Stambolli ka një këmbë të mbjellë fort në Evropë dhe të tjerat në kontinentin aziatik, falë ngushticës së Bosforit që ndan këtë shtet të madh në dy pjesë.
Kampusi i Universitetit të Bogaziçit është i vendosur në majën e një kodre në pjesën aziatike të qytetit. Kampusi është shtëpia e Institutit të Studimit të Tërmeteve.
Dhoma e monitorimit në këtë institut është afërsisht në madhësinë e një klasë të shkollës fillore.
Linjat që lëvizin lart dhe poshtë në një grup ekranesh të mëdha kompjuterike përfaqësojnë veprimtarinë sizmike, në më shumë se 100 vende në Turqi dhe fqinjëve të saj, në mënyrë të menjëhershme.
Instituti është gjithashtu në gjendje për të llogaritur vendndodhjen dhe efektin e një tërmeti.
"Kjo na ndihmon për të vlerësuar shumë shpejt shkallën e dëmit, shpjegon Mustafa Erdik, drejtor i institutit.
Turqia është goditur shpesh nga tërmetet me magnitudë 7 ballë.
Kur një tërmet godet, ajo analizon burimin dhe shkallë me detaje dhe njofton qeverinë dhe autoritetet e qytetit.
Shumë besojnë se tërmeti tjetër i madh do godasë në afërsi të Stambollit. Sipas parashikimeve të Kalafat, ka një shans 75 për qind që një magnitudë prej 7 ballësh do të ndodhë brenda 40 viteve.
Instituti eksperimentoi edhe parashikimin e tërmetit në vitet 1980 dhe '90.
Ai nuk arriti të parashikojnë atë që goditi në vitin 1999 dhe mori 17,000 jetë. Pas kësaj, ideja e parashikimit të tërmeteve u prit me skepticizëm të konsiderueshëm dhe të braktisur.
***
Po pak më parë në maj të këtij viti një ekspert njoftoi se ky tërmet që pritet brenda pak vitesh është real.
Disa thonë se publiku duhet të paralajmërohet për këto lloj skenaresh në raste të tilla, por Cankaja Profesori i Universitetit H. Plat Gulkan, i cili është president i Shoqatës Ndërkombëtare për inxhinierinë ndaj tërmeteve, nuk është dakord.
"Ne nuk mund të parashikojmë tërmetet me njohuritë tona shkencore aktuale," thotë ai. "Shkencëtarët duhet të veprojnë me etike për të shmangur përhapjen e panikut."
Qeveria turke është tani përgatitjen e udhëzimeve etike që përshkruan se si shkencëtarët duhet të ndajnë informacion tërmeti me publikun.
Ekspertët thonë se Stambolli përballet me probleme të ngjashme, por në shkallë shumë më të madhe, duke qenë strehë për rreth 15 milion njerëz. Këtë vit qeveria miratoi legjislacionin për të rindërtuar qytetin.
Sipas ligjit të ri, shtëpitë që konsiderohet në rrezik nga një panel i ekspertëve shtetërorë, do të zëvendësohet. Pronarëve do t'u jepet një apartament i vogël në një ndërtesë të re ose do të duhet të paguajnë diferencën në vlerë mes të vjetrës dhe të resë.
Në lagjen Zeytinburnu të Stambollit ligji po zbatohet tashmë. Ndërtimet kanë filluar për një bllok apartamentesh të reja.
Sipas nënkryetarit të bashkisë Zafer Alsac, zona është një nga më të varfërat e qytetit dhe më shumë se 2 mijë ndërtesa janë në rrezik, ose gati 12 përqind e ndërtimeve.
Ai thotë se problemi më i madh janë ndërtimet e paligjshme, dhe cilësia e ndërtesave të vjetra. Ai thotë se zëvendësimi i këtyre ndërtesave nuk do të dëmtojë karakterin e lagjes, sic thonë kritikët, pasi këtu nuk ka vlera.
Autoritetet e qytetit thonë se gati një e treta e ndërtesave të Stambollit eventualisht do të zëvendësohen. Projekti i ndërtimeve masive do të zbatohet nga organizmi shtetëror, Toki, por ka shqetësime në rritje rreth strategjisë.
Drejtuesja e Dhomës së Arkitektëve të Stambollit Mucelle Yapici thotë se është e shqetësuar se në vend që të zgjidhen kërcënimet e tërmetit do të bëhet më keq.
Ajo cfarë po bëhet për të reduktuar efektin e tërmetit, po shton rrezikun, paralajmëron zonja Yapici. Ndërtesat e reja kanë rritur dendësinë e popullsisë, dhe ndërsa thotë ajo, ato mund të jenë të ndërtuara mirë për t'i bërë ballë një tërmeti, toka ku janë ndërtuar ende nuk është e fortë dhe është e pasigurt.
Ekspertët gjithashtu theksojnë se qendra Toki është e lidhur me zyrën e kryeministrit dhe është kryesisht përjashtohet nga hetimi i pavarur, duke përfshirë ligjin e inspektimit të ndërtimeve.
Të gjitha ndërtesat e reja të miratuara nga Toki në Stamboll janë më të mëdha se sa ato që zëvendësojnë, për të mbuluar kostot e ndërtimit. Me shumë ndërtime që po ngrihen në qendër të qytetit, vëzhguesit thonë se fitimet ka të ngjarë të jenë të konsiderueshme.
Në një qendër në lagjen Zeytinburnu kërcënimi i një tërmeti dhe projektet për ndërimet e reja janë në gojën e shumë banorvve, megjithëse opinionet janë të ndryshme.
Ky burrë thotë se shumë njerëz kanë dëgjuar se bashkia po jep 300 apartamente për t'u ndërtuar nga kontraktorë. Ai thotë se duket se paratë nga këto apartamente do të shkojnë në xhepat e dikujt dhe jo të banorëve lokal.
Por një banor tjetër nuk është dakort.
Ai thotë se nuk ka problem, pasi ai do ta kalojë jetën e tij dhe të ndërtojë të ardhmen e familjes së tij në këtë vend. Ai thotë se edhe nëse shtëpia e re do të jetë më e vogël nuk ka krahasim në vlerë mes një apartamenti të ri dhe një të vjetri.
Me një kosto që llogaritet 600 miliard dollarë, rindërtimi i Stambollit është vlerësuar nga kryeministri Recep Tayip Erdogan si një nga projektet më të mëdha të shekullit. Por pyetja se kush do të përfitojë nga ky projekt do të gjej përgjigje nga sa do të arrijë Stambolli të përballojë tërmetin e ardhshëm.
