Nga Edlira Gjoni
Sikur autori që ka përdorur shqipen në librin “Kurban” të mos ishte Edi Rama? Është e mundur ta lexosh edhe kështu. Fjali të gjata, shqipe e pasur, e përdorur mirë, fjalë që e kanë privilegjin të shihen shpesh në qarkullim, mendime që e humbasin rëndësinë prej shkëlqimit të mënyrës se si i ka veshur gjuha këto mendime-dëshira. Prezantim korrekt i shqipes. Mbi të gjitha, studiuesit e saj, në nivele të mesme a të larta, kanë mundësinë të gjejnë fjali që kërkojnë përqendrim për t’iu bërë analizën morfologjike, sintaksore apo më interesantja, për t’i bërë zbërthimin e fjalive në pjesë të bashkë apo nënrenditura. Nuk është më e nevojshme të kërkojmë në botimet e Mit’hat Frashërit për të gjetur fjali me deri në 15 pjesë të nënrenditura; “Kurbani” të jep mundësinë të bësh shumë më tepër renditje fjalish sesa aq. Nuk është e lehtë të shmangësh librin e politikanit që i bënë kurban zyrën ku nuk po shkonte prej vitesh, në emër të ndonjë zyre të së ardhmes, për të cilën autori deklaron se ka shkruar librin. “Kurbani” i Edi Ramës të bie në dorë apo në vëmendje edhe sikur të përpiqesh ta shmangësh, dhe “meritën” për këtë e ka sa gjendja aktuale e sedentarizmit politik të autorit, që i lejon të merret me pasionin e tij të ri, aq edhe marrja me të e çdo televizioni, gazete, politikani, kronike apo botimi mbi ç’ka shkruar, ç’ka dashur të thotë apo si i ka pikturuar germat e historisë së tij Edi Rama. Artikujt shumë interesantë kanë bërë interpretime të shkëlqyera të librit, që lehtësojnë ngarkesën kundërshtuese që të jep leximi i librit. Në të duket se është shtypur një Edi Ramë që nuk i ngjan shumë pak politikanit kryeopozitar që zë hapësirë të konsiderueshme publike prej 2005-s. Mosrënia dakord me një pjesë të konsiderueshme të sipërmarrjeve dhe sjelljeve publike e politike të autorit, e bën edhe më të vështirë iniciativën për ta lexuar librin. Por, kërshëria të shtyn faqe pas faqeje në botimin që, në mënyrë shembullore e konstante, të jep idenë sikur je duke dëgjuar Edi Ramën duke folur në ekran. Mendimi nuk është më i thellë. As rrjedha e ngjarjeve nuk është e lidhur apo më e plotë se në ligjëratat publike. Edhe brenda të njëjtit kapitull ka probleme shumë serioze të vazhdimësisë së mendimit, fragmentizuar e lëshuar faqeve pa asnjë drejtim, njëlloj si uji i një lumi kur e gjen veten lëshuar në det. E nga kapitulli në kapitull, vazhdimësia bëhet thesar edhe më i rrallë. Autorin e rrëmben përshkrimi i personazheve apo ngjarjeve në jetën e vet. Fillon të bëjë interpretime në mes të fjalisë, kapitullit apo idesë shtrirë me gjerë se aq, dhe i tërë filli i historisë së nisur, humbet germave e fjalëve të mrekullueshme të shqipes. Por, në ka element për të cilin “Kurbani” nuk duhet bërë kurban i ndjesive ndaj autorit, është pikërisht shqipja e librit. As kandidatë, as pseudokandidatë, as familjarë apo fqinjë kandidatësh nuk kanë ditur ta kapërcejnë shqipen në lartësinë ku e ka vendosur stekën e përdorimit, pasurisë, plotësisë dhe thellësisë së saj autori me karrierë të bërë kurban. Nga ana politike libri mund të jetë një përpjekje qesharake që duhej shmangur, sepse numri i njerëzve që e jeton Tiranën dhe 11 vjetët e Edi Ramës pa syzet e tij, është shumë i madh. Ose mund të ishte ripunuar ideja, duke mëshuar më fort në arsyet, rrethanat dhe njerëzit që çuan në vetë titullin kuptimplotë të librit. Madje, guximi dhe mesazhi i librit fillon dhe mbaron në titull. Por, në mos nuk e përsoste dot më tej mesazhin, për arsye që lidhen me të ardhmen më tepër sesa me të shkuarën e tij, autori mund të kishte zgjedhur që të paktën të mos e zbehte atë mesazh në faqet e shumta ku duken reflektime të pamundura për të qenë të vërteta e të panevojshme për situatën politike ku ai vepron. Ama, përshkrimi i të gjitha të mësipërmeve, veçanërisht për lexuesit që shqipen e duan, e kanë në gjak, jetojnë shprehimisht vetëm mes saktësisë së saj, ndiejnë forcën që ajo di të fshehë me mjeshtëri e të godasë me po aq shkëlqim, ngelet i padisponueshëm për komente politike. Po ashtu, ngelet i padepërtueshëm edhe për komente që nuk kanë lidhje me shqipen si të tillë. Për çudirat tjetërsuese, dekoruese, manipuluese, shfajësuese apo tapet-shtruese që përdor me mjeshtëri autori si instrumente të autokritikës, si veprim i fundit për të shkuarën, e i pari për të ardhmen e tij, diskutimi është i hapur, madje edhe dinamik. Një analizë mediatike që vinte në pah kurimin deri në detaje për vendosjen e librit në një stendë dhe shtëpi botuese që ka sjellë në shqip edhe Obamën apo Klintonin, ishte e këndshme dhe e qartë në konstatimin e bërë. Por, një gërmim më poshtë në të njëjtën linjë konstatimi të bën të lexosh se shtimi i librave të shkruar nga politikanë që janë në momente delikate të karrierës së tyre (cilido qoftë kahu i lëvizjes, poshtë apo lart drejt pushtetit), ndodh për arsye të tilla, si: nevoja për të konfirmuar veten si specialist të një fushe apo njohës të një problemi që të tjetër nuk dinë ta shohin; si mënyrë promovimi për veten apo kauzën që mbrohet; si një mundësi që të zgjeron njohuritë apo t’i nxjerr në pah ato (gjë që angazhimi i përditshëm politik ta mohon); si një mënyrë për të treguar anën personale të historisë që e shkruar vjen edhe me reflektime që ligjërimi politik nuk t’i mundëson; por edhe si një mënyrë për të bërë parà (jo domosdoshmërisht nga shitja, por nga imazhi që me librin, shtrenjtohet shumëfish). Cila nga arsyet e mësipërme e ka shtyrë Edi Ramën të shkruajë Kurbanin? Është në shpjegim e sipër nga ai vetë dhe nga kritikuesit apo mbështetësit e tij. Cilado të ketë qenë arsyeja, në mos askush, duke nisur nga ai vetë, nuk do t’ia dijë për formën, shqipja di aty, më mirë se shumëkund tjetër, të të thotë: “Kjo jam unë”. Gjithçka tjetër, pikërisht prej saj, në libër vrapon si hije e inferiore.
"Panorama"
