Nga George Soros
Liderët e Evropës tani janë duke shqyrtuar se çfarë mund të bëjnë dhe hapi i tyre i radhës do të ketë rëndësi vendimtare, ose duke i qetësuar tregjet, ose duke i futur në ekstreme të reja. Që të gjithë pajtohen se Greqia ka nevojë për një ristrukturim të rregullt, për shkak se falimentimi i çrregulluar do të mund të shkaktonte shkatërrimin e eurozonës. Megjithatë, kur është fjala për bankat, druaj se liderët e eurozonës janë duke tentuar të ndërmarrin veprime joadekuate
Londër, 12 tetor – Në fillim të kësaj jave, një grup prej pothuajse 100 evropianëve në zë nënshkruan një letër të hapur për liderët e 17 shteteve të eurozonës. Letra në forma të ndryshme përmbante atë që liderët e Evropës tani duket se e kanë kuptuar: ata nuk guxojnë më që të bëjnë gabime. Për këtë arsye është me rëndësi që ata tani e kuptojnë se nuk mjafton të sigurohen se qeveritë mund të financojnë borxhet e tyre me norma të arsyeshme interesi; ato duhet po ashtu që të trajtojnë dobësinë e sistemit bankar të Evropës.
Në të vërtetë, problemet e Evropës me sistemin bankar dhe borxhet e shteteve anëtare janë duke e përforcuar njëra- tjetrën. Rënia e çmimeve të obligacioneve të qeverive e ka rritur nënkapitalizimin e bankave, derisa mundësia që qeveritë do të duhej të financonin rikapitalizimin e bankave ka ngritur vlerën e premive të riskut apo obligacioneve qeveritare. Duke u përballur me mundësinë e shtimit të kapitalit në kohën kur aksionet e tyre po bien me të madhe, bankat kanë motiv të fuqishëm që të reduktojnë bilancet e tyre të gjendjes, duke reduktuar portfoliot e kredive që ofrojnë.
Liderët e Evropës tani janë duke shqyrtuar se çfarë mund të bëjnë dhe hapi i tyre i radhës do të ketë rëndësi vendimtare, ose duke i qetësuar tregjet, ose duke i futur në ekstreme të reja. Që të gjithë pajtohen se Greqia ka nevojë për një ristrukturim të rregullt, për shkak se falimentimi i çrregulluar do të mund të shkaktonte shkatërrimin e eurozonës. Megjithatë, kur është fjala për bankat, druaj se liderët e eurozonës janë duke tentuar të ndërmarrin veprime joadekuate.
Në mënyrë specifike, këta liderë po flasin rreth rikapitalizimit të sistemit bankar, pa e garantuar atë. Po ashtu, ata duan që këtë ta bëjnë mbi bazën shtet-më-shtet, e jo mbi bazën e eurozonës si tërësi. Ka arsye për një gjë të tillë: Gjermania nuk dëshiron të paguajë për rikapitalizimin e bankave franceze. Megjithatë, derisa kancelarja Angela Merkel ka të drejtë të insistojë për një gjë të tillë, këta hapa janë duke e shtyrë në drejtim të gabuar.
T’ju paraqes në mënyrë më precize shtegun që do t’ia mundësonte Evropës kalimin nëpër këtë fushë të minuar. Sistemi bankar duhet të garantohet së pari dhe të rikapitalizohet më vonë. Qeveritë nuk duhet të lejojnë që bankat të rikapitalizohen tani; një gjë e tillë do t’i linte me fonde të pamjaftueshme për t’u përballur me problemin e borxheve të shteteve anëtare. Shumë më pak do të kushtonte rikapitalizimi i bankave pas krizës, mu në kohën kur obligacionet qeveritare dhe aksionet bankare do të ktheheshin në nivelet e tyre normale.
Qeveritë, sidoqoftë, mund të sigurojnë një garanci të besueshme, bazuar në fuqitë e tyre tatuese. Një marrëveshje e re, e detyrueshme me ligj – e jo ndryshimi i Traktatit të Lisbonës (që do të haste në tejet shumë pengesa) – do të ishte e domosdoshme që eurozona të mobilizojë atë fuqinë dhe ajo do të kishte nevojë për më shumë kohë që të negociohet dhe ratifikohet.
Megjithatë, ndërkohë, qeveritë mund të mbështeten në Bankën Qendrore Evropiane, e cila tani garantohet në tërësi nga shtetet anëtare të eurozonës. Në shkëmbim me një garanci, bankat e mëdha të eurozonës do të duhej të pajtoheshin që të respektojnë udhëzimet e Bankës Qendrore Evropiane. Është ky një hap radikal, ndonëse i domosdoshëm, duke i pasur parasysh rrethanat. Duke vepruar në emër të shteteve anëtare, Banka Qendrore Evropiane ka fuqi të mjaftueshme bindëse: ajo mund t’u heqë beneficionet bankave dhe qeveritë mund të marrin kontrollin mbi institucionet që refuzojnë të bashkëpunojnë.
Banka Qendrore Evropiane do të udhëzonte më pas bankat që të mbajnë linjat e tyre të kredive dhe portfoliot e huave, duke monitoruar në mënyrë strikte risqet që merren përsipër. Kjo do ta hiqte njërën prej dy forcave kryesore shtytëse të trazirave aktuale të tregjeve.
Banka Qendrore Evropiane do të mund të përballej me forcën tjetër shtytëse, mungesën e financimeve për borxhet e shteteve, duke inkurajuar qeveritë me telashe që të lëshojnë bono thesari dhe duke inkurajuar bankat të regjistrohen (një ide kjo që më ka lindur falë Tommaso Padoa-Schioppas). Bonot e thesarit do të mund t’i shiteshin Bankës Qendrore Evropiane në çfarëdo kohe; mirëpo përderisa ato japin më shumë sesa depozita në BQE, bankat do t’i konsideronin si përparësi mbajtjen e tyre. Qeveritë do të mund të përmbushnin nevojat e tyre të financimit brenda kufijve të caktuar me një kosto shumë të ulët gjatë kësaj periudhe emergjente, derisa Banka Qendrore Evropiane nuk do ta shkelte nenin 123 të Traktatit të Lisbonës.
Këto masa do të ishin të mjaftueshme për qetësimin e tregjeve dhe përmbylljen e fazës akute të krizës. Rikapitalizimi i bankave do të duhej të priste deri atëherë; vetëm vrimat e krijuara nga ristrukturimi i borxhit grek do të duhej të mbylleshin menjëherë. Në pajtim me kërkesën e Gjermanisë, kapitali shtesë do të vinte së pari nga tregu, e pastaj nga qeveritë – duke e bërë Mekanizmin evropian për Stabilitet Financiar opsion të fundit.
Një marrëveshje e re për eurozonën, e negociuar në atmosferë më të qetë, jo vetëm që do të kodifikonte praktikat e përdora gjatë emergjencës, duke vënë në të njëjtën kohë themelet për një strategji për rritje ekonomike. Gjatë periudhës emergjente, shkurtimet fiskale dhe masat e kursimit janë të pashmangshme; mirëpo, në aspektin afatgjatë, barra e borxheve do të bëhet e padurueshme pa rritje – duke e prekur edhe vetë Bashkimin Evropian.
*Autori është kryetar i Fondit Soros dhe i Institutit për Shoqëri të Hapur. Vështrimi është shkruar për rrjetin e gazetarisë botërore, “Project Sindycate”.
