferët, personelin e sigurisë… Rreth 350? Do të thoja 350, 400 pak a shumë. A është kjo një ambasadë e vogël krahasuar me misionet e tjera në botë? Do ta vendosja në kategorinë e vogël në mesatare. Kemi 20 vjetorin e rihapjes së Ambasadës dhe unë dua t’ju bëj disa pyetje mbi këtë. A ishte e vështirë për amerikanët që nuk kanë pasur marrëdhënie diplomatike me Shqipërinë për rreth 46 vite, 44 vite? Ishte e vështirë. Më duket se misioni i fundit u largua nga Shqipëria në 46-ën ose 47-ën, mendoj nëntor 1946. Historia ime e preferuar, dhe nuk është për Ambasadën në vetvete. Historia ime e preferuar për Shqipërinë është gjatë luftës së ftohtë. Kishte shumë momente të vështira. Në 1970-ën ndodhi Procesi i Helsinkit, KSBE(Komisioni për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë) që më vonë u bë OSBE-ja, dhe Akti Përfundimtar i Helsinkit, që u nënshkrua në 1975. Në ceremoninë e nënshkrimit kishe përfaqësues nga vende të NATO-s, nga vende të Paktit të Varshavës, vende të tilla si Zvicra dhe Austria, Jugosllavia, të gjithë me përjashtim të një vendi. Shqipërisë. Po, Shqipërisë. Shqipëria nuk pranoi të merrte pjesë në Aktin e Helsinkit. Të gjithë, me përjashtim të Shqipërisë. Dhe nuk e dija këtë përpara se të vija këtu për këtë detyrë, dhe e lexova këtë, e më goditi me të vërtetë. Ky fakt i vetëm për mua dramatizon shkallën që Enver Hoxha dhe regjimi i tij zgjodhën për ta izoluar vendin, nga gjithkund. Dhe se si kjo ka pasoja edhe sot. A keni përgatitur diçka të veçantë për të festuar 20 vjetorin e rihapjes së Ambasadës? E vlerësoj shumë që më pyesni për këtë. Ky sigurisht që është 20 vjetori. Në muajin mars patëm në fakt përvjetorin e vërtetë të rilidhjes së marrëdhënieve diplomatike dhe Ministria e Punëve të Jashtme kishte organizuar një ceremoni shumë të këndshme, por ju kujtohet se muaji mars ishte tejet i ngarkuar për ne dhe kishim shumë gjëra në vazhdim e sipër, dhe e dija se Ambasada ishte rihapur në të vërtetë në muajin tetor. Dhe u thashë të gjithëve në staf, shënoni në kalendar që në muajin tetor do të kemi një festim një javor. Çfarë lloj festimi? Do të nisim të dielën më 2 tetor me një panair të hapur, panair në rrugë. Do të jetë në zonën pedonale ngjitur me Galerinë e Arteve. Në partneritet me bashkinë, shumë njerëz kanë punuar për këtë, do të kemi shumë stenda, do të jetë si një festë, një panair. Do të kemi gjera për fëmijë, një skenë, kemi takuar disa prej miqve tanë jashtë vendit që të mundësojmë zbavitje muzikore, do të jetë Banda e Marinës së Shteteve të Bashkuara, gjithashtu stenda informative mbi jetën amerikanë, pjesë të ndryshme të Ambasadës dhe me çfarë merren ato, një bar karaoke, ushqime dhe pije. Mendoj se do të jetë shumë argëtuese. Më duket se do të zhvillohet nga ora 11 e mëngjesit deri më 5 pasdite. Kjo do të jetë të dielën, më 2 tetor. Do të kemi një pritje të vogël për VIP-at të martën, i bie 4 tetor. Të ftuarit do të hyjnë vetëm me ftesë, por shpresojmë të transmetohet në televizion. Të thuash të drejtën ajo do të jetë për të përkujtuar rihapjen e vërtetë të ambasadës pas 20 vitesh. Do të kemi një simpozium akademik, do të ftojmë disa gazetarë dhe të tjerë, akademikë, që janë filmuar në vitet 1991-1992, gjatë atyre kohërave thuajse shumë revolucionare në mënyrë që të ofrojnë retrospektivën e tyre dhe pikëpamjet e tyre mbi zhvillimet sot. Më pas do të ketë një aktivitet të vogël, vetëm brenda ambasadës, ku janë ftuar disa prej ish-punonjësve të Ambasadës, disa që kanë dalë në pension. Disa diplomatë që kanë shërbyer më parë në Shqipëri? Mendoj që disa prej tyre do të vijnë, por nuk e di me saktësi se kush. Disa prej tyre janë të zënë duke bërë shumë gjëra, por shpresoj që të shohë sa më shumë që të kenë mundësi të vijnë. Përpara se të vinit në Shqipëri, a jeni takuar me ish-Ambasadorët që kanë shërbyer këtu? E njihja Xhozef Lejk-un shumë mirë kur punonim së bashku në Uashington në vitet 90-të. Pa dyshim njihja Mariza Linon gjithashtu, Ambasador Xhefrin, Marsi Ris, e cila është një nga zyrtarët më të lartë në Departamentin e Shtetit, si dhe sigurisht Xhon Uidhersin. Kam takuar të tjerë gjithashtu, por këta janë ata që njoh, përveç Kris Hillit, sigurisht. Jam duke shkruar një lloj biografie mbi Enver Hoxhën, dhe po lexoja disa kabllograme të rëndësishëm të dërguar nga zyrtarë të ndryshëm të Hoxhës, dhe një nga më të rëndësishmit është shkruar nga një ushtarak përgjegjës për Portin e Durrësit. Në fund thoshte se ishte ora 9 e darkës më 14 nëntor, amerikanët u larguan me anije në një vapor të madh. Amerikanët u kthyen në Shqipëri pas 44 viteve. Mendoni se kjo frymë pro-amerikane e Shqipërisë ishte ende gjallë kur amerikanët u rikthyen në Shqipëri. Pasi ata ishin zyrtarisht armiqtë më të këqij të Shqipërisë gjatë kohës së Hoxhës. E di. Kam lexuar pak nga historia dhe letërsia që e përshkruajnë këtë, ndaj është e mrekullueshme për mua. Kjo flet shumë mbi frymën shqiptarë për të cilën po flasim. Por, kur sheh në histori, dhe njerëzit më kujtojnë se cili ishte roli ynë në 1919, se cili ishte me zhvillimet në Kosovë, mendoj që historia ka qenë shumë fatsjellëse për ne. Mendoj që kemi bërë gjërat e duhura, gjithashtu, por kemi qenë me shumë fat. Jam kaq i lumtur që populli shqiptar është mirënjohës për këtë, por kjo është gjithashtu një përgjegjësi e madhe. A ju kujtohet vizita e Sekretarit të Shtetit Xhejms Bejker në Shqipëri? Më kujtohet, më kujtohet. Kam parë shumë filmime. Këtu në ambasadë? Mendoj në emisionin tuaj, kam parë disa filmime. Ne kemi disa foto në Ambasadë. Sigurisht më kujtohet që kam lexuar për këtë më parë në 1991. Ishte e vështirë për t’u përshkruar. Si ishte familja juaj? Biografia juaj thotë se babai juaj ishte nga Meksika dhe nëna nga Japonia. Ata ishin së bashku në bazën amerikanë në Japoni. Cila është historia e prindërve tuaj dhe dashuria e tyre? Në fillim mbi babanë tim. Ai ka lindur në Meksikë. Familja e tij ishte e varfër, pabesueshmërisht e varfër. Babai im nuk e vazhdoi shkollën pas klasës së tretë ose të katërt. Ai ishte një person shumë i zgjuar. A ishte një familje e madhe? Ishte një familje shumë e madhe. Ata kapërcyen kufirin dhe erdhën në Amerikë, nuk mendoj se kanë pritur në radhë për vizë në Ambasadën e Sh.B.A.-së? Pra, ishte e paligjshme? Nuk e përdor kurrë termin i paligjshëm, por nuk jam i sigurt nëse ata kanë qëndruar në radhë për vizë. Ata migruan në veri, kaluan pak kohë në Teksas, dhe përfunduan në Miçigan në fabrikat e automobilave. Babai im shkoi në ushtrinë e Shteteve të Bashkuara. Ai ishte i ri kur kapërceu kufirin? Ishte rreth 10 vjeç, nga ajo që më kujtohet të më ketë thënë. Ai hyri në ushtrinë e Shteteve të Bashkuara. Ata ishin shumë të varfër. Ai u thirr në shërbimin ushtarak të Shteteve të Bashkuara kur ishte shumë i ri. Ai luftoi në Evropë. Në Evropë? Në Evropë. Divizioni i tij mori pjesë në çlirimin e Francës jugore. Ata ishin pjesë e fushatës italiane, nga Siçilia. Mendoj ka qenë 1943-1944. Kjo ishte koha e tije kryesore në këmbësori, në Evropë. E dini, Shpëtoni Ushtarin Rajan, të gjithë atë. Ai e ka përjetuar atë. Ndaj, babai im do të jetë gjithmonë heroi im më i madh. Ai luftoi për dy vite në Evropë? Po. Pas luftës, ai u caktua me forcat okupatore amerikane në Japoni. Atij i pëlqeu Japonia. Aty takoi nënën time. Ajo ishte në Kioto. Ajo kishte lindur dhe ishte rritur në Japoni. Ai vajzë e re, iu desh të fshihej në vendstrehim prej sirenave të bombarduesve. Këta ishin bombardues amerikanë. Ishte kohë lufte, e kuptoj plotësisht këtë. Por ajo ishte nëna ime, që fshihej në vendstrehime, me thuajse asgjë për të ngrenë. Dhe kjo ka bërë…lufta ka pasur një ndikim të fortë mbi mua, kur shoh të dy anët e tablosë. Kështu që u takuan në Japoni. Kryesisht nëna ime u kujdes për mua. Nënat japoneze të atij brezi janë të mirënjohura për theksin mbi arsimin. Ndaj, ajo ishte personi që më shtyu që të dilja mirë në shkollë. Babai im sigurisht ishte shumë mbështetës. Ai shërbeu më vonë në Kore. Ai shërbeu në Vietnam. Ai nuk ishte gjithmonë aty. Ai shpenzoi kohë në Kore gjatë luftës dhe në Vietnam gjatë luftës? Gjatë luftës koreane, njësia e tij ishte vendosur në Japoni. Aty i ndodhi një aksident i tmerrshëm në një xhip. Desh e vrau. Krahu iu thye dhe ai qëndroi i shtruar në spital përgjatë pjesës më të madhe të konfliktit Korean. Por ai shërbeu në Kore në një tur të pashoqëruar nga familja në vitet 1960-të. Ai ishte në Vietnam… Gjatë luftës? Ai ishte atje gjatë 1969 deri në 1970. Cilat ishin kujtimet e tij mbi luftën. Është për të qeshur, Blendi, pasi kur unë isha i ri, atij nuk i pëlqente të fliste shumë për këtë. Përse? Mendoj se ajo ishte puna e tij në atë kohë. Ai ishte thirrur për të bërë diçka dhe e bëri. Ai nuk u mburr për këtë. Ai donte të ishte thjesht një at i zakonshëm për mua. Por ndërsa u rrita dhe nisa të kuptoj më shumë mbi këto gjëra, do t’i bëja pyetje dhe ai nuk ishte kurrë ngurrues të fliste mbi këtë, por gjithmonë më përkiste mua të nisja me pyetjet. Ai nuk donte të fliste mbi këtë temë në përgjithësi. Në përgjithësi kur unë isha duke u rritur, por ndërsa u rrita ai ishte më i hapur për të folur mbi të. Me rastin e 50-vjetori të Ditës së zbarkimit në Normandi, ai vizitoi Francën së bashku më shokët e tij të hershëm. Ata ishin shumë të thyer në moshë atëherë. Ata u pritën në Francë si heronj. Ai është ende gjallë sot. A ishte e vështirë në këtë familje mes një ushtari amerikan dhe një vajze japoneze? Ata më kushtuan shumë vëmendje, isha pakëz i përkëdhelur. Rritja ishte interesante pasi asnjëri prej tyre nuk e kishte anglishten gjuhën amtare. Anglishtja e tim eti është e shkëlqyer, me të vërtetë, por niveli i tij arsimor ishte shumë elementar. Ai ka pak theks kur flet. Nëna ime ndërroi jetë rreth tri vite më parë. Kuptimi i saj i anglishtes ishte shumë i mirë, por kishte një theks shumë të fortë. Mendoj se do ta kishit pasur shumë të vështirë për ta kuptuar atë që nëna ime po të thonte. Kështu që ky ishte mjedisi në të cilin u rrita. Por ju u rritët të Kolorado? Po. Pse në Kolorado? Aty ka një bazë të madhe ushtarake amerikane dhe këtu u caktua babai im kur u largua nga Japonia. Ju u rritët në një bazë ushtarake? Ishte shumë pranë bazës, ne jetonim në shtëpi për civilë. Por, rreth këtij ajri ushtarak a nuk ishte e vështirë që të ishe fëmijë? Nuk do të thoja që ishte e vështirë. Ose a ishte e këndshme? Pasi fëmijët në përgjithësi magjepsen nga uniformat. Ishte shumë e këndshme. Më kujtohet se ajo që ishte e vështire ishte fakti që babai im qëndroi një vit në Kore dhe unë isha në kopsht, por unë e kujtoj këtë shumë mirë. Kur unë hyra në klasën e gjashtë, ai ishte në Vietnam. Ai na shkruante çdo ditë, pa ndërprerje. Ne merrnim letrat. Më pas ndodhi që për një periudhë nuk dëgjuam prej tij për afro dy javë – kjo ndodhi përpara se të ekzistonte posta elektronike, nuk e kishte të mundur të telefononte. Vetëm letrat. Më kujtohet nëna ime, ajo u përpoq të ishte trime, më pas nisi të qajë; ajo mendoi se diçka mund t’i ketë ndodhur atij, edhe unë isha trim por nga fundi – mendova – nuk kemi për ta parë kurrë më atë. Dhe më pas letrat rinisën të vijnë. Kishte pasur një vonesë në postë. Por më kujtohet qartësisht kur ne menduam se ai mund të mos kthehej më në shtëpi. Le të kthehemi tek pyetja që ju bëra më herët, përse zgjodhët diplomacinë? Ai ishte vendimi juaj apo i nënës suaj, a ju shtyu babai juaj? Ishte qartazi vendimi im, por u ndikova nga mjedisi – të paturit e babait nga Meksika dhe të nënës nga Japonia. Një përzierje kulturash. Një përzierje kulturash. Fakti që ai ishte në ushtri dhe kishte udhëtuar shumë. Ne jetuam në zonën e Kanalit të Panamasë, kur unë isha i vogël. Ndaj, isha gjithmonë shumë i interesuar për kultura të ndryshme, gjuhë dhe histori. Isha gjithashtu shumë i interesuar për Shtetet e Bashkuara. Kur isha në shkollë dhe njerëzit më treguan rreth shërbimit diplomatik, mendova – o Krisht, kjo qenka për mua. Është zbavitëse, kjo ishte ajo që unë doja të bëja në shkollën e mesme. Cili ishte misioni juaj i parë në shërbimin e jashtëm? Ishte zyrtar konsullor në Seul, Kore në 1982. Gjithmonë e vështirë. Gjithmonë e vështirë dhe në këto kohë Korea e Jugut e ka udhëtimin pa viza, me atë që ne e quajmë Programi i Heqjes së Vizave, por në ato vite, kushtet ekonomike dhe sociale ishin shumë të ndryshme në Korenë e Jugut. Koreanët janë një popull i fortë dhe kur na duhej t’u refuzonim vizën, ata mërziteshin shumë. Ishte një përvojë shumë magjespsëse. Shumë kërkesa për viza në atë kohë? Kërkesë e pamasë. Pasi kishte një komunitet të madh Korean në Sh.B.A.? Shumë të madh në atë kohë. Më pas ju shpenzuat kohë në Japoni, Tailandë dhe Kamboxhia. Kam qenë në Japoni dhe më pas u ktheva në Kore në vitet 1980 si zyrtar politik. Më pas, sikurse e përmendët, isha në Tailandë në vitet 1990-të. Kam kaluar shumë kohë në Uashington në ’90-ën gjithashtu. Kam qenë në Shtëpinë e Bardhë në Këshillin Kombëtar të Sigurisë për një vit. Më pas ka shkuar në Kamboxhia si numri dy. Më pas u ktheva në Bankok, Tailandë si numri dy gjithashtu. Cili ishte misioni juaj më mbresëlënës? Mendoj që për mua ka qenë në Korenë e Jugut në 1980-ën… Përse? E di që njerëzit thonë në Shqipëri përqendrimi duhet të jetë shumë i madh, por në Korenë e Jugut në atë periudhë, kishim rreth 45,000 trupa amerikane, shumë prej tyre në vijën e frontit, krah për krah me Republikën e Koresë e cila përballej me një armik shumë të rrezikshëm Korenë e Veriut. Përpiquni të përfytyroni vëmendjen, fokusin e Sh.B.A.-së këtu në Shqipëri – shumëfishoheni me 100 herë dhe mendoj se mund t’ju krijojë idenë e të qenit në Korenë e Jugut në vitet 1980. Mendoni shumë shtypëse… Dhe ishte një periudhë e vështirë pasi të dy kampet ishin ende gjallë. Bashkimi Sovjetik dhe komunist… Shumë e vërtetë. Politika ishte shumë e përçarë në vend. Ishte një demokraci por me disa zbatime jo të njëtrajtshme. Në vitin 1980 ndodhi një grusht shteti, faktikisht në 1979. Ish Shefi i Shërbimit Informativ qëlloi me armë dhe vrau Presidentin Park Çung Hi. Dhe çështje ditësh, në të vërtetë pas dy muajsh, pati një grusht shteti dhe drejtuesi i grushtit të shtetit u bë kryetar i shtetit. Pati disa zgjedhje. Dhe ai u bë president… Zgjedhje? Zgjedhje, mendoj se është e drejtë të thuhet dhe se ai kishte folur se do të rikandidonte sërish ose do të jepte dorëheqjen, ishte e paqartë. Unë isha një zyrtar shumë i ri. E admiroja kaq shumë Ambasadorin tonë në atë kohë, zëvendës shefin e misionit, shefin politik. Kishim një seksion politik shumë të madh, ishte ndoshta me 12 persona. Ndaj, ishte një përvojë shumë formësuese. Kisha kuptuar rëndësinë e pasjes së opozitës, rëndësinë e të drejtave të njeriut, kushtetueshmërinë, të gjitha këta përvoja i përftova kur isha 26,27, 28 vjeç. Më kujtohet shumë mirë. Prandaj, kjo ka qenë detyra ime më emocionuese. Më emocionuese e misionit tuaj. Si është një ditë juaja në Tiranë, Z. Ambasador. Si është kalendari juaj? Para së gjithash unë kam një asistente të mrekullueshme. Emri i saj është Patrishia Hart, ne kemi punuar së bashku në Bankok, ajo ka punuar për Ambasadorin dhe unë isha numri dy. Ajo më ndihmon me organizimin e kalendarit. Ndonjëherë ajo është portierja dhe u thotë njerëzve: ai është shumë i zënë me punë. Kalendari juaj është shumë i ngarkuar? Shumë i ngarkuar ose nevojitet kohë pasi është fizikisht e pamundur që të kaloj nga një gjë tek tjetra, por e dini se edhe cilësia është e rëndësishme gjithashtu. Kështu që nëse nuk jam i përgatitur, nëse nuk e kam idenë se ç’po ngjet këtu – kjo intervistë, nëse nuk do të kisha pasur mundësinë të mendoja dhe të përsiatesha mbi të, do të ishte një intervistë e keqe. Do të më nxirrte keq dhe kjo do të nxirrte keq Shtetet e Bashkuara. Ndaj, ajo bën një punë shumë të mirë në të siguruarit që unë të jem i përgatitur. Unë jam 53, nuk jam plak por as i ri si dikur. Ndaj, ajo sigurohet që edhe ritmi të jetë i duhuri. Unë kam një kalendar shumë të ngjeshur. Përpiqem të dal dhe të takoj njerëz, të flas me sa më shumë njerëz të mundem. Ka gjithashtu mbledhje të brendshme. Unë shquhem për mospëlqimin e mbledhjeve. A flisni me njerëz qoftë në restorante, bare, kur ecni? Përpiqem. Ndonëse nuk është e lehtë, pasi është pak një angazhim artificial. Kam takuar disa njerëz shumë interesantë, thjesht duke pirë kafe, ose i kontaktoj ata më vonë. Cili është niveli i shqipes suaj? Kuptoj disa fjalë, ndjek gjërat në TV. Unë mund ta kuptoj tematikën, por fatkeqësisht nuk kam ndjekur mësime formale. Mendoj që mund të ndjek disa mësime, mendoj që do të ishte interesante, por puna qëndron se nëse e bëj këtë, dua ta bëj si duhet. Ju flisni disa gjuhë të huaja. Kam studiuar disa gjuhë të huaja. Japonishtja ime është në rregull. Koreançja ime nuk është e keqe. Tajlandishtja ime dhe gjuha ime kmere janë shumë elementare. Kam harruar kaq shumë. A keni studiuar shqip? Jo, të thuash të vërtetën jo. Kam marrë disa mësime, gjëra të thjeshta: mirëmëngjesi, mirëmbrëma. Kishte një dosje të madhe mbi Shqipërinë në Departamentin e Shtetit kur ju emëruan. Ju u gjendët përpara një dosje të madhe mbi tavolinë apo…? E dini, mund të ketë qenë një dosje e madhe, por unë thashë – nuk mund ta përthith, më nevojitet një memorandum prej pesë faqesh me të gjithë pikat e rëndësishme, ndaj më thoni vetëm gjërat më të rëndësishme. Por, mendoj që jam një person që i pëlqen të mësojë shumë nga të folurit me të tjerët, gjithashtu. A jeni të pakënaqur me botimin e Wikileaks-it në mbarë botën, por veçanërisht në Shqipëri? Jam tmerrësisht i pakënaqur, jashtë mase i mërzitur. Mendoj se për cilindo në profesionin tonë kur sheh atë që ka bërë Wikileaks, vetëm dëmi i shkaktuar nga ai…është një ndjesi neveritëse. Mendoj për kohën kur kam qenë në Kore dhe kur flisja me njerëzit, sërish, në një orvatje për t’u përpjekur dhe për të kuptuar zhvillimet në shoqërinë në Korenë e Jugut dhe njerëzit në Uashington donin të dinin. Ata thanë – çfarë mendojnë njerëzit? Kështu, këta ishin njerëz të cilëve u besoja dhe që më besuan. Ata e dinin se do të raportoja disa prej këtyre gjërave, por sërish kishte disa rregulla loje që funksionin dhe Wikileaks-i i fshiu të gjitha këto. Është thjesht një gjë e tmerrshme, e tmerrshme. A ishit ju pjesë e Wikileaks? A ishte emri juaj në kabllograme? Kam parë që emri im është përmendur në nja dy kontekste. Për të qenë i sinqertë, ç’është e vërteta nuk i kam kushtuar vëmendje. Ambasador, në përgjithësi Ambasadori i Sh.B.A.-së ose një ambasador nga bota, raporton mbi informacionet që ka, raporton për mbledhjet zyrtare, apo raporton shtypin ose bën komente të tij? Mendoj të gjitha të mësipërmet. Varet gjithashtu nga Ambasadori konkret. Disa janë tejet energjikë. Ne i quajmë ata akademikë të mbyllur, si profesorët e universiteteve. Ata shkruajnë shumë vetë, në varësi të njerëzve me të cilët bisedojnë ose takimeve që kanë. Të tjerë delegojnë më shumë dhe u thonë shefit politik ose zyrtarit politik – përgatit diçka. Është e vërtetë se pjesa më e madhe e raportimeve që dërgohet, më të shumtët ose shumë prej tyre, Ambasadori zakonisht nuk i sheh. Jo vetëm këtu, por në përgjithësi. Kështu emri shfaqet në fund. Nëse unë ndodhem në vend dhe ka një mesazh që dërgohet, emri im do të jetë gjithmonë në fund. Por, nëse unë jam larguar, dhe Debi është këtu, atëherë ai do të thotë Jones (lexo: Xhons) në fund. Unë mund të kem lexuar diçka, mund të kem bërë disa ndryshime ose të kem thënë – kjo nuk e saktë, ribëjeni – ose mund të mos e kem parë kurrë. E gjitha varet, por çdo ambasadë e mirë varet për nga drejtimi i ambasadori dhe e dyta, që thonë- duhet të dilni, duhet të flisni me njerëzit, pyetini për këtë çështje dhe më pas na duhet ta raportojmë në Uashington. Përpara se të dërgoni diçka në Uashington, a i kontrolloni ose verifikoni faktet? Nëse diskutoni me dikë dhe ai ju ka dhënë një informacion, a e kontrolloni nëse informacioni është i vërtetë ose jo? Apo nuk është kjo detyra juaj. Përfundimisht, madje edhe nëse unë nuk e kam shkruar ose nuk e kam parë atë, dhe emri im gjendet në fund, jam përgjegjës për të. Ose nëse emri i Debit është në fund, ajo është përgjegjëse për përmbajtjen. Por sërish, nëse unë do të lexoja çdo kabllogram, nuk do të kisha pasur kurrë kohë për intervista ose çdo gjë tjetër. Duhet të delegosh, duhet t’u besosh njerëzve. Në ambasadë tani, Debi kupton gjërat që po përpiqem të bëj, ajo që është e rëndësishme për mua; Xhenifer Mur – shefja e re e seksionit politik, që dikur drejtohej nga Pol Polites – e kupton dhe prandaj është detyra e saj që t’ia bëjë me dije Patrishës – ajo është gjithmonë personi që kontrollon shkresat që vijnë tek unë – duhet thënë, a mund t’ia tregoni këtë ambasadorit, ai duhet ta shohë këtë. Unë mund të them, me kënaqësi, ose mund të them, jam shumë i ngarkuar. Duhet të përdorësh gjykimin tënd. Pra, sërish u përket atyre. Ato mund të thonë, jo, jo, jo, zotëri, ju duhet ta shihni këtë. Pasi nuk jemi të sigurt ose sepse ka diçka këtu që është pak delikate, më pas do të bie dakord dhe do të ndërpres çdo gjë që jam duke bërë, do ta shoh atë dhe do të them nëse është në rregull ose jo. Por, sa i përket përmbajtjes, më duhet të mbështetem tek stafi im që ata e dinë atë që po bëjnë, që të bëjnë një punë të mirë. Ndaj, mbështetem tek ata jo thjesht për të raportuar çdo gjë, kështu nëse dikush thotë diçka, nëse është një ide e çmendur – shkoni tek ata, pyeteni se si e dini që është kështu ose përpiquni të mësoni nga dikush tjetër. Por sërish, unë jam personi me më shumë përvojë në ambasadën tonë, e kam bërë këtë për 30 vite, kështu në fund, është përgjegjësia ime që të sigurohem që përmbajtja është shumë e shëndoshë, që ka bazë faktesh dhe se analiza, interpretimi është i mirë. Ndonjëherë, ne thjesht raportojmë – ndodhi kjo ose ndodhi ajo, por herë të tjera na nevojitet të kemi analizë dhe komentar, ndaj jam përgjegjës për të gjithë atë. Z. Ambasador, Prokurorja e Përgjithshme e Shqipërisë ka nisur një hetim mbi dosjet e Wikileaks, që do të thotë të komenteve të Ambasadorit Uidhërs. Çfarë mendoni për këtë hetim? A e ka bërë ajo? Sepse është raportuar se është ngritur një grup i posaçëm, por kur kemi pyetur na është thënë se nuk është ngritur asnjë grup i posaçëm hetimor dhe mendoj se Zyra e Prokurorisë ka lëshuar një deklaratë ku është thënë se nuk është ngritur asnjë grup i posaçëm hetimor me qëllim hetimin e Wikileaks. Gjithsesi, kjo është ajo që unë kam kuptuar. Kjo është përgjigjja që keni. Po. Njëra prej pikave që opozita ka ofruar disa ditë më parë mazhorancës është diskutimi i hetimit mbi Wikileaks. A mendoni se Wikileaks-i mund të jetë pjesë e politikës së brendshme në Shqipëri? E di se ka pasur shumë diskutime mbi Wikileaks. Kam qenë shumë i qartë, siç do të ishte çdo Ambasador, që ne nuk komentojmë mbi të. Ne mendojmë se ishte një padrejtësi e rëndë që i gjithë ky informacion është bërë publik. Në nuk komentojmë, ne nuk themi nëse është e vërtetë ose jo. Ne thjesht nuk komentojmë. Por, sikurse e kam thënë më parë, e kuptoj se ka shumë informacion, se ka shumë histori. Njerëzit duhet të formojnë opinionet e tyre mbi to. Unë nuk mund t’i ndihmoj dot. Gjithë ç’mund të them është se zyrtarisht nuk kemi asnjë koment mbi të. Më lejoni t’ju pyes mbi ofertën e re të opozitës për shumicën për një kompromis të madh mes dy partive. A i keni lexuar kushtet e tyre? Po, i kam parë. Ajo që mirëprita është fakti që kishte shumë propozime specifike apo pika. Disa ishin shumë të thjeshta dhe elementare, disa të mëdha. Por, ato ishin propozime specifike dhe krahasuar me gjëra të tjera që kam parë nga PS, këto ishin më specifike, më konkrete se sa gjërat e tjera në të shkuarën. Ndaj, mendoj se është një zhvillim pozitiv. Nëse ndonjëra ose të gjitha ato do të adoptohen, kjo do të mbetet subjekt debate, por mendova se ishte mirë që PS i paraqiti ato. A keni ndonjë koment konkret për këto pika? Nuk më kujtohen të gjitha ato, të jem fare i sinqertë, por mendoj se shumë prej tyre u përkasin hapave lidhur me funksionimin e parlamentit. Zgjedhja e guvernatorit të bankës, kryetarit të ri të kontrollit të shtetit… Avokatit të Popullit, mendoj, por edhe organizimin drejt rrugës së integrimit, hapave drejt integrimit. Këto janë të gjitha tema shumë të përshtatshme, disa prej tyre janë shumë të diskutueshme, por është mirë që PS-ja prezantoi një propozim formal dhe tani i përket PD-së që të gjejë një mënyrë për t’iu përgjigjur ose që të vijë më një kundër-ofertë. Ambasador, njëri prej diskutimeve më të mëdha në muajt e ardhshëm do të jetë zgjedhja e presidentit në vitin 2012. Këto janë disa prej komenteve, edhe në parlament disa ditë më parë, opozita kërkoi një president që del nga kompromisi mes shumicës dhe opozitës. Çfarë mendoni për zgjedhjen e presidentit? E kuptoj interesin, jo vetëm i PS-së, por edhe të njerëzve në përgjithësi, për një president që mund të përfaqësojë disa pikëpamje më të gjëra. Kur sheh kushtetutën, është interesante si çdo kushtetutë. Nuk është tërësisht e qartë pasi presidenti ka pasur disa funksione të veçanta qeverisëse, si caktimi i gjykatësve dhe të ngjashme me to, shpallja e zgjedhjeve ose njoftimi i datës për zgjedhjet. Por, presidenti supozohet që të jetë gjithashtu simbol uniteti për njerëzit, dikush që qëndron mbi punët e përditshme të qeverisë. Dhe, unë e kam përmendur këtë më parë. Për mua, ajo që është ideale, është ekuilibri. Nuk dëshiron të kesh një konflikt të hapur mes zyrës së presidentit dhe zyrës së kryeministrit, por gjithashtu nuk dëshiron që të kesh një president që është një miratues i çdo gjëje që propozon kryeministri. Kjo nuk është e shëndetshme. Ky nuk është një sistem i mirë kontrolli dhe barazpeshimi. Dikush që përfaqëson një pikëpamje tjetër, por dikush që është i angazhuar që ta bëjë qeverinë të jetë më efikase në atë që po përpiqet të bëjë. Vjen tek zgjedhja e atij individi. Një president konsensual – nëse mund të bëhet, padyshim, por mendoj – sa realiste është kjo në këtë mjedis? Nuk jam i sigurt se kjo është një gjë shumë realiste. Ata pa dyshim mund të flasin për këtë, në të vërtetë mendoj se ata duhet të flasin rreth kësaj, por mund të vijë tek kampi qeverisës që të jetë shumë i mençur në propozimet e tij drejtuar opozitës. Ndaj, mendoj se personi që përzgjidhet është i rëndësishëm, por shumë më tepër se vetë individi është procesi. A do të ketë konsultime me z. Rama dhe të tjerë në PS? A do të ketë ndoshta disa diskutime publike mbi këtë? Ndaj, mund të ketë një lloj konsensusi – në të vërtetë nuk më pëlqen fjala konsensus. Ndoshta mund të ketë një të kuptuar të gjerë mbi tipin e personi që duhet të jetë presidenti i ardhshëm. Mendoj se ky do të ishte një rezultat i arsyeshëm. A mendoni se është më mirë të kesh një president që është një personalitet i fortë politik apo dikush që vjen nga shoqëria civile në përgjithësi? Pra, dikush aktiv në politikë apo dikush nga shoqëria civile me pjesëmarrje aktive, por jo drejtpërdrejtë në politikë? Mendoj se mund të funksionojë nga të dy kahet. E mendoj me të vërtetë. Kam dëgjuar njerëz të thonë, nëse merr një figurë shoqërore, problemi qëndron se personi ka të ngjarë të mos jetë i familjarizuar me politikën. Politika mund të jetë një lojë e ashpër dhe rrokullisëse dhe sa efektiv mund të jetë ai person? Nga ana tjetër, njerëzit janë pak të lodhur nga politika dhe dua për president dikë që mund të ngrihet mbi grindjet. Mendoj që mbetet te cilësia e individit. Zyra e presidentit është një post politik, të paktën pjesërisht. A ka ndryshime mes pikëpamjeve të BE-së dhe SHBA-së për Shqipërinë? Ka disa komente në gazeta që thonë se amerikanët janë më pro-qeverisë dhe pro-Berishës dhe se evropianët janë më kritikues ndaj qeverisë. Nuk mendoj se është e vërtetë. Ose, mendoj se ka një përputhje apo ngjashmëri mbresëlënëse në pikëpamjen mbi Shqipërinë, qoftë nëse është perspektiva evropiane ose nëse është perspektiva e Uashingtonit/amerikane. Afërmendsh nuk mendoj se Evropa është kundër qeverisë, se është pro-PS. Sigurisht nuk mendoj se pozicioni i SHBA-së është pro-PD dhe kundër-PS. Këto janë tejthjeshtëzime të mëdha dhe nuk janë të vërteta. A ka sinkronizim për Shqipërinë? Me BE-në? Po, me BE-në. Ka konsultime të gjëra me BE-në në çështjet lidhur me Shqipërinë. Zhvillohen rregullisht në diskutime mes zyrtarëve në Uashington dhe në Bruksel. Këto janë takime të shpeshta në Bruksel, nganjëherë në Uashington. Ndonjëherë në cakun e takimeve më të mëdha në Nju Jork. Dhe ka konsultime të gjera këtu mes meje dhe Ambasadorit të BE-së, që përfshin gjithashtu Ambasadorin e OSBE-së, në një hapësirë të madhe. Pra, a do të thotë se ka dakordësi 100%? Jo. Ndihem komod të them se ndoshta ka rënie dakord në 98%. Mund të ketë theksime të ndryshme. Shqipëria aspiron të jetë pjesë e familjes evropiane – tanimë është pjesë e familjes evropiane – por në termat e integrimit zyrtar në BE. Zëvendës Sekretari ynë, z. Burns dhe të tjerë kanë thënë se nuk kemi një votë për këtë, ne e kishim votën për NATO-n, por nuk kemi një votë për BE-në. Por, besojmë shumë se është në interes të një Evrope më të madhe dhe në interes të Shqipërisë që të jetë pjesë e Bashkimit Evropian. BASHA, RAMA DHE NGJARJET E 21 JANARIT Ambasador, dy pyetjet e fundit. A keni qenë mbështetës i Bashës gjatë fushatës së fundit në Tiranë kundër Ramës? Nuk mendoj, jo. A keni qenë aktiv kundër Ramës pas ngjarjeve të 21 janarit? Jo, nuk mendoj. Jam përpjekur të jem shumë i qartë lidhur me 21 janarin. Ka qenë një ditë absolutisht e tmerrshme. Ende më shqetëson shumë kur mendoj për atë që ka ndodhur atë ditë. Dhe, më 22 janar, kur ne komentuam – gjëja e parë që thamë ishte “ngushëllimet tona për anëtarët e familjeve të viktimave”. Por në mënyrë që të sigurohemi që të mos ndodhë më, mendoj që është shumë e rëndësishme të kemi një të kuptuar objektiv dhe të qartë për rrethanat që udhëhoqën në atë tragjike. A i keni ndjekur ngjarjet e 21 janarit? Po, shumë. Në TV apo atje? E keni fjalën për 21 janarin? Po. Kam qenë këtu, lart. Kam qenë duke parë TV me Ambasadorin Vollfarth. Kishim drekuar atë ditë dhe vendosëm të shohim mbulimin televiziv, pasi sërish kishte shumë pritje për të. Po, një ditë më parë ju bëtë një deklaratë ku thonit se ndoshta mund të kishte problem. A kishin informacion për këtë? Ishim shumë të shqetësuar në bazë të informacioneve që kishim marrë. Sërish, nuk mendoj se kishim ndonjë informacion sekret ose të veçantë. Ajo që zhvilluam ishte në bazë të asaj që njerëzit nga thonin, ndaj kishim dëgjuar gjëra të ndryshme nga njerëz të ndryshëm. Por, mendoj se shumë njerëz ishin shumë të shqetësuar për mundësinë se mund të kishte dhunë atë ditë. Dhe trishtueshëm, ata kishin të drejtë. Cila është axhenda juaj për muajt në vijim? A do të udhëtoni në Shqipëri apo diçka tjetër? Cili do të jetë fokusi? Ka disa gjëra. Kam përmendur se pas 20 vjetorit do të mendojmë për nisjen e disa nismave që janë hartuar për të nxitur një pjesëmarrje më aktive, shoqërinë civile. Mendoj që është e rëndësishme që njerëzve t’u jepet shpresë. Ajo që më shqetëson mua më shumë mbi Shqipërinë është se ka shumë njerëz të mrekullueshëm që mirëfilli duan ndryshim, ndryshim në mënyrën se si bëhen gjërat këtu, ndryshim në mënyrën se si trajtohen problemet e tyre, dhe nuk mendoj se palët politike po u përgjigjen kërkesave të njerëzve. Ata po përpiqen në mënyrën e tyre dhe po organizojnë konkursin e tyre, dhe kjo është pjesë e gjakut të cilësdo demokraci. Por, duhet të ketë më shumë përgjigje ndaj nevojave të njerëzve. Kështu që do të përpiqemi të formulojmë disa nisma, por sigurisht do të duhet të përfshijmë klasën politike. Mendoj që njerëzit po shohin nga parlamenti, ka njëfarë optimizmi që opozita është rikthyer në parlament. Kjo është shumë pozitive. Disa njerëz më kanë thënë – kjo është për shkak se opozita e ka bojkotuar prej dy vitesh, që ishte një politikë e dështuar, dhe tani janë rikthyer. Unë e kam thënë këtë, Tom Countryman e ka thënë këtë – bojkotet zakonisht nuk funksionojnë. Kanë kaluar dy vite tani që kur Shqipëria u bë anëtare e NATO-s, së bashku me Kroacinë. Kroacia është pothuaj në BE. Perspektivat e Shqipërisë kanë rënë që atëherë. Po, absolutisht. Tani njerëzit thonë ne shpresojmë që progres raporti të mos jetë shumë negativ. Kjo është e tmerrshme. Ne shpresojmë që progres raporti të mos jetë shumë negativ ku në fakt duhet të ishin hapat përfundimtarë që Shqipëria duhet të ndërmerrte për të fituar hyrjen në BE. Ndaj, shumë kohë është harxhuar kot. Pjesën më të madhe të kohës. Kam dëgjuar Kryeministrin të thotë këtë, ditë më parë. Ai kritikoi opozitën për bojkotin e tyre. A duhet kritikuar opozita? Mendoj se është e drejtë. Mendoj se taktikat e tyre nuk kanë prodhuar rezultatet e nevojshme, por dua të përqendrohemi në të ardhmen. Por, mendoj gjithashtu se kampi qeverisës duhet të shohë atë që ka bërë gjatë dy viteve të shkuar. Nuk mendoj se është e drejtë që kampi qeverisës të thotë – jemi përpjekur të krijojmë një situatë kompromisi të mundshëm. Njerëzit kanë një përkufizim të ndryshëm mbi kompromisin. Nëse nuk ju vjen keq. Kjo është një nga lojërat e vogla të vajzës sime, por mendova t’ua tregoja. Këto janë copëra djathi. Këtu kemi pak qepë të kuqe, mund ta marrim me mend atë që ato përfaqësojnë. Kemi edhe disa blu. Kujdes me numrat. Duhet të jenë saktësisht njësoj. I kam numëruar nja dy herë, më beso. Këtu kemi disa prej floriri. Tani, le të themi se unë jam PD-ja tani, z. Berisha dhe hierarkia. Të gjitha këto janë monedha pazarepsëse. Nuk ka rëndësi se çfarë janë, por këto janë gjërat që PS po kërkon dhe unë kontrolloj këto gjëra. Tani, nëse jam PD-ja, mendoj, këto të tria, qepët e kuqe - në fakt këto nuk kanë aspak rëndësi për mua, por po i mbaj si copëza pazarepsëse. Këto dua t’i mbaj. Në fakt, le të përdorim këtë ngjyrë. Blu është PD-ja. Këto janë të rëndësishme për mua, por unë mund të jem në gjendje të bëj pak kompromis për to, por në të vërtetë nuk dua. Dhe këto nuk mundem. Këto janë të një rëndësie themelore për mua. Kështu që sigurisht PS-ja nuk e sheh këtë. Unë nuk e shoh këtë. Kjo ndodh vetëm brenda kampit qeverisës. Tani, nëse i ofroni opozitës njërën prej tyre, këtë dhe atë – shpresoni që opozita të jetë e mençur mjaftueshëm për të dalluar se si të bjerë në ujdi gjithashtu – por nëse kurrë nuk keni pasur ndër mend të flisni për këto gjëra, nuk është kompromis i vërtetë. Në anglisht u themi, këto janë të flakshme. Kjo është pjesë e pazarepsjes politike dhe nëse ne fund vendosni t’i mbani të gjitha, ky është vendimi juaj dhe ne i themi Z. Berisha, ky është vendimi juaj, por ligjshëm ju nuk mund të thoni se jemi të gatshëm për kompromis, por që PS është e paarsyeshme, ata po bojkotojnë. PS ka qenë padyshim një nga armiqtë më të këqij të disa prej këtyre gjërave. Por, mendoj se kemi nevojë ta shohim nga ana e PD-së këtë… Për gjërat e tjera... Kemi nevojë për shpirtgjerësi. Shpirtgjerësi. A mund të jeni më konkret? Nëse copat e vogla do të kishin një emër, cilat do të ishin ato, e kam fjalën për ato prej floriri? Do të thoja se ato prej floriri janë disa masa për reformën zgjedhore, me disa pjesëmarrje aktive, me miq të Shqipërisë të themi - Këshilli i Evropës, Komisioni i Venecias – ndoshta me disa dispozita detyruese. Sërish, Shqipëria është një vend Sovran. Askush nuk është në pozitë që t’i tregojë Shqipërisë se çfarë duhet bërë, por për shkak të ndasisë politike, nëse të dy palët, veçanërisht qeveria, thotë “ne kërkojmë ekspertizën tuaj për masat e reformës zgjedhore dhe ndonëse kjo është diçka për të cilën nuk biem dakord, nëse kjo është ajo që Këshilli apo Komisioni i Venecias na rekomandon, do ta pranojmë. Kështu që për mua kjo është një prej tyre. Nëse mund të jepni edhe një tjetër, do të ishte edhe më mirë. Por, cila është tjetra? Nuk jam i sigurt. Më duhet të mendoj rreth kësaj. Por, ky është kompromisi në të vërtetë. Nëse je në PD, nuk dëshiron që të dorëzosh këto, por nëse je mirëfilli i interesuar në kompromisin dhe mbrojtjen e gjërave që kanë më shumë rëndësi për ty, atëherë je i gatshëm ta bësh këtë. Kjo është shenja e një politikani të mirë dhe e politikës së mirë. Kjo gjë? Kjo në të vërtetë nuk është kompromis. Dhe sërish, jo për ta lodhur këtë pikë, por a duhej që të kritikohej opozita për bojkotin, për bllokimin? Mendoj se është e drejtë. Sikurse e kam thënë, ndonjëherë ata kanë qenë armiqtë më të këqij të vetes. Por mendoj se është e padrejtë të thuash – e di, nëse opozita nuk do të kishte qenë… çdo gjë do të kishte shkuar mirë. Çdo gjë nuk është mirë. Ka shumë problem në këtë vend që nevojiten të trajtohen. Dhe e vetmja mënyrë për t’i trajtuar ato është të kesh një ligjëratë të shëndetshme politike. Mund të kesh mosmarrëveshje, por fryma e kompromisit nënkupton të dorëzosh diçka që ka shumë vlerë për ty, por që je gati ta bësh për një qëllim më të madh. Fund
