Inflacioni në muajin nëntor rezultoi 2.9%, duke shënuar një reduktim të lehtë prej 0.1 pikësh përqindjeje krahasuar me vlerën e shënuar në muajin paraardhës. Inflacioni i muajit nëntor u formua në masën më të madhe nga rritja e çmimeve të ushqimeve të përpunuara dhe të mallrave të konsumit jo-ushqimor, ndërkohë që artikujt e tjerë të shportës së mallrave të konsumit kanë patur norma të ulëta inflacioni
Nga Ardian Fullani
Guvernator i Bankës së Shqipërisë
Muajt e fundit janë karakterizuar nga një reduktim progresiv i presioneve inflacioniste në ekonomi. Nga ana e ofertës, ngadalësimi i rritjes së çmimeve të mallrave kryesorë në tregjet botërore dhe qëndrueshmëria e monedhës vendase janë reflektuar në dobësimin e inflacionit të importuar. Gjithashtu, shuarja e efekteve direkte të rritjes së çmimeve të rregulluara ka kontribuar në vlera më të ulta inflacioni në këtë periudhë. Nga ana e kërkesës, rritja nën potencial e ekonomisë shqiptare dhe shfrytëzimi jo i plotë i kapaciteteve në tregun e punës e të kapitalit, janë reflektuar në presione të kufizuara mbi kostot e prodhimit dhe mbi çmimet finale në ekonomi. Gjithashtu, eksperienca pozitive e Bankës së Shqipërisë në kontrollin e inflacionit dhe politika monetare e besueshme e saj, kanë ndihmuar në kontrollin e pritjeve inflacioniste, duke zbutur përcjelljen e goditjeve të ofertës mbi inflacionin total. Në vija të përgjithshme, këto tendenca pritet të vijojnë edhe në periudhën e ardhshme.
Mungesa e të dhënave direkte mbi treguesit e ekonomisë reale vështirëson analizën e plotë të ekonomisë shqiptare. Gjykimi jonë për ecurinë e aktivitetit ekonomik bazohet mbi të dhëna indirekte, të cilat përafrojnë zhvillimet e sektorëve të veçantë të ekonomisë, si dhe mbi informacionin e filtruar nga treguesit monetarë, nga treguesit fiskalë, nga treguesit e sektorit të jashtëm të ekonomisë, si dhe nga vrojtimet e besimit të biznesit e të konsumatorit.
Analiza e këtyre treguesve mbështet vlerësimin për një rritje pozitive, por nën potencial, të ekonomisë shqiptare në tremujorin e dytë dhe të tretë të vitit. Rritja ekonomike është mbështetur nga kërkesa e huaj dhe kërkesa e sektorit publik, ndërkohë që konsumi dhe investimet private vazhdojnë të kenë një ecuri të ngadaltë. Në aspektin sektorial, rritja e prodhimit është nxitur kryesisht nga sektori i industrisë dhe ai i shërbimeve, ndërsa sektori i ndërtimit vazhdon të vuajë kërkesën e ulët në degën e ndërtimeve rezidenciale.
Konsumi dhe investimet private kanë patur një ecuri të ngadaltë. Në përputhje me ecurinë e ekonomisë, të ardhurat e disponueshme të familjeve shqiptare vlerësohen të jenë rritur me ritme të reduktuara gjatë kësaj periudhe. Pavarësisht kësaj, ecuria e ngadaltë e konsumit shqiptar ka reflektuar më së shumti orientimin e rritur të familjeve drejt kursimit. Konsumi privat ka gjetur një mbështetje më të lartë nga kredia konsumatore gjatë vitit 2011. Megjithatë, bankat raportojnë një kërkesë të zbehtë për kredi konsumatore ndërkohë që konsumatorët kanë vijuar të hezitojnë në kryerjen e blerjeve të mëdha gjatë vitit 2011.
Nga ana tjetër, investimet në ekonomi kufizohen nga ecuria e kërkesës finale, nga ekzistenca e kapaciteteve të pashfrytëzuara të prodhimit, si dhe nga kujdesi i shtuar i bankave në kredidhënie.
Në këtë kontekst, lehtësimi i vazhdueshëm i politikës monetare gjatë gjysmës së dytë të vitit 2011, pritet të reflektohet në kushte më të mira financimi për bizneset dhe familjet shqiptare, në mbështetje të konsumit dhe investimeve të tyre. Siç e kam theksuar disa herë, ecuria e këtyre të fundit do të kushtëzojë rritjen e ekonomike në periudhën afatshkurtër dhe afatmesme.
Politika fiskale ka patur një natyrë stimuluese gjatë vitit 2011, por ky stimul ka qenë i luhatshëm gjatë tremujorëve. Sikurse tregohet nga ecuria e shpenzimeve dhe e deficitit buxhetor, stimuli fiskal është shfaqur më i fortë në tremujorin e parë të vitit; ai është moderuar në tremujorin e dytë dhe atë të tretë të vitit, ndërkohë që të dhënat e tremujorit të katërt flasin për një përshpejtim të tij.
Deficiti buxhetor në 11 muajt e parë të vitit rezultoi 38 miliardë lekë, duke pasqyruar kryesisht ritmet e kryerjes së shpenzimeve buxhetore. Rritja vjetore e tyre për 11 muajt e parë të vitit shënoi 5.6%, me një kontribut të shtuar të shpenzimeve kapitale në muajt tetor-nëntor. Nga ana tjetër, të ardhurat fiskale vijojnë të shfaqin rritje të ngadaltë vjetore, e cila për këtë periudhë rezultoi 0.7%.
Kërkesa e huaj ka vijuar të mbështesë rritjen e kërkesës agregate në ekonomi, por me një kontribut më të vogël në krahasim me periudhat e mëparshme. Ecuria e saj është ndikuar nga situata e pafavorshme ekonomike e partnerëve tanë kryesorë tregtarë. Në muajin tetor eksportet janë rritur në masën 16.3 %, duke regjistruar një ngadalësim të ritmit të rritjes vjetore.
Nga ana tjetër, e ndikuar nga çmimet e larta në tregjet botërore, rritja vjetore e importeve ka ruajtur një ritëm të lartë duke u materializuar në zgjerimin e deficitit tregtar, i cili në muajin tetor është 11.6% më i lartë në krahasim me një vit më parë.
Duke iu kthyer sektorit monetar, analiza e zhvillimeve të tij tregon për presione të përmbajtura inflacioniste me natyrë monetare në ekonominë vendase. Rritja e parasë së gjerë rezultoi 10.6% në muajin tetor, duke shënuar një ngadalësim kundrejt ritmit mesatar të vërejtur gjatë vitit 2011. Në terma realë, ritmet e zgjerimit të ofertës monetare kanë qenë të qëndrueshme dhe vlerësohen në linjë me ecurinë e kërkesës për para reale të agjentëve ekonomikë. Në muajt e fundit, kërkesa e sektorit publik është ngadalësuar, ndërkohë që kërkesa për mjete monetare e sektorit privat të ekonomisë ka shënuar rritje. Ritmet e rritjes së kredisë për sektorin privat kanë ndjekur trend rritës dhe qëndrojnë në nivelin 14.0% në muajin tetor.
Kërkesa për kredi është shtuar, si nga bizneset, ashtu edhe nga individët, por ajo vazhdon të rritet ngadalë. Në tërësi, kushtet e financimit të ofruara nga sistemi bankar dhe parametrat e kapitalizimit, të likuiditetit dhe të shëndetit të tij, janë të përshtatshme për financimin e një kërkese të shtuar për konsum apo investime private në të ardhmen.
Zhvillimet më të fundit në tregjet financiare vazhdojnë të karakterizohen nga prime të kontrolluara të rrezikut, të likuiditetit dhe të inflacionit. Reduktimet e njëpasnjëshme të normës bazë të interesit duket se janë përcjellë menjëherë në tregun e parasë. Yield-et e letrave me vlerë të qeverisë në tregun primar kanë rënë më tej, në reflektim të uljes së normës bazë të interesit në ekonomi dhe kërkesës së ulët të sektorit publik për financim. Tejçimi i uljes së normës bazë tek normat e interesit të depozitave dhe kredive pritet të ndodhë në të ardhmen, në përputhje me kohëvonesat e mekanizmit të transmisionit të politikës monetare.
Së fundi, një zhvillim pozitiv për tregjet financiare në vend është dhe rikonfirmimi në vlerat aktuale i primit të vlerësuar të rrezikut për borxhin e qeverisë, nga agjencitë e mirënjohura Moody’s dhe Standard & Poor, si dhe parashikimi për qëndrueshmëri të tij në të ardhmen.
Projeksionet për ecurinë e pritur të ekonomisë në të ardhmen mbeten subjekt i një shkalle të lartë pasigurie, të diktuar kryesisht nga zhvillimet në ekonominë botërore. Analizat dhe vlerësimet tona sugjerojnë vazhdimësinë e normave të moderuara të rritjes së aktivitetit ekonomik në pjesën e mbetur të këtij viti dhe në vitin e ardhshëm.
Ngadalësimi ekonomik në vendet partnere mund të reflektohet në një kërkesë të huaj më të dobët dhe në ngadalësim të mëtejshëm të eksporteve shqiptare.
Gjithashtu, hapësirat për zbatimin e stimujve fiskalë janë ngushtuar në përgjigje të nevojës në rritje për ruajtjen e qëndrueshmërisë fiskale dhe kontrollin e treguesve të deficitit dhe të borxhit publik. Për rrjedhojë, kontributi i sektorit publik në rritjen e kërkesës agregate pritet të vijë në ulje gjatë vitit 2012. Në këto kushte, masa dhe shpejtësia e gjallërimit të kërkesës së sektorit privat të ekonomisë do të jenë përcaktuese për rritjen e aktivitetit ekonomik në vend. Sikurse e kemi thënë edhe në komunikime të tjera, kushtet aktuale monetare janë të përshtatshme për të nxitur zhvillime më pozitive në konsumin dhe në investimet private.
***
Duke vënë në balancë informacionin e përmbledhur më sipër, Këshilli Mbikëqyrës vlerësoi se presionet inflacioniste mbeten të kontrolluara përgjatë horizontit kohor të politikës monetare.
Prezenca e hendekut negativ të prodhimit në periudhën e ardhshme do të shoqërohet me presioneve të ulëta inflacioniste me origjinë nga kërkesa e brendshme.
Gjithashtu, presionet inflacioniste nga zhvillimet në ekonominë botërore parashikohen të moderohen më tej, ndërsa pritjet për inflacionin paraqiten të ankoruara. Këto vlerësime materializohen në projeksione për inflacionin vjetor brenda objektivit të Bankës së Shqipërisë për periudhën afatmesme.
Në përfundim të diskutimeve, Këshilli Mbikëqyrës vendosi të mbajë të pandryshuar normën bazë të interesit, në nivelin 4.75%. Një vendim i tillë është në përputhje me përmbushjen e objektivit afatmesëm për inflacionin, duke mundësuar njëkohësisht kushte monetare të përshtatshme për zhvillimin e aktivitetit ekonomik në vend.
Banka e Shqipërisë mbetet e vëmendshme ndaj zhvillimeve të ardhshme ekonomike dhe financiare, brenda dhe jashtë vendit, dhe vigjilente në përmbushjen e mandatit të saj.
