Ish-Presidenti Ramiz Alia thotë se 2 korriku ka lënë vragë në jetën politike të vendit Vdes ish-presidenti Ramiz Alia Ceremonia funebre për ish-Presidentin Alia, në dorën e Sali Berishës
Tiranë, 30 Qershor 2010 - Më 2 korrik 1990 u hapën një sërë ambasadash të huaja në Tiranë e mijëra qytetarë vërshuan në to. Kjo ngjarje historike dha edhe sinjalin e rënies së regjimit komunist dhe të ndryshimeve demokratike në këtë vend.
Por si e përjetoi ish-Presidenti i fundit komunist i Shqipërisë, Ramiz Alia këtë ngjarje dhe si e vlerëson ai tani rrugën që ndoqi kjo udhëheqje për gati 50 vjet? Për këto dhe të tjera ndiqni intervistën që z.Alia i dha radiose Deutsche Welle, seksioni shqip. Alia flet për dosjet dhe thotë se ato s’duhen mbajtur mbyllur: “Unë për dosjet nuk mendoj kurrë se duhen mbajtur mbyllur. Dosjet duhen mbajtur hapur dhe që e vërteta të dalë në shesh, por jam i rezervuar në qoftë se njerëzit nisen nga koncepti që të marrin hak. Kjo është e gabuar, nuk na duhet gjë të ringjallim hakmarrjen, grindjet, të cilat nuk kanë më vlerë. Megjithatë unë jam plotësisht dakord që ato dosje të hapen, të njihet kush kanë qenë njerëzit që kanë bashkëpunuar me organet e sigurimit”, shprehet ish-presidenti Ramiz Alia.
Njëzet vjet më parë, në Tiranë, mijëra qytetarë vërshuan në ambasada në shenjë të kundërshtimit të hapur ndaj diktaturës komuniste. Si e përjetuat ju atë ngjarje historike?
2 korriku, futja e 5 mijë vetëve në ambasadat e huaja është një ngjarje që padyshim ka lënë vragë në jetën politike të vendit. Ngjarja e 2 korrikut ishte një paralajmërim, që situata në vendin tonë po acarohej. Natyrisht kjo qe një gjë e papritur për neve, ajo dyndje masive e njerëzve. Edhe shqetësim ngjalli. Problemi ishte që ajo duhej kapërcyer me qetësi. Në mënyrë që të mos ndodhte asnjë konflikt me masën e njerëzve, që të çonte në përdorimin e forcës. Ky ishte dhe shqetësimi kryesor ato ditë. Prandaj ne u morëm vesh në atë kohë me Sekretarin e Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara, Peres de Kuilar, i cili dërgoi një person të ngarkuar zyrtar të tij, që u mor vesh me ambasadat e huaja për të hyrë ato në marrëdhënie me qeverinë. Pra me ndërhyrjen e zotit de Kular u bë e mundur që ambasadat e ndryshme të na dorëzonin emrat e të gjithë shqiptarëve, që kishin hyrë nëpër ambasadat e huaja dhe qeveria jonë përgatiti pasaporta për të gjithë, të gjithë u pajisën me pasaporta shqiptare në mënyrë që largimi i tyre, i cili u bë në mënyrë të organizuar, të ishte jo më si refugjatë ilegalë, por si njerëz me pasaporta dhe ata shkuan në vendet ku ata dëshironin. Në këtë mënyrë mori fund si të thuash ajo etapë. Por kjo nuk do të thotë që situata në Shqipëri nga ky moment ndryshoi në kuptimin as pozitiv, as negativ.
“Nga socializmi nuk donim të hiqnim dorë”
Ndërkohë rënia e Murit të Berlinit, vetëm një vit para ngjarjes së ambasadave ne Tirane, kishte ngjallur shpresa të mëdha edhe në Shqipëri. A e kuptuat ju se rënia e atij Muri ishte një sinjal i qartë që edhe socializmit shqiptar po i vinte fundi?
Këtë ide që të hiqnim dorë nga socializmi, nuk e kishim. Rënia e Murit të Berlinit, ose më mirë përmbysja e sistemit komunist në të gjitha vendet e Europës Lindore dhe në Bashkimin Sovjetik krijoi edhe tek ne një shqetësim, flas për udhëheqjen tonë. Unë në atë kohë padyshim mendova që duheshin bërë ndryshime në vend. Dhe ne filluam të marrim disa masa për një demokratizim të mëtejshëm të jetës së vendit tonë. Pra duke hequr dorë nga disa dogma edhe nga fusha e ekonomike dhe nga ajo politike si dhe nga disa vendime, që ishin marrë më përpara. Por e theksoj që të gjitha ato masa, që po merrnim për demokratizimin e vendit nuk çonin në likuidimin e shtetit, në likuidimin e sistemit socialist. Midis masave të ndryshme vendosëm që në shtyp të linim mendimet e lira që të publikoheshin, te shfaqeshin mendime te ndryshme, ku pati në atë kohë artikuj të ndryshëm që dolën dhe nuk u morëm masa kundër këtyre njerëzve, përkundrazi pati diskutime mbi to. Natyrisht ishte një rrugë që ne kërkonim të kapërcehej kjo fazë, jo duke forcuar sistemin e diktaturës së proletariatit, por përkundrazi duke e dobësuar atë, duke hequr dorë nga ajo, por pa rrezikuar, pa hequr dorë nga socializmi.
Komunizmi provoi të ishte një ideologji dhe sistem që dështoi. A mendoni se i hytë një rruge të gabuar?
Unë mendoj që nuk mund të konsiderohet e gabuar; sepse ne i hymë një rruge: ndërtimit të socializmit në vendin tonë.
“Pro izolimit ishte një zgjedhje e jona”
Ajo që ju e quani ndërtimi i socializmit rezultoi në një politikë ekstreme e izolimit të Shqipërisë nga gjithë bota. Pse ju trembnin kontaktet me botën?
Pro izolimit ishte një zgjedhje e jona. Qysh në 48 jugosllavët kërkuan të vënë shtypjen mbi ne. Kërkuan që Shqipërinë ta shndërronin në republikë të shtatë të Jugosllavisë. Pra nuk iu mjaftonte Kosova, po donin edhe Shqipërinë ta fusnin në suazën e shtetit të tyre, të federatës së tyre jugosllave. Në vitet '60 filloi kontradikta tjetër me rusët, e cila nuk ishte vetëm në plan ideologjik, por ishte në plan kombëtar. Ne mbronim lirinë dhe pavarësinë e Shqipërisë, sepse Hrushovi u lidh me Titon dhe bashkëpunoi me Titon dhe i dha të drejtë Titos në synimet e tij ndaj Shqipërisë. Pra ne pamë një rrezik, që po i kërcënohej vendit tonë. Tashmë jo vetëm nga Tito, por edhe nga rusët. Dhe ky ishte edhe shkaku që u prishëm me të. Më vonë ndodhi që u prishëm edhe me Kinën , e cila kjo prishje erdhi sipas mendimit tim për fajin tonë. Nga Kina nuk patëm asnjë kërcënim, siç kishim nga jugosllavët apo rusët. Përkundrazi ne u treguam brutalë, sepse ne u zemëruam pse Kina po realizonte marrëdhëniet e saj me SHBA-në.
Por ju nuk e kishit kuptuar që nga izolimi me botën po mjerohej populli, vendi?
Këtë pyetje ma kanë bërë edhe të tjerët lidhur me izolimin. E vërtetë është që ne u izoluam, por edhe italianët, fqinjët tanë, çfarë bënë për ne shqiptarët, iu drejtova disa politikanëve italianë gjatë një takimi. Ne nuk e ndihmonim dot Shqipërinë, sepse e konsideronim Shqipërinë zonë të influencës sovjetike. Dhe nuk na e mbante. Izolimi nuk ishte faktor vetëm i joni. Ne kemi faj, por edhe të tjerët nuk bënë asgjë për të na dhënë dorën.
“Vitet '80 - më të vështirat për ekonominë e Shqipërisë”
As Gjermania? Si është parë Gjermania federale gjatë kohës së diktaturës? Ju jeni dëshmitar i përpjekjeve tu saj për t'u afruar me Shqipërinë, kam parasysh këtu ardhjen e Shtrausit dhe të Gensherit?
Ardhja e Shtrausit në vitin 1984 sigurisht që ishte një eveniment me rëndësi për ne. Me rëndësi në dy aspekte, edhe në aspektin politik, sepse të vijë nga Gjermania një delegacion i atij niveli ishte një sinjal pozitiv për politikën shqiptare, por ishte me rëndësi edhe nga pikëpamja ekonomike. Sepse edhe në atë kohë mendonim që me Gjermaninë mund të kishin marrëdhënie të mira ekonomike. Gjë që do ta lehtësonte zhvillimin e vendit tonë në atë periudhë, që ishte shumë e vështirë për ne. Vitet '80 kanë qene më të vështirat në ekonominë shqiptare. Në vitin '84 ishte dhe më e keq. E pritëm mirë ardhjen e Shtrausit. Këtu duhet të sqaroj një gjë. Shtrausi nga ana e tij mbajti qëndrim shumë korrekt, si nga ana politike ashtu edhe ekonomike me Shqipërinë. Ne, natyrisht nisur edhe nga interesi jonë, i ngritëm Shtrausit çështjen e reparacioneve të luftës, të dëmshpërblimeve. Ju e dini që Shqipëria ka qenë totalisht e angazhuar në luftën kundër fashizmit. Edhe unë që po ju flas, që 15-16 vjeç kam qenë në LANÇ, dhe në atë kohë janë vrarë njerëz dhe janë shkatërruar rrugë, ura fshatra dhe nuk kemi pasur asnjë reparacion nga ana e Gjermanisë. Lufta ka qenë kundër fashizmit dhe ne kërkuam dëmshpërblime që është legjitime, por Gjermania edhe Shtrausi e kundërshtoi, jo pse kundërshtoi luftën tonë, përkundrazi ai ishte shumë dakord me luftën, por ai nisesh me faktin se me mbarimin e luftës, zonat sovjetike duhet t'i plotësonte Bashkimi Sovjetik. Ka qenë një marrëveshje mes tyre. Kjo bëri që të zgjasnin bisedimet me Shtrausin, sepse ne këmbëngulnim me arsyetimet tona. Më në fund Shtrausi i dha me duket 20 milionë marka falas qeverisë shqiptare dhe 20 milionë të tjera si kredi në fushën e industrisë, mjekësisë.
Gensheri e Shtrausi kërkonin integrimin e Shqipërisë
Nga biseda me Shtrausin, a u fol edhe për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike mes dy vendeve? Cila palë ishte iniciatore, Shqipëria apo Gjermania?
Në atë kohë kur diskutuam ne e shtruam problemin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike, dhe ai ishte dakord me këtë. Bisedimet me Shtrausin ndodhën në vitin 1984 dhe pasojat e saj kanë vazhduar më tej. Ka pasur një grup përfaqësuesish shqiptarë që kanë shkuar në Bon, në Vjenë deri në vitin 1987 kur u vendosën marrëdhëniet diplomatike. Në këtë vit erdhi në vendin tonë Hans Ditrih Gensher, ish-ministri i jashtëm i Gjermanisë.
Unë e takova vetë personalisht. Çështja kryesore e bisedimeve me të ishte që Shqipëria duhet të futet në organizmat ndërkombëtare. Ai këshilloi që ne të futeshim ne KSBE, dhe unë menjëherë i thashë dakord. Fakt është që vitin tjetër, kur u mblodh KSBE –ja, ne dërguam ministrin e jashtëm Reis Malile dhe ne u pranuam si kandidat, sipas rregullit që ishte, dhe pastaj jemi futur përfundimisht. Pra me Gensherin kemi bërë hapin e parë për të dalë nga izolimi. Ky është një eveniment për ne, por edhe për mua personalisht në takimin me Gensherin.
Pse e shndërruat socializmin, që u përpoqët të ndërtoni në Shqipëri, në një përndjekje të egër me ekzekutime dhe me krijim të armiqve imagjinarë, që rezultoi deri në vrasjen e shokëve tuaj të luftës?
Ka shumë faktorë të ndryshëm. Unë mendoj se edhe faktori i jashtëm luan rol. Pasi në fund të fundit, në vendin tonë hidheshin edhe diversantë. Ne jemi vend i vogël, një bandë diversantësh që vinte turbullonte fshatra të tërë. Por në radhë të parë, kjo e gjitha ka të bëjë me ideologjinë, me konceptin tonë ideologjik. Luftën e klasave ne e kishim, sepse derisa ne thonim që jemi për rrugën socialiste të zhvillimit, përjashtonim borgjezinë, përjashtonim të pasurit, agallarët, pronarët e mëdhenj, ndaj tyre bëhej luftë klase. Unë megjithatë nuk e justifikoj edhe pse bëhej nga rrethanat e vendit. Çfarë nuk justifikoj tjetër? Veçanërisht teprimet që kemi bërë me këtë luftë klasash, zgjatjen e saj. Sepse kjo mund të ishte e tillë në fillimet tona, por më pas mund të mos ishte kështu, mund të ishte ndryshe. Unë nuk justifikoj luftën e brendshme, që kemi patur brenda gjirit tonë. Mos harro disa grupe që janë dënuar, pushkatuar apo internuar, për këto mendoj se ishte e tepërt. Nuk është në të mirë edhe të zhvillimit shoqëror. Këto kanë qenë dobësi, gabime tona. Mohimi i institucioneve fetare, ishte e tepruar. Janë bërë gabime. Një nga masat pas '90 ishte rivendosja e institucioneve fetare. Kjo nuk ishte bërë mirë dhe ne menjëherë i rikthyem hoxhallarët, priftërinjtë.
A duhen hapur dosjet e komunizmit? A duhet zbardhur e kaluara komuniste dhe të mësohet e vërteta?
Unë për dosjet nuk mendoj kurrë se duhen mbajtur mbyllur. Dosjet duhen mbajtur hapur dhe që e vërteta të dalë në shesh, por jam i rezervuar në qoftë se njerëzit nisen nga koncepti që të marrin hak. Kjo është e gabuar, nuk na duhet gjë të ringjallim hakmarrjen, grindjet, të cilat nuk kanë më vlerë. Megjithatë unë jam plotësisht dakord që ato dosje të hapen, të njihet kush kanë qenë njerëzit që kanë bashkëpunuar me organet e sigurimit.
Situata ka ndryshuar, por Shqipëria akoma vuan
Ju zoti Alia, e keni nisur procesin e demokratizimit të vendit me Sali Berishën; atëherë një mjek, intelektual, sot Kryeministër, me Fatos Nanon, edhe ai ish-kryeministër, dikur një intelektual, kur ju ishit President. Në këto 20 vite sa ka ndryshuar Shqipëria, kam parasysh këtu kontributin e këtyre dy liderëve, por edhe të të tjerëve si të Ilir Metës, Edi Ramës, Pandeli Majkos etj.?
Për sa i përket këtyre 20 vjetëve nuk ka dyshim që situata ka ndryshuar. Ajo ka ndryshuar në të tëra aspektet, si politike, kulturore, ekonomike. Por unë mendoj se Shqipëria akoma vuan, vuan pikërisht nga njollat e këtyre 20 vjetëve, të këqiat e këtyre 20 vjetëve. Lufta e klasave ekziston edhe sot. Grevë urie 200 vetë, mijëra të tjerë nëpër rrugë. Pra s’ka paqe, s’ka dialog. Këtë nuk e quaj normale në një shoqëri demokratike 20 vjeçare. Në këto 20 vjet populli ynë ka pasur protesta, pakënaqësi dhe kjo sjellje, ky qëndrim, më duket mjaft negativ për zhvillimin e vendit, imazhin dhe realitetin e Shqipërisë. Nga ana ekonomike Shqipëria ka rënë shumë. Tek ne kriza do të jetë më keq. Një situatë tepër e rëndë, nuk e uroj një situatë të tillë.
FUND
