Intervistë e kryetarit të Lëvizjes Socialiste për Integrim (LSI)
Cilat janë fatet e integrimit të Shqipërisë zoti Meta, sepse deri dje ishit me sy nga Brukseli, tashmë është kthyer Brukseli të shohë se ku është Shqipëria?
Ky është një proces pak me kompleks për ata që kanë në dorë fatet e integrimit, që janë shqiptarët dhe mënyra sesi ata do ta zgjidhin këtë, pasi duket që nuk ka shumë optimizëm për një marrje përgjegjësish nga të gjithë faktorët, të cilët duhet ta kishin zgjidhur këtë çështje. Natyrisht që mund të mbetet ajo e thënies së një maxhorance të qartë për integrimin në zgjedhjet e ardhshme. Sigurisht që kjo do të ishte përgjigja më e vonuar e këtij procesi, i cili ka përjetuar një ngadalësim në mënyrë të pamerituar, kuptohet për shkak të bojkotit të opozitës, pasi në rast se nuk do të kishim pasur këtë bojkot, në rast se do të ishin votuar disa ligje të kërkuara nga ky proces që përpara një viti, Shqipëria do ta kishte fituar këtë status me kohë dhe do të kishte hapur negociatat, pasi maxhoranca nga ana e saj i ka përmbushur detyrime. Ndaj ky proces i integrimit ka mbetur thjesht si kryefjalë, por nuk është shoqëruar me veprime të domosdoshme e të qarta. Kjo ka qenë arsyeja që Lëvizja Socialiste për Integrim dhe unë personalisht, menjëherë pas përfundimit të zgjedhjeve vendore, apeluam që në fillim të muajit gusht për të përmbushur këto kërkesa dhe natyrisht që dhe natyrisht që nuk do të duhej me shumë se disa orë, maksimumi 2-3 ditë për t’i përmbushur të gjitha këto kërkesa dhe absolutisht që ka qenë një mungesë vullneti për të realizuar këto kërkesa që shërbejnë për marrjen e statusit kandidat.
Ka pasur një shqetësim shumë të madh në zërin e ambasadorit të Bashkimit Evropian, Etore Sekui teksa pas një sondazhi verifikoi se përqindja e shqiptarëve që besojnë tek integrimi ka rënë në 80 për qind nga 98 për qind që ka qenë një vit më parë. Arsyeja sipas zotit Sekui është lodhja nga kriza politike në Shqipëri, por duhet që edhe shqiptarëve t’iu bëhet e qartë se çfarë përfitojnë me integrimin në BE. Sa po përdoret faktikisht fjala “Integrim” dhe ky interes kaq i madh kombëtar nga politika aktualisht në Shqipëri nga palët?
Meqë përmendët Bashkimin Evropian, unë mund t’iu them se ky moment ngërçi politik që është krejtësisht artificial brenda vendit, koiçidon me një moment shumë entuziast të vetë Bashkimit Evropian përsa i takon politikave të zgjerimit. Dihet që futja në Bashkimin Evropian kërkon sfida të mëdha dhe në këtë drejtim nuk është se ka vërtet ndonjë predispozicion të jashtëzakonshëm, sikurse mund të ketë qenë vitet më përpara, para vitit ’97, kur Shqipëria i kishte të gjitha mundësitë të merrte një status të veçantë “sui generis”, apo edhe në vitet 2000’. Fakti që ka rënë besimi i shqiptarëve tek procesi i integrimit ka të bëjë me një proces faktorësh dhe ajo që unë dua të përmbyll këtë diskutim, duke nënvizuar domosdoshmërinë e përparimit të këtij procesi dhe angazhimit tonë si Lëvizja Socialiste për Integrim, që do të bëjë gjithçka është e mundur në dobi të të këtij procesi, dua të them se në fund të fundit vetë integrimin e kemi aspiruar dhe aspirojmë si një instrument të fuqishëm për zhvillimin e vendit, për modernizimin e shoqërisë sonë, për zhvillimin e ekonomisë sonë kombëtare dhe për përmirësimin e jetës dhe të mirëqenies së çdo qytetari shqiptar. Pra, nuk është thjesht integrim si integrim në qëllim në vetvete. Në këto momente unë mendoj se për maxhorancën mbetet e rëndësishme që gjithnjë të jetë e vullnetshme për dialog, të jetë e vullnetshme për të bashkëpunuar për të realizuar këto kërkesa e këto standarde, ashtu sikurse pavarësinë e këtij vullneti që nuk do të mungojë, i cili do të përforcohet, pra vëmendja kryesore i duhet kushtuar zhvillimit ekonomik të vendit, mbajtjes së premtimeve në këtë drejtim dhe kjo është ajo që mbetet më e rëndësishmja për qytetarët shqiptarë.
Rreth dy muaj më parë ju keni hedhur idenë e një pakti kombëtar për integrimin, çka u përsërit jo më shumë se një javë më parë edhe nga kreu i Partisë Socialiste, Edi Rama. U duk në pamje të parë si një lloj dakordësie, por nuk u zgjat më tej. Pra, pati vetëm dy artikulime dhe vetëm kaq. Çfarë ndodhi realisht?
Unë nuk mund të përgjigjem për veprimet apo për qëndrimet e lidershipit të Partisë Socialiste. Është e rëndësishme të kuptojmë se qytetarët shqiptarë, që të gjithë aspirojnë integrimin. Edhe pse kemi një rënie, nga 98 për qind në 80 për qind, 80 për qind përsëri është një maxhorancë e jashtëzakonshme dhe gjithëpërfshirëse, të djathtë, të majtë, pa parti dhe kështu me radhë dhe unë besoj se është e rëndësishme, sidomos për opozitën, që të marrë përsipër përgjegjësitë që i takojnë, sepse përndryshe nuk shpreh vullnetin e atyre, të cilët e kanë votuar këtë forcë politike në vitin 2009.
Përse nuk mund të shkonte më tej ideja e paktit kombëtar për integrimin?
Sepse kjo nuk varet vetëm nga një forcë politike, siç është dhe rasti i Lëvizjes Socialiste për Integrim, apo një palë që në rastin konkret është maxhoranca. Duket qartë se pala tjetër nuk e ndjen këtë përgjegjësi të paktën deri tani dhe shohim që herë pas here paraqiten pretekste, pengesa artificiale, edhe aty ku gjërat janë shumë të thjeshta, shumë të qarta. Ligjet janë të përgatitura për një kohë shumë të gjatë, me ekspertizën më të mirë evropiane, amerikane, mund të diskutohen, mund të bëhet ndonjë përmirësim dhe asnjë gjë nuk mund ta ndalë këtë proces. Ashtu sikurse edhe për reformën zgjedhore, mendoj se edhe ne e kemi bërë një veprim konkret, si Lëvizja Socialiste për Integrim, ku kemi paraqitur një projekt vendim të Parlamentit që të krijohet ky komision, të ketë një komision gjithëpërfshirës. Koha po ikën dhe mesazhet tashmë duhet të kthehen në veprime.
Së fundmi, opozita pas më shumë se dy vitesh bojkot të Parlamentit, ka filluar të japë votat në Kuvendin e Shqipërisë, por jo votat për ligjet që kërkojnë një shumicë të cilësuar, po për marrëveshje apo ligje të tjera që janë të rëndësisë së dorës së dytë. Si i konsideroni këtë lëvizje të opozitës shqiptare në këtë moment. Një hap të sinqertë drejt kursit të ri politik të proklamuar nga z. Ram apo një lëvizje për t’i thënë ndërkombëtarëve që ne po plotësojmë rekomandimet tuaja?
Mendoj se ndërkombëtarët e kanë të gjithë eksperiencën e duhur për të kuptuar shprehjen e sinqertë të vullnetit të veprimeve të cilat vërtetë ndikojnë jo vetëm në përmirësimin e standardeve të legjislacionit në vendin tonë por edhe njëkohësisht veprime të cilat synojnë për një politikë më konstruktive dhe për një politike evropiane. Ndërkombëtarët e kanë të gjithë eksperiencën dhe përvojën për të kuptuar të gjithë demagogjinë dhe retorikën boshe. Mesazhet janë të qarta: janë 12 rekomandime, të cilat praktikisht janë 12 standarde. Janë aty, kanë qenë aty për një kohë të gjatë, mazhoranca ka shprehur vullnetin dhe disa herë janë vendosur në rendin e ditës së parlamentit për t’u votuar. Duhet që pala tjetër ta marrë këtë kurajë dhe të përmbushë një detyrim ndaj vendit dhe ndaj të gjithë votuesve të saj që kërkojnë një Shqipëri më të integruar në Bashkimin Evropian.
Duket se Partia Socialiste ka hedhur një hap tjetër, duke i dërguar një ftesë Kryeministrit për një tryezë të përbashkët ditën e nesërme, sa i takon reformës në drejtësi. Është një hap i parë drejt dialogut dhe për se fillon nga drejtësia?
Nuk dëshiroj të paragjykoj gjëra që nuk kanë ndodhur, sepse bëhet fjala për një tryezë të nesërme sipas jush, por çdo debat është pozitiv. Në rast se bëhet debat për t’iu përgjigjur kërkesave të Bashkimit Evropian kjo është pozitive, por mendoj se koha e këtij debati ka kaluar me kohë. Për sa i përket 12 rekomandimeve, natyrisht që ka edhe çështje dhe standarde të tjera që duhen realizuar dhe plotësuar ndërkohë.
Reforma zgjedhore është prioritet. Keni kërkuar gjithëpërfshirje në tryezën e reformës zgjedhore. Në momentin që flasim, ka në përditshmëri artikulime nga dy palët kryesore që ka bisedime mes deputetëve të përzgjedhur për këtë tryezë. Po shmanget gjithëpërfshirja në këtë rast?
Në fakt këto dy forca politike, të paktën në këto 20 vite, kanë treguar se aq sa ballafaqohen ashpër ndonjëherë për gjëra jo vërtet kapitale për vendin, aq edhe arrijnë të merren vesh në minutat e fundit për çështje që u japin një avantazh jo transparent dhe jo demokratik, sidomos kur bëhet fjala për reformën zgjedhore. Kjo ka ndodhur në të kaluarën dhe natyrisht që ne mund të gjykojmë se çdo kontakt, edhe informal, mund të ndodhë, por nuk kemi pse të mendojmë se gjithnjë kur bëhet një bisedë a diskutim, bëhet diçka e mbrapshtë, pavarësisht nga përvoja e këtyre 20 viteve. Por, në fund të fundit, reforma zgjedhore nuk ka të bëjë me interesat e PD-së, PS-së apo LSI-së dhe të partive të tjera, por ka të bëjë me votën e shqiptarit, me shenjtërimin, barazinë dhe respektin ndaj saj. Kjo është çështja kryesore e reformës zgjedhore dhe jo se si një parti apo dy parti do të arrijnë të fitojnë sa më shumë me këto lojërat e vogla bizantine. Unë mendoj që mesazhi është shumë më i qartë dhe dëshiroj të shpreh edhe një herë vullnetin tonë për një kontribut tepër konstruktiv. Nëse kjo nuk është reformë gjithëpërfshirëse dhe transparente, gjithmonë do të kemi probleme pas zgjedhjeve të tjera. Në rast se, ndryshe nga herët e kaluara, do të kemi një debat të tillë, ku do të jenë të angazhuara jo vetëm partitë parlamentare, por edhe shoqëria civile, e cila ka mjaft ekspertë të njohur të fushës së zgjedhjeve dhe sistemeve elektorale në Shqipëri dhe do të përfshihet edhe media, do të arrijmë qëllimin kryesor, ku shqiptarët do të arrijnë besimin e tyre tek vota.
Çfarë treguesi është për ju fakti që z. Berisha më shumë se një herë i ofron opozitës të bëjë amendimet e nevojshme në kodin zgjedhor dhe mazhoranca do t’i miratojë ato sapo këto të kenë aprovimin e institucioneve ndërkombëtare. A është ky një lloj përjashtimi i partive të tjera?
Jo, unë mendoj që kjo përbën shprehjen më të qartë publike të politikë për të çuar më përpara standardet e zgjedhjeve, bazuar në eksperiencat e deritanishme dhe në rekomandimet e OSBE-ODHIR-it që natyrisht janë të paanshme dhe janë vetëm në interes të procesit. Në këtë mënyrë, kanë bërë ftesën më konkrete lidershipit të opozitës për të punuar të gjithë së bashku për këtë reformë zgjedhore, meqenëse lidershipi i opozitës vazhdimisht ka ngritur shqetësime apo kontestime për sa i takon kodit zgjedhor, implementimit të tij dhe çështje të tjera.
Do të donit të ndryshojë sistemi elektoral në Shqipëri, pavarësisht se kjo kërkon ndryshimin e Kushtetutës?
Mendoj se nuk është kjo çështja më e rëndësishme në këtë rast, pasi ka sisteme, modele dhe përvoja të ndryshme. Nuk ka një sistem për të cilin mund të thuhet se është më i miri dhe nuk mund të diskutohet në raport me një tjetër. Këtu kemi të bëjmë me një vullnet politik, i cili duhet të forcojë besimin te zgjedhjet, te vota dhe t’i japë fund një herë e mirë kontestimeve të zgjedhjeve nga pala humbëse. Kjo nuk ka të bëjë vetëm me zgjedhjet dhe standardet e zgjedhjeve, por edhe me kulturën e përfaqësuar nga forca politike.
Tryeza e opozitës ka paraqitur një platformë me katër pika për reformën zgjedhore dhe Kongresi i 5 nëntorit pritet të ngrejë një strukturë për të mbrojtur votën. Sa reale dhe funksionale ju duket kjo?
Nuk do të hyj në çështje të brendshme të Partisë Socialiste. Mendoj se e rëndësishme është të mos humbet më asnjë minutë me diskutime, qoftë edhe informate, të cilat theksoj edhe një herë nuk kanë asgjë të keqe. Duhet dhënë një mesazh brenda vendit, jashtë vendit, Bashkimit Europian, sepse reforma zgjedhore është një nga kërkesat kryesore. Duhet krijuar ky komision, duhet të jetë gjithëpërfshirës dhe më pas edhe asistenca e OSBE-ODHI-it dhe Komisionit të Venecias, me të cilët pata rastin të takohesha dhe të cilët kanë dhënë një ekspertizë të mrekullueshme për Kushtetutën e vendit tonë dhe shumë ligje të diskutueshme dhe të debatuara, vendimet do të diskutohen, do të shqyrtohen dhe do të shkojnë tek standardet më të mira të mundshme, sepse në fund të fundit nuk fillon diçka nga zero.
Sa herë që flitet për bashkëpunim mes Partisë Demokratike dhe Partisë Socialiste, duket se pasojat janë më destruktive se sa mund të jetë një ngërç politik në vetvete. Sa do të munden në këtë rast LSI dhe partitë e tjera të mos i lejojnë gjërat të shkojnë në ekstrem?
Mendoj se çdo politikë, e cila nuk zhvillohet në mënyrë transparente dhe nuk ka në plan të parë interesat publike dhe interesat e qytetarit, natyrisht që sjell pasoja, sikurse janë pasojat e ndryshimeve kushtetuese, të cilat i kemi diskutuar edhe më parë. Tani një palë që inicioi këto ndryshime kërkon t’i zhbëjë këto ndryshime, të cilat ne i paralajmëruam që atëherë që ishin të gabuara dhe jo për arsye parimore, por sepse konjuktura politike nuk ka qenë ajo që është parashikuar në kohën kur u bënë ndryshimet. Ndërkohë që Kushtetuta nuk mund të ndryshojë në raport me gjendjen në të cilën ndodhet një forcë politike apo një koalicion, nëse ndodhet në qeveri apo në opozitë. Kushtetuta ka efekte afatgjata dhe prandaj është e tillë, sepse është një dokument që garanton stabilitet dhe jetëgjatësi. Në këtë drejtim unë besoj se këto eksperienca të së kaluarës do të jenë të mjaftueshme për të mos u përsëritur. Sa na takon ne, ne gjithmonë do të vazhdojmë të jemi konstruktivë, bashkëpunues dhe parimorë.
Çfarë duhet të kuptojmë më një dialog politik evident sikurse e kërkon Bashkimi Evropian dhe jo vetëm?
Dialog evident është fillimi i menjëhershëm i reformës zgjedhore përmes një komisioni parlamentar pranë së cilit të ketë edhe përfaqësues të partive jo parlamentare, të ketë përfaqësues të shoqërisë civile dhe me një asistencë ndërkombëtare. Mendoj se ky është hapi i parë, pra është një hap institucional. Natyrisht duhet edhe një axhendë e përcaktuar që për shembull deri në mars apo deri në prill të jenë bërë ndryshimet e Kodit Zgjedhor në mënyrë që administrata, KQZ-ja te këtë kohë për të marrë masat në mënyrë që këto ndryshime të reflektohen në përgatitjet e procesit të administrimit të zgjedhjeve të ardhshme. Por edhe forcat politike të dinë që në qoftë se do të ndryshohen rregullat e lojës por edhe qytetarët t’i dinë këto një vit përpara. Së dyti mendoj se të gjitha këto ligje duke filluar që nga ligji për Gjykatën Administrative i cili është prej dy vitesh në Kuvend dhe të gjithë ligjet e tjerë të votohen. Këto ligje janë bërë me ekspertizë ndërkombëtare dhe në qoftë se ka ndonjë mendim ndryshe për përmbajtjen e tyre, askush nuk i pengon ato që të paraqesin amendamente për projektligjet konkrete. Pra të procedohet konkretisht për të ecur përpara. Unë kështu e konceptoj dialogun evident.
Ndërkombëtarët e konsiderojnë politikën shqiptare bipolare. A ka prodhuar ky bipolaritet një lloj denatyralizimi të aleancave politike në vend? Çfarë ka ndryshuar dhe pse?
Disa prej përfaqësuesve të komunitetit ndërkombëtar vite më parë kanë pasur idenë dhe madje i mbështetën ato ndryshime që ne patëm në Kushtetutë, që meqë merren vesh të mëdhenjtë të vendoset paqja apo stabiliteti. Kjo ishte me kosto ët madhe për demokracinë. Një nga arsyet kryesore që ne e kontestojmë Kodin aktual Zgjedhor nuk ka të bëjë vetëm me faktin që vota e qytetarit realisht nuk është e barabartë, nuk ka të bëjë thjesht me faktin diskriminues ndaj partive të tjera sidomos ndaj atyre që mund të krijon të reja por ajo që është tepër shqetësuese ka të bëjë me faktin që Parlamenti është denatyruar në thelbin e vet, në parlamentarizmin, në përfaqësimin sepse kemi të bëjmë me deputetë të listave të mbyllura, të emëruar nga kryetarët e partive dhe janë në presionin që në zgjedhjet e ardhshme nuk do të jenë në listat e deputetëve. Këtu kemi të bëjmë me një problem të madh të parlamentarizmit, të demokracisë. Dikush atëherë kur i bënë këto ndryshime tha që ky sistem dypartiak i cili është duke u imponuar në mënyrë të padrejtë pavarësisht se me konsensus është vetëm një hap sistemit njëpartiak me të cilin Shqipëria u nda 20 vite më parë. Natyrisht një vend ku nuk ka një ligj diskriminues, ku nuk ka fenomene të tilla, në qoftë se populli vendos që të ketë vetëm 2 parti atëherë kjo është një gjë normale sidomos kur këto dy parti funksionojnë në mënyrë demokratike. Por tu imponosh dhe të ndrydhësh votën e qytetarit dhe njëkohësisht të përpiqesh të mbyllësh hapësira për forca të tjera të cilat mund të përfaqësojnë qytetarët që nuk besojnë tek partitë tradicionale atëherë kjo është e padrejtë, e sforcuar dhe i merr frymën demokracisë.
Sa herë që shikojmë që ka probleme tek eksponentë të Partisë Socialiste gjithmonë mendojmë se do të bashkohen me LSI-në. Ju kam pyetur më parë dhe ju keni thënë që gjithmonë dyert janë të hapura. Si funksionon kjo, ka kushte në dyert e hapura apo jo?
Ne nuk e bazojmë perspektivën e Lëvizjes Socialiste për Integrim tek thjesht pakënaqësia që mund të kenë elementë të caktuar në parti të tjera. Besoj se ka qenë dhe mbetet e qartë për të gjithë që LSI prioritetin kryesor e ka sidomos tek rinia. Ajo është një nga bazat e suksesit tonë. Ashtu sikurse nuk nuk mund të mbyllim derën për askënd i cili bashkohet me alternativën tonë. Që në momentin që dikush aderon tek ne mendoj që ka të bëjë me një fillim të ri që do të thotë që ne nuk kemi paragjykime se nga vjen, se si vjen e kështu me radhë. Ndaj në këtë drejtim, edhe në të ardhmen, politika jonë do të jetë pikërisht politika e fuqizimit të LSI-së duke forcuar ato vlerat e saj themelore që e dallojnë nga forcat e tjera politike dhe jo thjesht tërheqja e elementëve të pakënaqur diku.
Procesi i shitblerjeve të deputetëve të Parlamentit, është shndërruar këto ditë, pas zgjedhjeve të 8 majit në shitblerje të këshilltarëve apo jo? Çfarë ka ndodhur më konkretisht?
Për mua është kënaqësi që të dëgjoj akuza të tilla dhe të kuptoj që ka shumë elementë që i ka kapur Meta-mania. Mua kjo nuk krijon asnjë lloj shqetësimi. Për sa i takon qarqeve, a i dini ju rezultatet e qarqeve? A e dini rezultatin e Qarkut të Tiranës i cili është 85 me 15? A e dini Qarkun e Dibrës i cili është mbi 40 me 5 e kështu me radhë. Nuk është faji ynë për këtë që ka ndodhur. Nuk është faji ynë pse ish –kryetari i PS-së së Vlorës, anëtari i Këshillit të Bashkisë, anëtari i Këshillit të Qarkut, z. Sulçe denigrohet nga partia e vet ku kontribuoi 20 vite dhe detyrohet të marrë qëndrim që është e drejtë e tij. Nuk mund të thuash që është një njeri i cili nuk është i vetëdijshëm për atë që bën. Nuk është faji im që veprime të tilla ndikojnë edhe në rezultate siç janë ato të qarqeve. Nuk është faji ynë që kemi fituar Qarkun e Beratit. Kandidati ishte i Lëvizjes Socialiste për Integrim dhe është fituar në mënyrën me transparente dhe demokratike. Nuk është hera e parë që ne shikojmë në Shqipëri qaramanë që sa herë që humbasin, gjithmonë ia vënë fajin të tjerë. Kjo situatë e qarqeve është shumë evidente sepse ato 140 mijë vota diferencë midis 2 koalicioneve shprehen konkretisht, në mënyrë të sintetizuar në qarqe. Situata e qarqeve është reflektim i kësaj situate. Ndërkohë që shumicën e Njësive Vendore e ka fituar “Aleanca për Qytetarin” dhe sigurisht që edhe kjo situatë është shprehur në këto votime.
Të ndalemi pak tek deklarata juaj nga Durrësi ku keni thënë që do të kandidoni përsëri në krye të LSI-së. A ka emra alternativë?
Unë u pyeta dhe natyrisht që nuk mund të them që nuk dëshiroj të kandidoj për arsyen që vjen nga motivimi që solli rezultati i zgjedhjeve të 8 majit. Lëvizja Socialiste për Integrim pati një rezultat spektakolar. Mbi 120 mijë vota në rang vendi si parti dhe natyrisht që më motivon për të votuar. Ne jemi një forcë e hapur. I mirëpres kandidaturat alternative. Nuk më krijon asnjë lloj shqetësimi përkundrazi gjithmonë më ka pëlqyer gara.
Intervista u dha sonte, për Tv ABC News
