Formula e re e përllogaritjes së pensioneve nxjerr nga listat e informalitetit të vetëpunësuarit në bujqësi. Nga skema e re, të gjithë ata që janë mbi 16 vjeç dhe që kanë blerë apo kanë marrë me qera tokë bujqësore dhe që ushtrojnë aktivitet bujqësor dhe blegtoral, kanë detyrimin për tu siguruar si të vetëpunësuar në bujqësi. Sqarimet e skemës së re për gazetën “Shekulli” i ka dhënë nga drejtorja e Drejtorisë së Kontributeve në ISSH, Teuta Muço.
Si mund të dalin nga informaliteti të vetëpunësuarit në bujqësi?
Të gjithë, pjestarët e familjeve fermere, mbi 16 vjeç, që kanë përfituar tokë bujqësore, në pronësi apo në përdorim, nga ligji për tokën nr.7501, datë 19.7.1991; si dhe personat që kanë blerë apo kanë marrë me qera tokë bujqësore dhe që ushtrojnë aktivitet bujqësore dhe blegtoral, kanë detyrimin për tu siguruar si të vetëpunësuar në bujqësi. Për efekt të përfitime nga ligji i sigurimeve shoqërore, nr.7503, datë 11.5.1993, fermerët e regjistruar, në organet e sigurimeve shoqërore, të cilët kanë realizuar pagesat e kontributeve të sigurimeve shoqërore kategorizohen, në grupin e personave ekonomikisht aktivë, të vetëpunësuar në bujqësi. Sigurimi shoqëror i fermerëve të vetëpunësuar në bujqësi ka qenë në vazhdimësi i favorizuar përsa i përket kuotave të pagesave të kontributeve, të detyrueshme të sigurimeve shoqërore. Sepse pavarësisht kuotave më të ulëta, mbështetur në ligjin e mësipërm, të vetëpunësuarit, pra të vetëpunësuarit në veprimtari private në qytet dhe të vetëpunësuarit në bujqësi, trajtohen në mënyrë të barabartë nga ky ligj. Që do të thotë se: për të njëjtën periudhë sigurimi si i vetëpunësuari në veprimtari private në qytet ashtu dhe fermeri i vetëpunësuar në bujqësi, me plotësimin e moshës, do të marrin të njëjtën masë pensioni, pra një pension të barabartë. Reforma në fushën e pensioneve ka në bazë të saj periudhat e sigurimit, pra sa më shumë të kontribuojë një qytetar aq më i lartë do të jetë pensioni i tij.
Por çfarë janë periudhat e sigurimit?
Në mënyrë të thjeshtëzuar me periudha sigurimi do të kuptojmë “vjetërsinë në punë” të të vetëpunësuarve në bujqësi, “të blerë” nëpërmjet pagesave të të detyrueshme të kontributeve të sigurimeve shoqërore, tremujore apo vjetore, për të përfituar nga ligji i sigurimeve shoqërore. Edhe vendimi i fundit i Këshillit të Ministrave nr.457, datë 9.7.2014, i cili ka hyrë në fuqi më 1 gusht 2014, lidhur me përqindjet, pagat minimale dhe kuotat e pagesës së kontributeve të detyrueshme të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore, ruan favorizimin në pagesat e kontributeve nga të vetëpunësuarit në bujqësi. Më konkretisht: Një i vetëpunësuar në qytet është i detyruar të sigurohet dhe të paguajë, kontributet e sigurimeve shoqërore, gjatë gjithë vitit 2014, gjithsej 53,034 lekë. Ndërkohë që një i vetëpunësuar në bujqësi, në zonat fushore, paguan vetëm 31,500 lekë ose 59 për qind të detyrimit kontributiv vjetor, pra 21,534 lekë më pak. Mjafton që i vetëpunësuari në bujqësi, në zonat fushore, të paguajë pjesën e tij dhe ai ka “fituar” 21,534 lekë, nëpërmjet subvencionit të buxhetit të shtetit, pagesa në llogarinë kontributive të tij, pranë sigurimeve shoqërore. Po kështu me një favorizim më të madh është i vetëpunësuari në bujqësi, në zonat malore. Ky i vetëpunësuar paguan vetëm 24,150 lekë ose 45 për qind të detyrimit kontributiv vjetor, pra 28,884 lekë më pak. Mjafton që i vetëpunësuari në bujqësi, në zonat malore, të paguajë pjesën e tij dhe ai ka “fituar” 28,884 lekë, nëpërmjet subvencionit të buxhetit të shtetit, pagesa në llogarinë kontributive të tij, pranë Institutit të Sigurimeve Shoqërore.
Si i përllogaritet pensioni një të vetëpunësuari në bujqësi?
Një kryefamiljar në familjet fermere është mirë të llogarisë në këto “fitime” për të gjithë pjesëtarët e familjes, pasi përveç favorizimeve të mësipërme, në pagesat e kontributeve, pas tyre vijnë edhe përfitimet, nga ligji i sigurimeve shoqërore. Kështu duke qënë të siguruar çdo pjesëtar i familjes do të ketë dhe do të marrë një pension dhe ky pension është në varësi, të viteve të sigurimit. Sa më shumë vite sigurimi aq më i lartë pensioni. Nuk duhet të lëmë pa përmendur këtu edhe përfitimet e pagesës së barrëlindjes, të lindjes së fëmijës dhe të raporteve të paslindjes, për gratë e siguruara si të vetë punësuara në bujqësi.
Derdhja e sigurimeve, kusht për shërbimin shëndetësor
A do të kenë përfitime në fushën e sigurimeve shëndetësore?
Të njëjtën gjë mund të theksojmë edhe për favoret në fushën e sigurimit shëndetësor të fermerëve që sigurohen si të vetëpunësuar në bujqësi. Duke qenë të siguruar për efekt të përfitime nga ligji i sigurimeve shëndetësore, nr.10383, datë 24.2.2011, fermerët e regjistruar, në organet e sigurimeve shoqërore, të cilët kanë realizuar pagesat e kontributeve të sigurimeve shoqërore së bashku me kontributet e sigurimeve shëndetësore, përfitojnë nga ligji i mësipërm paketën e shërbimeve të sigurimit të detyrueshëm si: vizitat, ekzaminimet dhe trajtimet mjekësore në qendrat e kujdesit shëndetësor parësor publik dhe në spitalet publike; barnat kundrejt masës së mbulimit, sipas listës së barnave të rimbursueshme, etj.
Si do të funksionojë përllogaritja e sigurimeve shëndetësore për të vetëpunësuarit e fshatit dhe qytetit?
Favori kontributiv në fushën e pagesave të kontributeve të sigurimeve shëndetësore, për të vetëpunësuarit në bujqësi, në se do ta krahasonim atë me pagesën e kontributeve të sigurimit shëndetësor me një të vetëpunësuar në qytet, në mënyrë të përmbledhur, është si më poshtë: Një i vetëpunësuar në qytet është i detyruar të sigurohet dhe të paguajë, kontributet e sigurimeve shëndetësore, gjatë gjithë vitit 2014, gjithsej 15,684 lekë. Ndërkohë që një i vetëpunësuar në bujqësi paguan vetëm 3,600 lekë ose 23 për qind të detyrimit kontributiv vjetor. Pjesa tjetër prej 12,084 lekë ose 77 për qind mbetet subvencion i buxhetit të shtetit, në Fondin e Sigurimit të Kujdesit Shëndetësor.
Çfarë do të ndodhë me ata fermerë, të cilët nuk kanë derdhur kontributet shoqërore?
Për të përfituar nga formula e re e llogaritjes së pensioneve është e nevojshme të shtojmë se fermerët të cilët nuk i kanë paguar kontributet e sigurimeve shoqërore, për periudha të kaluara, mund ti paguajnë ato me kuotat përkatëse të viteve të mëparshme. Në se do të bënim llogaritjet favorizuese për pagesat me kuota shumë të ulëta të viteve që kanë kaluar, siç bëmë llogaritjet favorizuese vjetore, ato janë shuma të konsiderueshme që nuk duhen nënvleftësuar. Konkretisht një qytetari për të blerë vullnetarisht periudha të kaluara, 01.01.1994 deri më 31.12.2013, pra 20 vite sigurimi do ti duhej të paguante 1 milion lekë ndërkohë që një fermer i zonës fushore të njëjtën periudhë do ta blejë me 205 mijë lekë dhe një fermer i zonës malore do ta blejë me 143 mijë lekë. Në këto kushte favorizuese është e nevojshme dhe e domosdoshme që kontributet e sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore të paguhen në afatet e caktuara. Shtojmë se duke qenë kontribute të detyrueshme në rastet kur ato paguhen, jashtë afateve të përcaktuara ligjore, llogaritet dhe paguhet edhe kamatëvonesë.
Si dhe ku duhet të bëhet pagesa e sigurimeve?
Për pagesat e kontributeve të detyrueshme të sigurimeve dhe shëndetësore, fermerët duhet ti drejtohen Inspektorit të Sigurimeve Shoqërore të Komunës apo Bashkisë dhe në asnjë rast nuk duhet të kryejnë pagesa kontributesh pa u pajisur me Urdhër Veprimin, që plotësohet dhe lëshohet nga ky punonjës. Me kryerjen e pagesës fermeri i vetëpunësuar në bujqësi duhet ta ruajë dokumentin e pagesës për vete dhe fotokopjen duhet t’ia paraqesë Inspektorit të Sigurimeve Shoqërore të Komunës apo të Bashkisë, që i ka lëshuar Urdhër Veprimin.
Veliaj: Do përfitoni pension aq sa do të kontribuoni
Luftimi i informalitetit nuk bëhet me policë. Ky ka qenë mesazhi kryesor i Erjon Veliaj, Ministri i Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, gjatë një takimi me të rinjtë, të organizuar dje paradite në ambientet e ministrisë që ai drejton. Aktualisht, pothuajse me shumë se 30 për qind e punonjësve janë në të zezë. Sipas Veliaj, Inspektorati i Punës nuk ka më shumë se 100 persona, për të bërë policinë, që të kontrollojë çdo ndërmarrje për të luftuar informalitetin.
Për këtë arsye ai ka shpjeguar që çështja e derdhjes së kontributeve duhet ti përkasë ndërgjegjes personale. Duke e lidhur këtë me skemën e pensioneve ai shpjegoi se qeveria nuk mund të bëjë më rolin e “baby sitter”, ose t’i trajtojë njerëzit si fëmijë. Sipas Veliajt, me skemën e re të pensioneve kush mashtron, apo deklaron më pak seç merr do të jetë ai që do të ndëshkohet kur t’i vijë mosha e pensionit. “Ne i thamë njerëzve, doni të bëni hile, po ua themi që tani, 40 vjet para se të dilni në pension. Pas 40 vitesh do bëhet një llogari e bilancit të jetës tuaj. Pra formula e re thotë: Shuma e pensionit është një pension social plus vitet e tua të punës si përqindje të pagës mesatare ndër vite. Kjo do të thotë:deklaron pak vite më pak, do të jetë më pak pension për ty, nëse deklaron një rrogë më të ulët sot do jetë më pak pension për ty nesër. Por nga ky moment shteti ka hequr dore duke bërë “baby sitter”, dhe duke i trajtuar njerëzit si të vegjël.
