Studiuesit do të fillojnë të bëjnë hartën e geneve të rreth 50 mijë banorëve të ishujve Faroe. Shkencëtarët shpresojnë se të dhënat do të zbulojnë një informacion të ri për sëmundjet në arkipelagun e Atlantikut Verior
Nga Robin Powell
Në një konferencë gjenetike të mbajtur në fund të shtatorit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës një shkencëtar britanik deklaroi se kërkues nga Britania e Madhe, Shtetet e Bashkuara dhe Danimarka do të nisnin një projekt ambicioz për të studiuar sekuenca të ADN-së nga afërsisht 50 mijë banorë të ishujve Faroe.
Arkipelagu është një komb, që vetëqeverisëset brenda Mbretërisë së Danimarkës dhe gjendet në gjysmën e rrugës ndërmjet Skocisë dhe Islandës.
"Qëllimi i projektit është që të kemi informacion mbi genet bashkangjitur me kartelën shëndëtësore të çdo individi", tha Bogi Eliasen, drejtori i projektit, i quajtur FarGen. Që nga momenti, kur genet njerëzore arritën të studioheshin për herë të parë në vitin 2001, tashmë shkencëtarët në të gjithë botën mund ta bëjnë një gjë të tillë në kohë rekord me pajisje shumë të lira dhe të shpejta. Nëse dekada më parë do të kushtonte miliarda euro, tashmë studimi mund të bëhet për vetem 35 millionë euro.
Informacioni gjenetik i mbledhur nga çdo vullnetar do të ruhet në një bankë biologjike dhe do të përdoret, shpreson Eliassen, për të diagnostikuar simptomat e një pacienti: "Mjeku mund të identifikojë disa probleme shëndetësore, që e di se mund t'i kontrollojë gjenetikisht. Atëherë mjeku do të drejtohet tek banka bilogjike me një kërkesë të veçantë”, tha ai për Deutsche Welle.
Ilaçe të përmirësuara në shkallë mikro dhe makro
Një nga partnerët kryesorë në projektin FarGen është Instituti Europian Bioinformatics me bazë në Mbretërinë e Bashkuar. Instituti ka databasën e të dhënave më të mëdha dhe më të plotë të gjenetikës në Evropë.
"Edhe pse ka disa aspekte të veçanta të sëmundjeve të rralla në Faroe, sëmundjet në të shumtën e rasteve janë saktësisht të njëjta me ato të evropianëve të tjerë", tha Paul Flicek, një studiues në EBI dhe anëtar i bordit këshillues FarGen. "Dhe në fakt në disa raste, ato duken të jenë të shëndetshme. Pra ne mund të mësojmë gjëra edhe nga ato." Ai shtoi se përtej mjekësisë në një shkallë të vogël mjekët dhe zyrtarët e shëndetit publik shpresojnë të mësojnë më shumë gjatë studimit të një popullsie të madhe njëkohësisht.
Megjithatë duke e ditur saktësisht se cilat gene përkojnë, është vetëm pika e fillimit kur është fjala për shëndetin tonë. Shkencëtarët thonë se vetëm një pjesë e vogël e genomit përmban kodet për proteinat, që janë thelbësore për jetën. Qëllimi i pjesës tjetër mbetet kryesisht një mister.
Kjo është arsyeja, se pse disa pjesëtarë të komunitetit mjekësor nuk janë të bindur se një projekt i studimit të geneve në një shkallë të gjerë do të ketë ndikim të menjëhershëm në trajtimet mjekësore.
"Ideja se mund t'iu thonë që do të vuani nga një sëmundje të zemrës, kanceri, apo diabeti dhe ju do të jeni në gjendje për të trajtuar para se të sëmureni, nuk është më e besueshme, me përjashtim të disa rrethanave të veçanta", tha Dr Helen Wallace, drejtuesja e Genewatch në Mbretërinë e Bashkuar, që është një grup mbështetës.
Por organizatorët e FarGen thanë gjithashtu se për shkak të izolimit të Ishujve Faroe, mund të ketë modele të reja, që dalin, kur i krahason me të dhëna të mëparshme.
“Kjo është për shkak se Ishujt Faroe janë një rast specifik, ku ne nuk kemi të dhëna gjenealogjike, të cilat shkojnë në disa raste deri në vitin 1650. Ne kemi të gjitha sistemet e dixhitalizuara dhe kemi bankat biologjike, që janë të integruar në këto sisteme", shtoi Eliassen.
E ardhmja e studimit të geneve
Shumë kanë pyetur, nëse një projekt i tillë është i suksesshëm në Ishujt Faroe, mund të zgjerohet në pjesë të tjera të Evropës?
Në një raport të botuar të hënën Fondacioni PHG, një grup britanik shkencor dhe i shëndetit, argumentonte se sistemi britanik i kujdesit shëndetësor, Shërbimi Shëndetësor Kombëtar, nuk ka një detyrim për të dhënë ndihmë për të gjithë pacientët e saj. Por Anna Pokorska-Boçi nga PHG tha se duhet të përdoret vetëm për disa sëmundje të caktuara, si kanceri i gjirit dhe ai i mushkrive:
"Është shumë herët për të studiuar të dhënat e të gjithë geneve në kuadër të kujdesit shëndetësor kombëtar", tha Pokorska-Boçi. "Por unë mendoj se një mesazh i rëndësishëm është se edhe pse studimi i geneve do të zbatohet së shpejti, duhet të zbatohet si një analizë e shkallës së parë."
